Nhận diện những tác động của trí tuệ nhân tạo với ảnh báo chí

Sức mạnh của AI…

Nhà báo Ngô Huy Hoàng – Giảng viên của Trung tâm Bồi dưỡng nghiệp vụ Hội Nhà báo Việt Nam đã chỉ ra rằng, đối với các nhà báo và các tòa soạn đa phương tiện, AI đã giúp ích rất nhiều cho việc tác nghiệp và quy trình sản xuất, xuất bản sản phẩm báo chí. Riêng đối với thể loại ảnh báo chí, theo nghiên cứu, những ứng dụng AI được phát triển liên tục trong thời gian gần đây (bao gồm cả những phiên bản cho máy tính và phiên bản dành riêng cho điện thoại di động) đã hỗ trợ rất tốt cho các phóng viên và biên tập viên hình ảnh trong tác nghiệp, xử lý và xuất bản. Có thể kể đến một số ứng dụng phổ biến như: Adobe Photoshop, Lightroom, Canva, Evoto, Snapseed… Các phần mềm này còn mạnh đến nỗi, chúng có thể làm biến đổi mọi yếu tố trong một khuôn hình.

“Còn phần mềm nổi tiếng và phổ biến nhất đối với những người làm ảnh báo chí là Photoshop thì phiên bản AI mới còn có những khả năng “siêu phàm” hơn như: loại bỏ một bất kỳ một chi tiết và nhân vật nào trong ảnh, sau đó thay thế bằng một chi tiết và nhân vật khác; mở rộng hình ảnh siêu thực hơn so với bản gốc; tạo ra các vật thể, con người… tùy thích trên một phông nền có sẵn” – ông Ngô Huy Hoàng nhấn mạnh.

Đồng quan điểm này, nhà báo Việt Văn – Báo Lao động cũng cho rằng, sự phát triển của AI là rất tốt, là trợ thủ đắc lực nếu sử dụng đúng cách, liều lượng… Trên thực tế, nhiều phần mềm xử lý ảnh đã kết hợp với AI để chỉnh ảnh hiệu quả với tốc độ quá nhanh. Nhà báo Việt Văn phân tích, nếu trước đây cần phải dùng 3, 4 cú nhấp chuột với nhiều lệnh thì bây giờ chỉ cần 1 cú click chuột là khâu chỉnh ảnh đã xong… Như vậy, rõ ràng AI là công cụ tốt nhưng vấn đề là dùng như thế nào cho hiệu quả, phù hợp và tránh những tranh cãi về vi phạm bản quyền mà thôi. 

Ranh giới nào của AI trong Ảnh báo chí?

Chúng ta dùng như thế nào chính là câu chuyện chừng mực khi sử dụng AI. Bởi trên thực tế, một số ứng dụng AI có thể khiến những gì chúng ta nhìn thấy không còn chân thực. Chẳng hạn như Photoshop AI có khả năng thay đổi cả biểu cảm, cảm xúc khuôn mặt nhân vật trong ảnh. Tính năng tạo biểu cảm trong Generative Fill cho phép tạo ra những biểu cảm khác nhau cho các chủ thể trong hình ảnh.

Nói cách khác, tính năng này cung cấp các công cụ rất mạnh để tinh chỉnh tất cả các yếu tố của khuôn mặt như mắt, mũi, miệng và các đường nét khác. Nó có thể thay đổi kích thước, hình dạng, góc nghiêng, cảm giác và các đặc điểm khác để tạo ra biểu cảm mong muốn… Thậm chí, nhiều nhà báo và tòa soạn đã theo đuổi những tiêu chuẩn mới theo xu hướng về việc sử dụng hình ảnh như: ảnh phải sắc nét, sáng đẹp, rực rỡ, nhân vật trong ảnh nuột nà, nhẵn bóng, phần hậu cảnh sạch sẽ… để cạnh tranh độc giả nên đã phần nào cũng “quá tay” biến thành các bức ảnh sáng tạo “quá đà”.

Trong vấn đề này, các chuyên gia đều cho rằng, nhờ công nghệ, những tác phẩm ảnh báo chí đến với độc giả sẽ đẹp hơn, sắc nét hơn, phù hợp thẩm mỹ hơn. Nhưng khác với ảnh thương mại và nghệ thuật, ảnh báo chí có những chuẩn mực riêng, bắt buộc những người làm báo phải tuân thủ. Và yêu cầu số 1 chính là tính trung thực. Vì thực chất, ảnh báo chí là sản phẩm cung cấp thông tin bằng hình ảnh mà đã là thông tin thì cần phải chính xác và khách quan.

Theo nhà báo Việt Văn, ở đây phải tách ra ảnh báo chí nghệ thuật, ảnh báo chí để đặt ra ranh giới trong bài toán này. Nếu sử dụng như một phần mềm hiệu quả cao trong việc tạo ảnh bìa tạp chí và có chú thích công khai: “Ảnh này có sử dụng AI” thì có thể được nhưng nếu dùng AI để vi phạm đạo đức báo chí như cắt ghép hình ảnh, xoá bỏ chi tiết, thêm hay bớt yếu tố chìa khoá “key” trong ảnh thì không được phép… Nguyên tắc chỉ tăng sáng, cắt cúp ở mức độ tương đối, can thiệp có giới hạn thì sẽ không làm mất đi tính chân thực của sự việc, hình ảnh thực tế. Nhà báo Việt Văn cũng chia sẻ thêm rằng trên thế giới có những cuộc thi về ảnh nghệ thuật họ đưa ra tiêu chí rất rõ ràng: Ảnh thể nghiệm (cho sử dụng AI) nhưng cũng có những cuộc thi về ảnh ghi: Cấm tất cả ảnh do AI can thiệp!

Có thể nói, không thể phủ nhận lợi ích mà các công cụ AI mang lại cho các nhà báo trong nhiếp ảnh. Nhưng trong một thể loại mà độ trung thực là tất cả, thì sự hòa trộn giữa ảnh báo chí, ảnh thương mại và ảnh nghệ thuật trong các tác phẩm báo chí đôi khi làm người làm nhiếp ảnh báo chí quên mất ranh giới khi dùng AI can thiệp quá sâu vào nội dung của tác phẩm. Việc lạm dụng chúng có thể gây nên sự phản ứng trái chiều của dư luận, thậm chí khủng hoảng niềm tin của công chúng khi giá trị cốt lõi là tính chân thực của thông tin qua ảnh không còn nữa. Điều này phần nào còn vi phạm về đạo đức của người làm báo.

Do đó, việc sử dụng AI trong tác nghiệp ảnh báo chí một cách phù hợp sẽ giúp các nhà báo và tòa soạn nâng cao hiệu quả trong công việc, thu hút được độc giả. Và điều quan trọng là thái độ làm việc, cách sử dụng của toà soạn, của phóng viên ảnh trong thực tiễn nghề nghiệp…

Hà Vân