Vụ Vạn Thịnh Phát cho thấy bài học về kiểm soát dòng tiền ngân hàng

Chiều 23/11, Quốc hội thảo luận tại hội trường về dự án Luật Các tổ chức tín dụng (sửa đổi).

Đại biểu Phạm Văn Hòa (đoàn Đồng Tháp) thống nhất với việc chỉnh lý các quy định liên quan tới chấm dứt sở hữu chéo, thao túng, chi phối ngân hàng vì đây là vấn đề rất quan trọng.

Thực tế, thời gian qua một số ngân hàng của chúng ta đã vướng phải. Theo đại biểu, điều quan trọng là ngân hàng cần giám sát, quan tâm tới những trường hợp ông chủ ngân hàng là doanh nghiệp lớn. Với đối tượng này, cần xem xét cụ thể phần trăm cổ đông của các ông chủ.

Ở những ngân hàng đó, tiền gửi của người dân vào ngân hàng lại không đến tay người vay hoặc doanh nghiệp cần. Người cần vay thì rất khó khăn còn cổ đông và ông chủ của các ngân hàng này lại vay rất dễ dàng.

“Nếu chúng ta không có kịp thời phòng ngừa, ngăn chặn thì khả năng xảy ra SCB như chơi”, ông Hoà nói và đề nghị Ngân hàng Nhà nước cần quan tâm nhiều hơn vì theo thông tin ông có được thì hiện nay, có ngân hàng của các ông chủ doanh nghiệp, cần phải xem xét thật kỹ để đảm bảo.

“Đừng nói hạn mức cấp tín dụng giảm xuống 10% hay 15%. Ví dụ nếu cho phép 10% nhưng mấy chục cổ đông vay 10% thì cộng lại là bao nhiêu tiền rồi. Việc họ hè nhau rút tiền cùng một lúc là rất nguy hiểm. Đề nghị phải quan tâm chú ý lĩnh vực này”, ông Hòa nhấn mạnh.

Cũng đề cập vấn đề này, đại biểu Trịnh Xuân An (đoàn Đồng Nai) nhấn mạnh, theo nghị quyết của Trung ương và Nghị quyết của Quốc hội, chúng ta không chỉ xử lý mà phải chấm dứt tình trạng sở hữu chéo.

Thực tế, qua vụ việc SCB và đánh giá một số ngân hàng hiện nay, đại biểu cho rằng có 3 vấn đề: sở hữu chéo, chi phối, thao túng hệ thống tín dụng, hệ thống ngân hàng, tạo nên rủi ro, những vấn đề hết sức cấp bách cần xử lý để xây dựng những ngân hàng phát triển mạnh.

Ông An nhấn mạnh, sở hữu chéo, chi phối và thao túng ngân hàng là các thủ thuật rất tinh vi và thường là vô hình.

“Tuy nhiên, với đối tượng vô hình và thường xuyên biến đổi này ta lại dùng các công cụ như luật đang thiết kế như giảm tỉ lệ sở hữu cổ phẩn, giảm hạn mức cấp tính dụng và mở rộng đối tượng không được đảm nhiệm chức vụ… tức là ta đang lấy cái hữu hình để trị cái vô hình. Theo tôi là không hiệu quả”, ông An nói.

Theo ông An, điều quan trọng là phải xác định được cá nhân, tổ chức nào là chủ sở hữu thực sự của ngân hàng. Do đó, luật cần phải xây dựng được quy định để xác định được cá nhân, tổ chức nắm quyền chi phối, ảnh hưởng đến việc ra quyết định trong hoạt động ngân hàng.

Để làm được, đại biểu An đề nghị quy định hai vấn đề cụ thể: Cần minh bạch thông tin cá nhân tổ chức là cổ đông của ngân hàng thương mại, thay vì giảm tỉ lệ sở hữu. Cần xác định nghĩa vụ công bố thông tin với cổ đông cả tổ chức và cá nhân, nhóm người có liên quan sở hữu cổ phần của tổ chức tín dụng trên một mức cụ thể.

Bên cạnh đó, đại biểu cho rằng cần phải kiểm soát dòng tiền, nguồn tiền góp vốn thông qua cơ chế thanh toán không dùng tiền mặt và áp dụng kiểm soát dữ liệu cá nhân.

“Chỗ này quy định hết sức cụ thể liên quan dòng tiền vì dòng tiền không phải tự nhiên mà có. Nó phải từ đâu đó, từ cá nhân nào đi. Vụ Vạn Thịnh Phát cho ta thấy một bài học như vậy”, ông An nêu.

Liên quan đến vấn đề đang được đề cập nhiều lần là câu chuyện nhờ người khác đứng tên, ông An cho rằng, việc dự thảo luật quy định cổ đông “không được góp vốn, mua cổ phần của tổ chức tín dụng dưới tên của cá nhân, pháp nhân khác dưới mọi hình thức, trừ trường hợp ủy thác theo quy định của pháp luật” là còn chung chung.

Vấn đề nhờ đứng tên được thấy rất rõ qua vụ SCB vừa qua. Tuy nhiên, quy định như dự thảo sẽ rất khó xử lý.

“Thế nào là góp vốn, mua cổ phần của tổ chức tín dụng dưới tên của cá nhân, pháp nhân khác? Quy định này sẽ được triển khai trong thực tế như thế nào? Tôi đề nghị quy định rất cụ thể để có cơ sở, phương pháp phòng ngừa, đặc biệt trước những “ma trận” mà ta hay gọi một cách mĩ miều là hệ sinh thái do các “ông bầu”, “madam” đứng sau các ngân hàng tạo dựng nên”, ông An đề nghị.