Sửa Luật, tạo động lực phát triển đường sắt

Cần thiết sửa đổi Luật, khẳng định đường sắt giữ vai trò chủ đạo

Phát biểu tại hội thảo, ông Lê Quang Huy, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội đánh giá cao cả quá trình chuẩn bị, xây dựng công phu Dự thảo Luật của cơ quan soạn thảo, từ đánh giá tác động, tổng kết Luật Đường sắt 2017; nghiên cứu, học tập kinh nghiệm quốc tế; lấy ý kiến rộng rãi…

Về việc tiếp tục lấy ý kiến, tiếp thu, chỉnh lý, ông Lê Quang Huy đề nghị cơ quan soạn thảo – Bộ Xây dựng (Bộ GTVT trước đây) lưu ý một số nội dung quan trọng để nghiên cứu, phục vụ công tác thẩm tra.

Theo đó, quan điểm và cách tiếp cận là thể chế hóa các chủ trương, đường lối của Đảng và Nhà nước về chính sách phát triển đường sắt, vì vậy phải rà soát việc đưa vào Dự thảo Luật chủ trương của Đảng tại Nghị quyết số 57 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, Kết luận số 49 của Bộ Chính trị về định hướng phát triển GTVT đường sắt Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.

Theo Nghị quyết số 57, khoa học công nghệ là một lợi thế cạnh tranh, tháo gỡ các rào cản, điểm nghẽn, tạo động lực, đóng góp vào tăng trưởng GDP. Còn theo Kết luận 49, đường sắt là loại hình giao thông giữ vai trò chủ đạo.

Cùng đó là các nghị quyết của Quốc hội với các chính sách liên quan đến đầu tư đường sắt tốc độ cao, phát triển đường sắt đô thị tại Hà Nội, TP.HCM…

Ông Huy nhấn mạnh, việc xây dựng Luật phải quán triệt chỉ đạo của lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Quốc hội về tư duy xây dựng Luật: Không chỉ quản lý mà phải phục vụ kiến tạo, phát triển, khơi thông điểm nghẽn; từ tiền kiểm sang hậu kiểm, quản lý rủi ro; ngắn gọn, dễ hiểu, có thể thực hiện được ngay. Không sa đà vào thẩm quyền của Chính phủ, không đưa các nội dung, quy định thuộc nghị định, thông tư.

Riêng về đường sắt tốc độ cao, đường sắt đô thị, theo Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường, nên xem xét hai phương án: Tách thành chương hoặc mục, một số điều khoản riêng; Đưa vào các điều khoản chung về đường sắt.

Liên quan đến chính sách, phải lưu ý các vấn đề về đầu tư kết nối, bảo vệ môi trường và ứng phó biến đổi khí hậu, tiết kiệm năng lượng…

“Một nội dung quan trọng là mô hình TOD, phải hết sức lưu ý vấn đề quy hoạch, tài chính, quản lý. Về quy hoạch, TOD phải nối với đô thị; về quản lý, trách nhiệm thuộc trung ương hay thuộc địa phương; về tài chính, nguồn lực đầu tư và nguồn thu sau đầu tư, cơ chế chia sẻ…

Đối với công nghiệp đường sắt, có các vấn đề liên quan như: nghiên cứu phát triển, nhân lực, thị trường, các tiêu chuẩn, hợp tác quốc tế. Công nghiệp đường sắt không phải chỉ là đầu máy, toa xe mà còn nhiều nội dung khác, trong đó có cả dữ liệu số, chuyển đổi số…”, ông Huy lưu ý.

Tại hội thảo, các chuyên gia, nhà khoa học đều đồng tình cần thiết sửa đổi Luật Đường sắt nhằm tạo thuận lợi phát triển đường sắt, đường sắt phải giữ vai trò là loại hình giao thông chủ đạo bởi những ưu thế: Vận chuyển khối lượng lớn, đi xa, an toàn và giảm phát thải khí nhà kính, bảo vệ môi trường. Luật Đường sắt (sửa đổi) phải sớm đi vào thực tiễn, đáp ứng nhu cầu vận tải, phát triển kinh tế – xã hội.

Đóng góp ý kiến về xây dựng Dự thảo Luật, các chuyên gia cho rằng, cần có tư duy, cách tiếp cận đổi mới, lấy hiệu quả làm mục tiêu, từ đó có cách thức xây dựng, đầu tư. Lưu ý các nội dung về hợp tác quốc tế; mô hình TOD; tác động môi trường sinh học, ô nhiễm môi trường; phân cấp, phân quyền, thẩm quyền, trách nhiệm của địa phương; bảo vệ, đảm bảo an toàn đường sắt…

Nguyên Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư (trước đây) Đặng Huy Đông cho rằng, phải lấy kết quả đầu ra làm trọng, từ đó thiết kế dự thảo. Về phát triển các khu đô thị, công nghiệp, khu chế xuất, tạo nên các hub kinh tế dọc hành lang đường sắt, phải có đường sắt kết nối và đường sắt phải là phương thức vận tải chủ đạo vì vận chuyển khối lượng lớn, giảm phát thải và giảm chi phí.

“Đây là cơ hội để chúng ta vẽ lại hành lang kinh tế đất nước, đưa nền kinh tế hiệu quả hơn”, ông Huy nói và đề nghị cơ quan soạn thảo lấy tối đa cơ chế, chính sách từ Luật Thủ đô, từ nghị quyết của Quốc hội về phát triển đường sắt đô thị tại Hà Nội, TP.HCM, thể hiện trong Dự thảo Luật Đường sắt (sửa đổi).

Còn theo PGS. TS Hoàng Hà, Phó Chủ tịch Hội Khoa học kĩ thuật cầu đường Việt Nam, tại Dự thảo Luật phải điều chỉnh được lĩnh vực đường sắt tốc độ cao, đường sắt đô thị công nghệ hiện đại, đặc biệt là các vấn đề đầu tư, kiểm soát an toàn, vấn đề nhân sự…

Tạo động lực mới phát triển đường sắt

Ông Trần Thiện Cảnh, Cục trưởng Cục Đường sắt VN cho biết, quá trình xây dựng Dự thảo Luật, cơ quan chủ trì đã khảo sát các loại hình đường sắt trong và ngoài nước, đánh giá các đối tượng tác động, từ Tổng công ty Đường sắt VN, các công ty đường sắt chuyên dụng, ban quản lý dự án, công ty quản lý đường sắt đô thị. Qua đó tiếp thu ý kiến từ các đơn vị về các vướng mắc, mong muốn khi xây dựng chính sách. Đến thời điểm hiện tại, các đối tượng chịu tác động đều đồng thuận với Dự thảo Luật.

Mặt khác, qua rà soát, đánh giá là không có xung đột với hơn 40 Luật có liên quan đến đường sắt.

Hơn nữa, qua học tập kinh nghiệm nước ngoài từ các nước như Hàn Quốc và qua đánh giá của Ngân hàng Thế giới, các tổ chức từ Ý, Úc thông qua các hỗ trợ kĩ thuật về lĩnh vực đường sắt, đều nhận định: Luật Đường sắt 2017 đã tiên tiến, phân tách giữa quản lý Nhà nước và doanh nghiệp, phân tách giữa hạ tầng và vận tải… Chính vì vậy, Dự thảo Luật Đường sắt (sửa đổi) kế thừa Luật Đường sắt 2017 và cập nhật các chính sách mới của các nghị quyết Quốc hội về đầu tư đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam, đường sắt Lào Cai – Hà Nội – Hải Phòng, đường sắt đô thị.

“Dự thảo Luật đã được Bộ Tư pháp thẩm định, Thường trực Chính phủ cơ bản đồng thuận. Các ý kiến tại hội thảo hôm nay, đại diện cơ quan soạn thảo sẽ tiếp thu và tiếp tục trao đổi thông tin để góp phần xây dựng Luật Đường sắt (sửa đổi) hoàn chỉnh, đáp ứng thực tiễn”, ông Cảnh nói.

Cụ thể về Dự thảo Luật, ông Cảnh cho biết, việc xây dựng, ban hành Luật Đường sắt (sửa đổi) là cần thiết, nhằm tiếp tục thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng và Nhà nước về chính sách phát triển đường sắt; khắc phục những tồn tại, bất cập về thể chế, tạo động lực mới cho sự phát triển của ngành đường sắt, thúc đẩy tính cạnh tranh của phương thức vận tải đường sắt, phục vụ nhu cầu đi lại của nhân dân.

Dự thảo Luật được rà soát, thiết kế lại và gồm 8 Chương và 70 Điều. Nội dung tập trung vào 5 vấn đề đổi mới quan trọng, mang tính đột phá để tạo hành lang pháp lý cho phát triển đường sắt về: Phát triển kết cấu hạ tầng; quản lý, khai thác hạ tầng; hoạt động vận tải đường sắt; kết nối; phát triển công nghiệp và nhân lực. Đồng thời đã rà soát, chỉnh lý toàn bộ dự thảo Luật.

Trong đó, Dự thảo Luật đã bổ sung quy định để huy động tối đa nguồn lực của địa phương cũng như các thành phần kinh tế khác tham gia đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng đường sắt. Trong đó, có quy định về việc khuyến khích tất cả các tổ chức, cá nhân tham gia đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng đường sắt thông qua nhiều hình thức hợp đồng (BT, BOT, BTO, BLT, BTL…) và quy định khai thác quỹ đất vùng phụ cận ga đường sắt.

Sửa đổi, bổ sung một số quy định về ưu đãi, hỗ trợ trong hoạt động đường sắt; Sửa đổi, bổ sung quy định rõ trách nhiệm của các chủ thể trong việc đầu tư xây dựng công trình đường sắt quốc gia, đường sắt địa phương, đường sắt chuyên dùng.

Sửa đổi, bổ sung quy định tổ chức được giao quản lý tài sản kết cấu hạ tầng đường sắt do Nhà nước đầu tư thực hiện bảo trì kết cấu hạ tầng đường sắt; Quy định về cho thuê, chuyển nhượng có thời hạn quyền khai thác tài sản kết cấu hạ tầng đường sắt do Nhà nước đầu tư.

Về kết nối các phương thức vận tải, bổ sung yêu cầu khi đầu tư xây dựng đường sắt phải bảo đảm kết nối đồng bộ, hiệu quả với các phương thức vận tải khác, trong đó kết nối cảng hàng không, cảng biển lớn, khu đầu mối giao thông.

Về phát triển công nghiệp và nguồn nhân lực đường sắt, bổ sung quy định một số sản phẩm công nghiệp đường sắt thuộc Danh mục công nghệ cao được ưu tiên đầu tư phát triển theo quy định của pháp luật về công nghệ cao; Dự án đầu tư xây dựng đường sắt, công trình công nghiệp đường sắt có gói thầu được tổ chức đấu thầu quốc tế, phải có điều kiện ràng buộc nhà thầu nước ngoài thực hiện chuyển giao công nghệ, đào tạo nguồn nhân lực cho đối tác Việt Nam để làm chủ công tác quản lý, vận hành, khai thác, bảo trì và từng bước làm chủ công nghệ.

Nhà thầu, chủ đầu tư dự án đầu tư xây dựng đường sắt và dự án mua sắm, đóng mới đầu máy, toa xe phải ưu tiên sử dụng các sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ mà trong nước có thể sản xuất, cung cấp nhằm tạo điều kiện thu hút tối đa mọi nguồn lực đầu tư, phát triển công nghiệp đường sắt, qua đó tạo ra thị trường đủ lớn góp phần phát triển các ngành công nghiệp phụ trợ…

Làm rõ mô hình phát triển TOD trong đường sắt

Ngày 26/2, Đoàn khảo sát của Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Quốc hội đã có buổi làm việc với UBND TP.HCM về thực hiện các quy định pháp luật trong lĩnh vực đường sắt, đóng góp ý kiến phục vụ thẩm tra dự án Luật Đường sắt (sửa đổi).