Xuất khẩu xanh – Bài cuối: Từ cam kết tới hành động

Xu hướng này được thúc đẩy bởi nhiều yếu tố như nhu cầu ngày càng tăng của người tiêu dùng đối với các sản phẩm thân thiện với môi trường, các quy định nghiêm ngặt về môi trường và chi phí giảm dần của các công nghệ năng lượng tái tạo. Dù còn nhiều rào cản chính sách và sự trỗi dậy của chủ nghĩa bảo hộ, xuất khẩu xanh vẫn có những bước tiến ấn tượng.

Lực đẩy từ chính sách

Biến đổi khí hậu, với những tác động ngày càng rõ rệt như nhiệt độ trái đất ấm lên, mực nước biển dâng và các hiện tượng thời tiết cực đoan gia tăng, đang trở thành mối quan ngại hàng đầu của cộng đồng quốc tế. Nhận thức sâu sắc về những rủi ro này chính là động lực thúc đẩy mạnh mẽ sự phát triển của xuất khẩu xanh.

Hiệp định Paris, được ký kết năm 2015, là một cột mốc quan trọng trong nỗ lực toàn cầu ứng phó với biến đổi khí hậu. Mặc dù Mỹ, dưới thời chính quyền Tổng thống Donald Trump nhiệm kỳ 2, một lần nữa rút khỏi thỏa thuận này, nhưng đây có thể xem là một bước mở đầu cho những nỗ lực mạnh mẽ hơn, quyết liệt hơn nhằm chống biến đổi khí hậu.

Thêm vào đó, các công nghệ xanh đang ngày càng cạnh tranh về chi phí với các ngành công nghiệp truyền thống dựa trên nhiên liệu hóa thạch. Điều này tạo ra cơ hội kinh tế trong các lĩnh vực như năng lượng tái tạo, xe điện và nông nghiệp bền vững. Nhiều quốc gia đang thực hiện các chính sách hỗ trợ các ngành công nghiệp xanh và thúc đẩy xuất khẩu xanh, bao gồm ưu đãi thuế, trợ cấp và các quy định ưu tiên cho hoạt động bền vững.

Một yếu tố không nhỏ khác góp phần thúc đẩy xu hướng xuất khẩu xanh là nhận thức ngày càng tăng của người tiêu dùng về môi trường. Nhu cầu đối với các sản phẩm thân thiện với môi trường cao hơn đang tạo động lực thị trường cho các doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ xanh và phương pháp sản xuất bền vững.

Nỗ lực từ nhiều phía

Liên minh châu Âu (EU) đang giữ vai trò tiên phong trong phát triển xuất khẩu xanh, nhờ các chính sách môi trường tham vọng và các tiêu chuẩn nghiêm ngặt. Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) của EU, có hiệu lực từ năm 2026, yêu cầu các doanh nghiệp xuất khẩu vào khu vực này phải đáp ứng tiêu chuẩn khí thải nghiêm ngặt, đặc biệt trong các ngành thép, xi măng, phân bón và nhôm.

Ngoài CBAM, châu Âu còn tập trung thúc đẩy các ngành công nghiệp xanh như hydro xanh, năng lượng tái tạo và xe điện. Đức, Pháp và Hà Lan là những nước đi đầu trong sản xuất và xuất khẩu công nghệ xanh, đặc biệt là pin lưu trữ năng lượng, điện gió ngoài khơi và vật liệu xây dựng bền vững.

Tuy nhiên, một số doanh nghiệp châu Âu lo ngại rằng các chính sách này có thể làm suy giảm năng lực cạnh tranh của họ trên thị trường quốc tế. Trong khi EU khuyến khích đầu tư vào chuỗi cung ứng xanh, các doanh nghiệp phải đối mặt với chi phí sản xuất cao hơn so với các nước đang phát triển.

Trong khi đó, Mỹ đang áp dụng một chiến lược “kép” trong xuất khẩu xanh: vừa thúc đẩy sản xuất nội địa thông qua Đạo luật Giảm lạm phát (IRA), vừa duy trì các hàng rào thương mại để bảo vệ ngành công nghiệp trong nước. IRA, với gói hỗ trợ 369 tỷ USD cho công nghệ sạch, đã tạo ra động lực lớn cho các doanh nghiệp trong ngành năng lượng tái tạo, xe điện và hydro xanh. Tuy nhiên, chính quyền Tổng thống Donald Trump có thể làm chậm đà tăng trưởng xuất khẩu xanh của Mỹ do ưu tiên khai thác nhiên liệu hóa thạch và áp đặt thuế quan bảo hộ cao hơn. Điều này có thể khiến Mỹ tụt hậu so với EU và Trung Quốc trong cuộc đua công nghệ xanh toàn cầu.

Châu Á đang nổi lên như một trung tâm sản xuất và xuất khẩu xanh quan trọngvới ba nền kinh tế dẫn đầu là Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc.Trung Quốc đã trở thành quốc gia xuất khẩu năng lượng tái tạo và xe điện lớn nhất thế giới. Tính tới cuối năm 2024, Trung Quốc chiếm gần 80% thị phần toàn cầu về tấm pin Mặt Trời và hơn 70% thị phần xe điện. Các công ty như BYD và CATL đang mở rộng sự hiện diện tại châu Âu và Mỹ Latinh.NhưngTrung Quốc cũng đối mặt với rủi ro bị EU và Mỹ áp thuế cao hơn đối với hàng hóa xanh để hạn chế sự phụ thuộc vào chuỗi cung ứng của nước này.

Nhật Bản đang đẩy mạnh xuất khẩu công nghệ hydro xanh, đặc biệt là trong ngành vận tải và lưu trữ năng lượng. Các công ty như Toyota và Mitsubishi đang đầu tư mạnh vào phát triển pin nhiên liệu và nhà máy điện chạy bằng hydro.

Hàn Quốc đặt mục tiêu trở thành nhà cung cấp hàng đầu về pin xe điện và vật liệu bán dẫn xanh. Chính phủ Hàn Quốc đã công bố kế hoạch giảm phát thải khí nhà kính xuống mức 0% vào năm 2050, với việc mở rộng đầu tư vào ngành hydro và xe điện.

Ngoài ba quốc gia này, các nước Đông Nam Á như Việt Nam, Indonesia (In-đô-nê-xi-a) và Thái Lan cũng đang thu hút đầu tư vào năng lượng tái tạo và sản xuất công nghệ xanh. Đặc biệt, Việt Nam đang nổi lên như một trung tâm xuất khẩu điện gió và pin Mặt Trời trong khu vực.

Triển vọng và thách thức

Các quốc gia đặt mục tiêu tham vọng về trung hòa carbon đang tạo ra thị trường tiềm năng lớn cho xuất khẩu xanh. Các quỹ đầu tư lớn cũng đang rót vốn vào lĩnh vực công nghệ sạch, mở ra cơ hội hợp tác và phát triển cho doanh nghiệp. Bên cạnh đó, đổi mới trong sản xuất năng lượng tái tạo, lưu trữ điện và vật liệu bền vững đang ngày giúp giảm chi phí và nâng cao khả năng cạnh tranh trong lĩnh vực xuất khẩu xanh.

Tuy nhiên, Mỹ và EU đang thiết lập các hàng rào thương mại để bảo vệ doanh nghiệp nội địa, gây khó khăn cho xuất khẩu xanh từ các nước khác. Mặt khác, các doanh nghiệp phải đầu tư lớn vào công nghệ sạch, trong khi giá thành sản phẩm chưa thể cạnh tranh với các sản phẩm truyền thống, khiến việc đẩy mạnh xuất khẩu xanh bị hạn chế.

Ngoài ra, sự khác biệt chính sách giữa các nước khi một số nền kinh tế vẫn chưa có chính sách hỗ trợ xuất khẩu xanh đủ mạnh, cũng làm giảm động lực đầu tư vào lĩnh vực này.

Sự gia tăng của xuất khẩu xanh đang mang đến cả thách thức và cơ hội cho nền kinh tế toàn cầu. Bằng cách thúc đẩy hợp tác quốc tế, thúc đẩy đổi mới công nghệ và thực hiện các chính sách hỗ trợ, các quốc gia có thể khai thác tiềm năng của xuất khẩu xanh để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững và ứng phó với biến đổi khí hậu.

Tương lai của thương mại xanh sẽ phụ thuộc vào khả năng cân bằng giữa lợi ích kinh tế và cam kết bảo vệ môi trường, đồng thời điều hướng những phức tạp trong thương mại quốc tế.