Xử phạt quá nhẹ sẽ nhờn luật, tạo tiền lệ xấu

Khi người nổi tiếng chạy theo các đơn đặt hàng

Ngày nay việc sử dụng mạng xã hội dần trở nên phổ biến với mỗi người dân, họ có thể dành nhiều giờ đồng hồ trên màn hình để lướt mạng và xem các phiên livestream bán hàng và trực tiếp mua sản phẩm. Tận dụng lợi thế lan truyền thông tin nhanh, tương tác đến được với nhiều người cùng lúc, đã có những người nổi tiếng đã lên livestream, chèn quảng cáo sản phẩm vào video của mình để tăng thu nhập.

Với mỗi phiên livestream người nổi tiếng có thể bán được hàng trăm sản phẩm, có thể mang về hàng chục, hàng trăm, hàng tỷ đồng tùy vào sức ảnh hưởng và số lượng đơn hàng bán ra.

Để chuyển hóa công chúng, người hâm mộ mình thành khách hàng, nhiều người nổi tiếng đã không ngần ngại chia sẻ về việc chính mình đã trực tiếp dùng sản phẩm và thấy khá hiệu quả. Hoặc tự nhận mình là nhà xuất hoặc đồng sản xuất sản phẩm mà mình đang quảng cáo. Trong khi họ không đưa ra những khuyến cáo về tác dụng phụ của sản phẩm, những thông tin về giấy phép lưu thông sản phẩm…

Với tình cảm dành cho thần tượng mình đang có, tin tưởng thần tượng của mình, nhiều người dùng mạng xã hội đã tin tưởng những lời chia sẻ tâm tình của người nổi tiếng. Họ tin rằng người nổi tiếng sẽ không bán rẻ uy tín của bản thân để đánh đổi với những lợi ích trước mắt. Không được trực tiếp cầm, nắm sản phẩm nhiều khi người mua mua vì tin vào người nổi tiếng. Các nhà sản xuất sẽ dựa nhiều vào uy tín của những người nổi tiếng để bán hàng.

Nhà báo Lê Văn Tòa – Chủ tịch Hội Nhà báo tỉnh Lâm Đồng cho biết: “Thực trạng này khá phổ biến, hiện nay người nổi tiếng, có sức ảnh hưởng trên mạng xã hội thường sẽ chạy theo các đơn đặt hàng của các đơn vị truyền thông, các nhãn hàng để quay clip có hình ảnh mình gắn với việc giới thiệu sản phẩm. Họ không tìm hiểu sản phẩm mình quảng cáo chất lượng có đúng với nội dung mình nói hay không, chủ yếu theo kịch bản đã soạn sẵn. Không tính đến việc sản phẩm đó khi đưa ra thị trường thế nào, đến với người tiêu dùng sẽ có những tác hại ra sao”.

Ở một góc nhìn khác, TS. Bùi Xuân Phái – Phó Trưởng bộ môn Lý luận Nhà nước và Pháp luật – Trường Đại học Luật Hà Nội chia sẻ: Trong trường hợp những người nổi tiếng, người có ảnh hưởng trên mạng xã hội bị lợi dụng để tuyên truyền, để quảng cáo các sản phẩm không đảm bảo chất lượng, thổi phòng công hiệu thì bản thân họ là người vừa đáng thương, vừa đáng trách, đáng trách là họ không tìm hiểu kỹ, không kiểm soát được thông tin mà họ quảng cáo.

“Nhưng riêng đối với những hành vi mang tính chất cố ý, tôi nghĩ rằng nếu cộng đồng mạng chỉ lên án không thôi thì sẽ là không đủ mà cần có biện pháp xử lý mạnh về mặt pháp luật. Hiện nay đã có Luật An ninh mạng, Bộ Quy tắc ứng xử trên mạng xã hội… có giới hạn không gian cho việc phát ngôn, đã có hành lang pháp lý. Tuy nhiên, đối với người nổi tiếng cần thêm biện pháp nữa là việc ban hành các văn bản nhắc nhở, cảnh cáo và phạt tiền”, TS. Bùi Xuân Phái thông tin thêm.

Cần sớm có những chế tài để quản lý hiệu quả

Không gian mạng như tác động trực tiếp ngoài đời thật, đã đến lúc các cơ quan quản lý nhà nước cần có quy định rõ ràng hơn, chặt chẽ hơn về vấn đề này, đi cùng với đó chế tài đủ mạnh, đủ sức răn đe cho cả người nổi tiếng quảng cáo và cả các nhãn hàng.

Thực tế quy định pháp luật hiện nay còn chưa đủ mạnh, chưa quyết liệt. Hiện theo quy định, hành vi quảng cáo sai sự thật sẽ bị xử phạt hành chính, mức phạt tối đa là 80 triệu đồng với cá nhân và 160 triệu đồng đối với tổ chức. Trong khi đó, mức thù lao cho một người nổi tiếng khi quảng cáo có thể lên tới vài trăm triệu đồng. Nhiều người cho rằng mức phạt này còn nhẹ so với thực tế thu nhập của họ từ việc quảng cáo nhãn hàng.

Điều đáng nói là hiện nay chưa có bất kỳ quy chuẩn nghề nghiệp hay bộ quy tắc đạo đức nào ràng buộc người nổi tiếng phải chịu trách nhiệm với nội dung họ đăng tải. Không giống như nhà báo có Quy tắc sử dụng mạng xã hội của người làm báo Việt Nam, người nổi tiếng hiện nay hoạt động chủ yếu dựa trên danh tiếng cá nhân và sự hợp tác với nhãn hàng. Khi không có bất cứ ràng buộc nào đủ mạnh, việc họ sẵn sàng nhận quảng cáo mà không kiểm chứng thông tin cũng là điều dễ hiểu.

Nhà báo Lê Văn Tòa gợi ý: Việc quản lý người nổi tiếng quảng cáo trên không gian mạng cần tăng nặng hơn, giống như chúng ta đang áp dụng Nghị định 168/2024 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính về trật tự, an toàn giao thông trong lĩnh vực giao thông. Nếu tăng mức xử phạt như trong Nghị định này thì tôi nghĩ tình hình vi phạm sẽ giảm đi. Những vụ việc xử phạt người nổi tiếng sai sự thật nếu quá nhẹ sẽ dẫn đến nhờn luật, đây chính là tiền lệ xấu. Nếu không có chế tài đủ mạnh, những vụ bê bối sẽ lại tiếp diễn và người chịu thiệt cuối cùng vẫn là người tiêu dùng.

Trong những vụ việc gần đây, từ phản ứng dữ dội từ cộng đồng mạng đã buộc những người tham gia quảng cáo phải lên tiếng xin lỗi công chúng. Tuy nhiên vẫn chỉ dừng lại ở việc xin lỗi, điều này vẫn chưa đạt được hiệu quả về thực thi pháp luật. Mọi thứ vẫn chỉ dừng lại ở môi trường mạng mà không có biện pháp quản lý chặt chẽ ở ngoài thực tế. Về lâu dài, người vi phạm cảm thấy đó là việc bình thường, ai cũng quảng cáo như thế, cũng vi phạm vậy.

Nhà báo Lê Văn Tòa cho rằng: “Phản ứng từ cộng đồng mạng chỉ là một phần, điều quan trọng vẫn là công cụ quản lý của Nhà nước. Có nên chăng, Nhà nước cần quy định những nội dung mà người nổi tiếng quảng cáo dưới dạng bài viết, video, âm thanh… phải được cơ quan quản lý Nhà nước phê duyệt trước khi công bố. Và điều quan trọng nhất là bản thân mỗi người nổi tiếng cần luôn giữ nguyên tắc của mình trong hoạt động và luôn có trách nhiệm với cộng đồng”.

Có thể nói, người có ảnh hưởng trên mạng xã hội thực hiện tuyên truyền, quảng cáo sản phẩm nào đó phải ý thức và kiểm soát cũng như chịu trách nhiệm đối với việc làm đó. Chỉ khi nào ý thức và lòng tự trọng của người nổi tiếng được nâng lên, trách nhiệm được thể hiện trong mỗi hành động, mỗi phát ngôn thì khi ấy niềm tin của công chúng mới quay trở lại.