Ý kiến trái chiều về thuế tài sản thừa kế

Cần có ngưỡng giá trị để miễn thuế

Tại dự thảo tờ trình đề nghị xây dựng dự án Luật Thuế thu nhập cá nhân (thay thế) đang được Bộ Tài chính công bố lấy ý kiến rộng rãi, một đề xuất đáng chú ý là mở rộng phạm vi chịu thuế đối với thu nhập từ thừa kế, quà tặng.

Bộ Tài chính cho biết, tại khoản 9, khoản 10 Điều 3, Điều 18 Luật Thuế thu nhập cá nhân hiện hành mới chỉ quy định thu thuế đối với tài sản thừa kế, quà tặng là chứng khoán, phần vốn trong các tổ chức kinh tế, cơ sở kinh doanh, bất động sản và tài sản khác phải đăng ký sở hữu hoặc đăng ký sử dụng mà không thu thuế thu nhập cá nhân (TNCN) đối với một loại tài sản thừa kế mà nhiều quốc gia trên thế giới đã áp dụng.

Qua rà soát kinh nghiệm quốc tế, nhiều quốc gia đánh thuế thừa kế, quà tặng theo giá trị, bao gồm cả tài sản và tiền mặt.

Theo đó, để đảm bảo tính bao quát, công bằng trong việc thực hiện nghĩa vụ thuế đối với cùng một loại thu nhập, phù hợp với pháp luật dân sự hiện hành về thừa kế và các hình thức thừa kế, Bộ Tài chính cho rằng cần rà soát, nghiên cứu sửa đổi, bổ sung quy định về thu nhập từ thừa kế, quà tặng tại Luật Thuế TNCN cho phù hợp với thực tiễn.

Đảm bảo công bằng và tránh thất thu ngân sách

Liên quan đến thu nhập từ thừa kế, PGS.TS Phan Hữu Nghị, Phó viện trưởng Viện Ngân hàng – Tài chính, Đại học Kinh tế quốc dân cho rằng, hiện tại, thu nhập từ thừa kế trong gia đình (bao gồm vợ chồng, cha mẹ, con cái) đang được miễn thuế. Tuy nhiên, theo thông lệ quốc tế, phần lớn các quốc gia đều áp dụng thuế đối với thừa kế nhằm đảm bảo công bằng và tránh thất thu ngân sách. Trong khi đó Việt Nam chưa có Luật Thuế tài sản.

Theo ông Nghị, xu hướng hiện nay của các nước là tách riêng quản lý thuế đối với giới siêu giàu. Nước ta có Chi cục Thuế quản lý doanh nghiệp lớn vì vậy với thuế TNCN cũng cần nghiên cứu quản lý và dịch chuyển tài sản của giới siêu giàu. Vì nhóm này chiếm số ít nhưng lại chiếm phần lớn tài sản trong xã hội và các tài sản có giá trị lớn.

Để điều chỉnh phù hợp với thông lệ quốc tế, PGS.TS Phan Hữu Nghị đề nghị xem xét áp dụng mức thuế suất 15% – 20% đối với tài sản thừa kế lớn, tương tự như thuế suất áp dụng ở một số quốc gia phát triển. Cần có ngưỡng giá trị để miễn thuế hoặc áp dụng thuế suất thấp đối với các tài sản có giá trị nhỏ, không lớn để tránh tác động đến những hộ gia đình không thuộc nhóm thu nhập cao nhưng có tài sản thừa kế cho tặng.

Bên cạnh đó, cũng theo ông Nghị, một số quốc gia áp dụng chính sách ưu đãi thuế đối với người thừa kế đã trực tiếp chăm sóc, nuôi dưỡng cha mẹ hoặc người thân trong nhiều năm. Nếu Việt Nam áp dụng chính sách này, người thừa kế có thể được giảm xuống mức thuế suất còn từ 5-10%, hoặc miễn thuế hoàn toàn trong một số trường hợp đặc biệt như người già yếu, người khuyết tật…

“Việc mở rộng cơ sở thuế và đối tượng nộp thuế đối với thu nhập từ thừa kế và quà tặng không chỉ giúp đảm bảo công bằng trong hệ thống thuế, mà còn hạn chế tình trạng lách thuế, tích lũy tài sản bằng mọi cách cho thế hệ sau, đồng thời tăng nguồn thu cho ngân sách và đảm bảo sự minh bạch trong khai báo tài sản” – ông Nghị nhấn mạnh.

Chuyên gia trong ngành thuế – TS Nguyễn Ngọc Tú cho rằng, việc nộp thuế thu nhập đối với tài sản cho tặng, thừa kế là lẽ đương nhiên đối với các nền kinh tế phát triển. Ở đó có chế độ an sinh tốt, người dân được Chính phủ hỗ trợ nhiều mặt. Công dân đủ 18 tuổi đi học đại học hoặc học nghề được vay vốn đóng học phí (không phải thế chấp) khi ra trường được trả lương ở mức cao, khi mua nhà trả góp được ưu đãi lãi suất thấp, được cho vay tới 70% giá trị căn nhà. Thế nên người trưởng thành có sự độc lập cao, ít lệ thuộc vào bố mẹ hay gia đình. Vì vậy khi được cho tặng thừa kế tài sản phải nộp thuế thu nhập, thậm chí nộp với mức thuế suất khá cao, bởi tài sản này không được tạo lập bởi công sức của người thụ hưởng.

Trong khi đó, đối với Việt Nam xuất phát từ nền kinh tế nông nghiệp, các hình thức cho tặng, thừa kế tài sản đã trở thành nét văn hóa truyền thống. Nhiều thế hệ ông bà, cha mẹ thường xuyên chăm lo cho con cháu sớm an cư lạc nghiệp, dù gặp nhiều khó khăn trong cuộc sống nhưng không bán đi tài sản, đất đai tổ tiên để lại… mà dành cho con cháu để tiếp nối truyền thống.

Ông Tú cũng nói rằng, thực tế cũng cho thấy, việc cho tặng, thừa kế tài sản ở Việt Nam thực chất chỉ là sự chuyển dịch giữa các thành viên trong gia đình, chưa phát sinh hoạt động mua bán, chuyển nhượng trên thị trường. Vì vậy, hệ thống pháp luật nói chung, pháp luật thuế nói riêng nên tôn trọng đặc trưng văn hóa dân tộc về vấn đề sở hữu, thừa kế tài sản, chưa cần thiết đánh thuế thu nhập vào thời điểm này.