Tiếp tục “hồi sinh” khu đền tháp Mỹ Sơn

Quy hoạch cũ đã hết hạn

Ngày 23/3, Ban Quản lý di sản văn hóa thế giới Mỹ Sơn (huyện Duy Xuyên, tỉnh Quảng Nam) cho biết, các đơn vị liên quan đang khẩn trương hoàn thành nhiệm vụ Quy hoạch bảo quản, tu bổ, phục hồi Di tích quốc gia đặc biệt Khu đền tháp Mỹ Sơn.

Ông Nguyễn Công Khiết – Giám đốc Ban Quản lý di sản văn hóa thế giới Mỹ Sơn cho biết, việc lập quy hoạch mới là nhiệm vụ hết sức cấp thiết nhằm tạo cơ sở pháp lý để Mỹ Sơn triển khai đầu tư, phát huy giá trị di sản.

“Quy hoạch cũ đã hết hạn từ năm 2020 nhưng do vướng dịch Covid-19, thiếu nguồn lực đầu tư nên chưa thể triển khai được, vì thế bây giờ mới thực hiện. Theo đó, bên cạnh tiếp tục nghiên cứu, bảo tồn giá trị Khu đền tháp Mỹ Sơn; phát triển các phân khu chức năng, hạ tầng du lịch, dịch vụ sẽ tập trung mạnh vào việc hoàn thiện các hạng mục hạ tầng phục vụ du lịch khu vực bên ngoài Khe Thẻ; thu hút nhà đầu tư; kết nối cộng đồng cùng tham gia” – ông Khiết nói.

Dự án Quy hoạch bảo tồn và phát huy giá trị Khu di tích Mỹ Sơn giai đoạn 2008 – 2020 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt ngày 30/12/2008 (Quyết định 1915/QĐ-TTg) bao gồm toàn bộ thung lũng Mỹ Sơn giới hạn bằng các đỉnh núi bao quanh thung lũng, tổng diện tích phạm vi đề xuất nghiên cứu quy hoạch là 1.158ha, tổng nguồn vốn 282 tỷ đồng.

Ngoài quy hoạch sử dụng đất, nội dung dự án cũng tập trung vào công tác bảo tồn, trùng tu di tích như: Rà phá bom mìn, vật liệu nổ, xử lý chất độc hóa học; nghiên cứu điều kiện tự nhiên, vật liệu xây dựng; phát lộ, khai quật khảo cổ học; trùng tu gia cố, bảo tồn di tích; sưu tầm, trưng bày hiện vật;… kết quả bước đầu khá tích cực.

Tuy nhiên, trong quá trình triển khai thực hiện các nội dung quy hoạch gặp nhiều vấn đề phát sinh từ các nghiên cứu, phát hiện mới bổ sung cho giá trị di tích. Chưa kể, các yếu tố điều kiện tự nhiên, kinh tế – xã hội và nhu cầu phát triển dịch vụ du lịch đã có nhiều thay đổi.

“Do đó, việc hình thành vùng không gian di sản tiêu biểu của quốc gia và thế giới cần thiết phải lập Quy hoạch bảo quản, tu bổ, phục hồi di tích quốc gia đặc biệt Khu đền tháp Mỹ Sơn đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050 theo các quy định của pháp luật” – ông Khiết nhấn mạnh.

Trong buổi làm việc ngày 18/2 vừa qua, Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Hoàng Đạo Cương lưu ý, trong nhiệm vụ quy hoạch cần điều chỉnh giai đoạn đến năm 2035 để có thời gian triển khai các hạng mục đề án khi được phê duyệt, tập trung hoàn chỉnh quy hoạch sớm nhất trong 2 năm 2025 – 2026, chú trọng hoàn thành nhiệm vụ quy hoạch trình Thủ tướng sớm (trong quý I/2025) để triển khai thực hiện đề án quy hoạch đúng thời gian.

Gần 5 triệu USD để phục hồi tháp cổ

Theo Ban Quản lý di dản văn hóa thế giới thế giới Mỹ Sơn, trước đây, Dự án “Bảo tồn, tôn tạo di dản văn hóa thế giới thế giới Khu Đền tháp Mỹ Sơn” được ký kết giữa Chính phủ Việt Nam và Chính phủ Ấn Độ vào ngày 28/10/2014 đã triển khai hoàn thành với tổng nguồn vốn Chính phủ Ấn Độ tài trợ Dự án gần 55 tỷ đồng, thời gian thực hiện, kết thúc 2017-2022.

Dự án đã hoàn thành việc trùng tu, gia cố bảo tồn các khu tháp K, H, A, trong đó có kiến trúc A1 là kiệt tác Mỹ Sơn cao 24 mét đã được gia cố, chống xuống cấp và phục nguyên các mảng tường tháp, trả lại dáng dấp ban đầu; khơi thông hệ thống thoát nước, khắc phục tình trạng ứ đọng nước bên trong các nhóm tháp…

Đặc biệt, quá trình trùng tu đã thu nhặt được 734 hiện vật các loại, phát hiện đài thờ Linga – Yoni tháp A10 liền khối lớn nhất Việt Nam. Năm 2022, đài thờ này được công nhận bảo vật quốc gia…

Ông Nguyễn Công Khiết cho biết, thời gian qua, các chuyên gia Ấn Độ đã tiến hành dọn dẹp, bóc tách khoa học khu vực tổng thể nhóm E và F trước khi tiến hành trùng tu nhóm tháp F, đặc biệt tháp F1, thuộc khu di tích Mỹ Sơn. Tỉnh Quảng Nam, ngành văn hóa và Ban Quản lý Di sản văn hóa Mỹ Sơn đang tạo điều kiện tốt nhất để các chuyên gia ăn ở, làm việc.

Theo kế hoạch, dự án bảo tồn nhóm tháp E, F bao gồm các hợp phần bảo tồn và tôn tạo nhóm E; bảo tồn và tôn tạo nhóm F; hệ thống thoát nước và lối đi xung quanh nhóm E và F, tổng giá trị dự án là 4,852 triệu USD thuộc viện trợ không hoàn lại của Chính phủ Ấn Độ. Thời gian triển khai dự án kéo dài đến năm 2029. Quá trình trùng tu chủ yếu thực hiện theo phương án gia cố, bảo tồn các yếu tố gốc một cách vững chắc, đảm bảo tính chân xác.

Nhóm tháp F gồm 3 công trình F1, F2 và F3. Ngoài tháp F3 đã sụp đổ, biến mất hoàn toàn do bom đạn thời chiến tranh hiện chỉ được biết vị trí qua sơ đồ thì 2 công trình F1 và F2 cũng xuống cấp nghiêm trọng. Đáng lo nhất là tháp F1 được khai quật năm 2003, chưa có dấu vết trùng tu. Hiện đang được bao che bề mặt, tường nhiều rạn nứt, gạch nhạt màu có dấu hiệu hoàn thổ; các mảng tường có nguy cơ cao đổ sập đã được chống đỡ bằng các thanh sắt…