Xà quyền võ học tinh hoa nước Việt

VUA QUANG TRUNG VÀ GIAI THOẠI VỀ RẮN

Theo sử sách chép lại, cuộc đời binh nghiệp của vị hoàng đế bách chiến bách thắng Quang Trung luôn gắn liền với thanh “ô long đao” đầy huyền bí. Sách Võ nhân Bình Định của Quách Tấn – Quách Giao ghi lại rằng, năm 1773, khi đoàn quân của vua Quang Trung tiến về đồng bằng, đến đây gặp một con mãng xà miệng há to đỏ như máu nằm cản đường quân.

Nghe tiền quân phi báo, vua Quang Trung đến khấn rằng nếu để cho quân ta đi đánh giặc thắng, thì xin xà thần lui cho quân tiến lên. Rắn nghe nói đã quay đầu bỏ đi. Đoàn quân tiếp tục đi một đoạn nữa thì thấy con mãng xà ấy miệng ngậm thanh long đao có cán màu đen tuyền đưa lên trao vua Quang Trung. Khi đó, vua làm lễ thượng cờ trên cây ké rồi xuất quân.

Tương truyền, cán của thanh “ô long đao” làm bằng gỗ mun đen nhánh, lưỡi đao bằng một loại kim khí màu đen. Khi đao ra khỏi vỏ thì khí lạnh tỏa ra một vùng khá rộng. Thanh đao không có hào quang mà chỉ có khí lạnh, đồng thời sắc bén vô cùng. Trọng lượng rất nặng, phải một người vác mới nổi.

Về sau, thanh “ô long đao” là vũ khí nổi tiếng từng theo vua Quang Trung nam chinh, bắc chiến. Trong trận Rạch Gầm, Xoài Mút năm Giáp Thìn (1785), vua Quang Trung đã sử dụng “ô long đao” chém hàng trăm quân tướng Xiêm. Đến năm Kỷ Dậu (1789), một lần nữa “ô long đao” góp công lớn trong chiến dịch đẩy lùi quân Thanh xâm lược ra khỏi bờ cõi. Về sau, vua Quang Trung đã cho người về xây miếu xà thần, di tích trên hiện vẫn tồn tại ở thôn Thượng An 2, xã Song An, thị xã An Khê (Gia Lai).

CÔNG THỦ VẸN TOÀN

Giữa thế kỷ 19, vùng đất Bình Chuẩn và Tân Phước Khánh (Bình Dương) đón chào một cô gái trẻ họ Võ cùng gia đình vào sinh sống, lập nghiệp. Về sau người ta mới biết cô gái ấy tên Võ Thị Trà, hậu duệ của một tướng nhà Tây Sơn. Bà Trà là người nhân đức và hào sảng, luôn sẵn sàng chỉ dẫn cho bà con trong vùng võ thuật gia truyền để vừa rèn luyện sức khỏe sống tốt nơi sơn lam chướng khí, vừa để bảo vệ thành quả lao động trước sự tấn công của thú dữ, đạo tặc.

Ngày càng được người dân tin tưởng, nên bà Trà quyết định mở lò võ trên vùng đất mới, khai sinh môn phái Võ lâm Tân Khánh Bà Trà. Vùng đất ấy sau này mang tên của bà (nay là phường Bình Chuẩn, thành phố Thuận An, tỉnh Bình Dương), được biết đến như là vùng đất võ của phương Nam.

Ngày 3.2.2021, môn phái Võ lâm Tân Khánh Bà Trà đã được Bộ VH-TT-DL công nhận là di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia. Tính đến nay, trong cả nước chỉ có 3 môn võ truyền thống của dân tộc Việt được công nhận di sản, là võ cổ truyền Bình Định, Võ lâm Tân Khánh Bà Trà và vovinam.

Cũng giống hầu hết môn phái võ cổ truyền Việt Nam, Võ lâm Tân Khánh Bà Trà cũng có bài xà quyền hoặc những thế đánh đơn lẻ liên quan đến xà (cương nhu phối chuyển). Ngoài ra, còn có bài liên hoàn miêu xà hạc.

Tương truyền các bậc tiền nhân đã chứng kiến cuộc giao đấu giữa 2 linh vật trên, mỗi linh vật đều có sở trường riêng, không con nào chịu thua, chính vì thế miên xà hạc được xem là bài quyền hết sức độc đáo của môn phái Võ lâm Tân Khánh Bà Trà. Một trong thế xà quyền tiêu biểu được nhắc đến như xà vương lộng nguyệt (rắn đùa dưới trăng), độc xà xuất động (rắn độc xuất hang), trường xà thám thủy (rắn lặn dưới nước)…

Ngoài đòn thế của bộ tay, chân, có khá nhiều loại binh khí liên quan hình tượng rắn. Như ở môn phái Võ lâm Tân Khánh Bà Trà có xà vĩ côn, điểm mấu chốt của bài côn này chính là các đòn thế tượng hình lại thân hình con rắn, khi con vật tung mình tấn công đối thủ. Thoạt nhìn, ban đầu tưởng chừng chỉ là sợi dây bay trong không trung, nhưng không phải vậy. Bên trong chứa đựng lực cương mãnh, có thể phá tan xương cốt con mồi. Bài xà vĩ côn dù phòng thủ hay tấn công gần như không có điểm sơ hở. Hiếm gặp nhất trong các loại binh khí liên quan rắn là xà mâu. Với hình dạng toàn phần của con rắn được uốn cong, xà mâu là thứ binh khí lợi hại để đâm, chém, móc. Trong chiến đấu đây là loại vũ khí dùng để xung trận.

“Trong ngũ hình quyền, tuy rắn ở vị trí số 4 nhưng bởi sự nhu nhuyễn, lúc tĩnh lúc động và chứa đựng sự mạnh bạo trong các đòn thế, nên muốn tập thành công xà quyền phải có trình độ nhất định. Xà quyền là một chuỗi kết hợp của con rắn từ di chuyển, rình mồi, săn mồi đến phòng thủ hay tấn công đối phương. Tuy võ rắn trong kho tàng võ học không nhiều nhưng hình ảnh của rắn có hầu hết trong các chiêu thức tấn pháp, bộ pháp là kết cấu chính của nội dung bài võ”, võ sư Hồ Tường, người con của phường Tân Phước Khánh (thành phố Tân Uyên, Bình Dương), nơi phát xuất môn phái Võ lâm Tân Khánh Bà Trà, nói thêm.

QUA 2 CUỘC KHÁNG CHIẾN

Võ sư Hồ Tường kể từ những năm đầu Pháp chiếm đóng, nhiều thanh niên giỏi võ của vùng Tân Khánh – Bà Trà đã gia nhập nghĩa quân của Võ Văn Nhâm. Đêm 12 tháng giêng năm Bính Thìn (1916), những chàng trai ở làng võ Tân Khánh – Bà Trà tham gia phong trào yêu nước Lâm Trung Trại đã tấn công vào Nhà Làng Tân Khánh, giải cứu nhiều thanh niên và đồng bào yêu nước bị giam giữ.

Từ khoảng năm 1919 – 1920 trở đi, làng võ Tân Khánh – Bà Trà tiếp đón nhiều nhà hoạt động yêu nước đến tập luyện võ nghệ với các bậc thầy dạy võ nổi tiếng của vùng đất này. Trước hết, có thể kể là chí sĩ Nguyễn An Ninh đã cùng Phan Văn Hùm đến thọ giáo võ nghệ với thầy Võ Văn Trực. Sau đó là những nhà hoạt động cách mạng cũng từng học võ ở làng võ Tân Khánh – Bà Trà, như: Huỳnh Văn Nghệ, Huỳnh Văn Tiễng… Thi tướng Huỳnh Văn Nghệ cũng là người con của vùng Tân Khánh.

Đặc biệt, năm 1966, giữa chiến sự diễn ra ác liệt, một người con của Tân Khánh – Bà Trà là Từ Văn Phước, chiến sĩ của trung đội trinh sát đặc công huyện Lái Thiêu (nay là thành phố Thuận An, tỉnh Bình Dương), sau những chiến công anh dũng, đã được tuyên dương Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân Việt Nam khi anh vừa 31 tuổi…