Nhà thầu kỳ vọng kết thúc bản trường ca đơn giá định mức bất cập

Chương trình Cafe nhà thầu xây dựng do Hiệp hội Nhà thầu xây dựng Việt Nam (VACC) tổ chức ngày 15/3.

Thời cơ kết thúc bài trường ca đơn giá định mức không phù hợp

Cuộc làm việc giữa các nhà thầu xây dựng tại Chương trình Cafe nhà thầu xây dựng do Hiệp hội Nhà thầu xây dựng Việt Nam (VACC) tổ chức sáng 15/3 thống nhất đầu mục này trong danh sách các vấn đề sẽ kiến nghị tới cơ quan quản lý nhà nước về xây dựng.

Thậm chí, ông Nguyễn Hữu Tới, Chủ tịch HĐQT Vinaconex còn tin rằng, đây là cơ hội vàng để giải quyết dứt điểm nỗi khổ lưu cữu bao lâu nay của nhà thầu.

“Trước đây, khi nhà thầu thực hiện các dự án giao thông kiến nghị lên Bộ Giao thông – Vận tải, đề nghị kiến nghị Bộ Xây dựng sửa đổi đơn giá định mức, nhưng chưa được. Hiện tại, hai cơ quan đã thành 1 và Bộ Xây dựng sẽ tiếp nhận và giải quyết. Thời cơ đã đến, các doanh nghiệp phải cùng kiến nghị”, ông Tới phát biểu tại cuộc làm việc sáng thứ Bảy cuối tuần. Rất nhiều nhà thầu tên tuổi có mặt, như Phục Hưng, Trường Sơn, NewTecons, Giao thông Phương Thành…

Về vấn đề này, ông Nguyễn Quốc Hiệp, Chủ tịch VACC chia sẻ, kiến nghị sửa đổi đơn giá định mức là  “bản trường ca” của các nhà thầu nhưng đã đến lúc cần có hồi kết. 

Ông Nguyễn Quốc Hiệp, Chủ tịch Hiệp hội Nhà thầu xây dựng Việt Nam.

Nguyên nhân một phần vì sự không phù hợp, thiếu cập nhật, thậm chí lạc hậu của đơn giá mà các địa phương đang công bố so với thực tế, ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động của các nhà thầu xây dựng. 

Tuy nhiên, ông Hiệp cho biết, dài hạn hơn, khi các công trình trọng trọng điểm quốc gia, như công trình đường sắt tốc độ cao, được thực hiện, không thể áp dụng hệ thống đơn giá định mức hiện tại. Nhiều nhà thầu đang đề nghị áp dụng đơn giá tổng hợp, thay vì chi tiết, để tạo dư địa cho nhà thầu phát huy sáng kiến trong triển khai thi công. 

“Bản thân tôi là chủ đầu tư, cũng vẫn thích đơn giá chi tiết hơn, để dễ kiểm soát, giám sát. Có thể đây là tâm lý của cơ quan quản lý nhà nước khi mời thầu. Nhưng đúng là phải chuyển sang áp dụng đơn giá tổng hợp. Tuy nhiên, có thể đây là giai đoạn quá độ, doanh nghiệp cần phải chứng minh đơn giá tổng hợp là hợp lý để cơ quan quản lý nhà nước chấp thuận áp dụng. Với các dự án quan trọng quốc gia, các dự án chưa từng làm, các nhà thầu đề nghị cơ chế áp dụng đơn giá tổng hợp”, ông Hiệp bày tỏ quan điểm.

Trước mắt, các doanh nghiệp cho biết sẽ tập hợp các định mức quan trọng chưa có đơn giá để đề nghị điều chỉnh, bổ sung, giải quyết khối lượng thi công cho nhà thầu. Năm 2022, VACC đã kiến nghị nhiều lần về việc chưa có các đơn giá chi tiết, nhưng đến tận tháng 9/2024 mới ra được 210 định mức, dù có sự theo sát của các nhà thầu.

“Hiện tại, việc này cần phải được ưu tiên giải quyết”, ông Hiệp nói và cho biết cuộc làm việc với Bộ Xây dựng đã được dự kiến vào cuối tháng 3/2025.

Bài toán thiếu lao động muốn làm ở công trường

“Chúng tôi cũng đã ngồi với các bộ, ngành để trao đổi về nguồn nhân lực cho ngành xây dựng. Với tốc độ tăng trưởng của ngành xây lắp, thì trong 10-20 năm tới, ngành xây dựng thiếu trầm trọng lao động, đó mới chỉ nói về số lượng, chưa nói đến chất lượng”, Chủ tịch HĐQT Vinaconex Nguyễn Hữu Tới chia sẻ.

Chủ tịch HĐQT Vinaconex Nguyễn Hữu Tới phát biểu.

 Trước đó, ông Nguyễn Quốc Hiệp đặt vấn đề, nên chăng các doanh nghiệp lớn, như Vinaconex tham gia đào tạo công nhân, lao động kỹ thuật theo đơn đặt hàng của các doanh nghiệp xây dựng nhỏ và vừa.

“Tôi trao đổi với một số nhà thầu xây dựng, ví dụ Phục Hưng đang rất thiếu lao động. Phần lớn công nhân phải sử dụng lao đông nông nhàn, nhưng hiện tại hầu như chỉ tìm người từ khu vực miền núi. Lao động ở nhiều địa phương đồng bằng không muốn đi làm xa. Một phần vì sau Covid 19, họ không muốn xa nhà, một phần vì có thể tìm việc làm tại các khu công nghiệp đang rất phát triển ở nhiều địa phương. Các doanh nghiệp đang không biết tìm đâu thợ hàn, thợ sắt có đào tạo…”, ông Hiệp lý giải.

Nhiều năm trước, đội ngũ công nhân kỹ thuật được các trường đào tạo của Bộ Xây dựng thực hiện, nhưng hiện giờ không còn. Một số doanh nghiệp lớn, như Vinaconex còn giữ một số cơ sở đào tạo.

Động thuận với những lo lắng về nguồn nhân lực của ngành xây dựng, song ông Tới thẳng thắn, việc đào tạo theo đơn đặt hàng đã từng được doanh nghiệp thực hiện, nhưng hiệu quả không cao. “Thực tế, chúng tôi đã đào tạo, nhưng người lao động lại bỏ việc sau 1 tháng, không có cơ chế, chế tài giữ chân họ được”, ông Tới thừa nhận.

Ngay cả với kỹ sư, ông Tới cũng chia sẻ, ngành học này đang kém hấp dẫn hơn so với các ngành kinh tế khác. Đây là vấn đề mà các nhà thầu dự kiến sẽ kiến nghị với Bộ Xây dựng trong cuộc làm việc tới đây. 

“Có thể bắt đầu từ việc sửa đơn giá nhân công. Hiện tại, đơn giá quá thấp, làm khó các nhà thầu thu hút nhân lực”, ông Hiệp bày tỏ quan điểm.

Hiện tại, đơn giá nhân công mà nhiều địa phương công bố thấp hơn đáng kể so với chi phí nhân công mà các nhà thầu đang thực trả.

Ví dụ, đơn giá nhân công do UBND tỉnh Hà Tĩnh công bố tại ngày 25/12/2024, nhóm thợ vận hành (lái xe tải, lu, ủi, xúc, cẩu), mức dao động từ 280.000 -330.000 đồng/ngày công (7 – 8 triệu đồng/tháng), trong khi nhà thầu thực hiện Gói thầu 11XL đoạn Bãi vọt – Hàm Nghi trên địa bàn Hà Tĩnh đang trả 12-16 triệu đồng/tháng và tiền ăn giao động từ 730.000-1,5 triệu đồng/tháng.

Ngay cả với nhân công lao động phổ thông, đơn giá địa phương công bố là dao động từ 180.000 -280.000 đồng/ngày công (khoảng 5 – 7 triệu đồng/tháng), thực tế nhà thầu thuê theo công nhật đã là 350.000 – 400.000 đồng/ngày công, chưa bao gồm chi phí doanh nghiệp phải trả như bảo hiểm xã hội, ăn ở tại công trường, phụ cấp…

Chưa kể, nhiều doanh nghiệp cho biết, nhiều địa phương chậm công bố đơn giá nhân công hàng năm, dẫn tới nhà thầu không kịp thời được điều chỉnh chi phí nhân công theo hợp đồng và thực tế chưa đồng khớp với chi phí thực tế (trong khi các chi tiêu sinh hoạt tăng cao; chi phí đi lại tăng…).

Các doanh nghiệp cho biết, 2-3 năm gần đây luôn bị cháy máu chất xám do các nhân sư thi công chuyển dịch sang các ngành nghề khác, gây khó khăn trong việc tuyển dụng, bổ sung nguồn nhân sự có chuyên môn, kinh nghiệm…