Khi động cơ do ông phát minh bắt đầu được biết đến rộng rãi hơn, Rudolf Diesel mất tích khi đang trên tàu thủy, để lại nhiều câu hỏi.
Rudolf Diesel sinh ra trong một gia đình người Đức sống ở Pháp năm 1858. Ở tuổi 14, Diesel viết thư cho bố mẹ bày tỏ mong muốn trở thành kỹ sư. Mặc dù gia đình ông gặp khó khăn tài chính và muốn con trai bỏ học để đi làm, Diesel kiên trì học tập và vào được ngôi trường danh giá Đại học Kỹ thuật Munich. Diesel tốt nghiệp năm 1880 với kết quả xuất sắc.
Sau vài năm làm việc trong lĩnh vực điện lạnh, Diesel bắt đầu nghiên cứu động cơ hơi nước vào năm 1890. Ông rất quan tâm đến hiệu suất nhiệt và hiệu suất nhiên liệu. Là một chuyên gia về nhiệt động lực học, Diesel luôn phiền lòng về việc tới 90% năng lượng từ nhiên liệu bị lãng phí trong động cơ hơi nước.
Rudolf Diesel, người phát minh ra động cơ diesel. Ảnh: Wikimedia Commons
Nhằm khắc phục nhược điểm này, ông ban đầu chế tạo một động cơ sử dụng hơi amoniac. Tuy nhiên, thử nghiệm không thành công, động cơ nổ tung khiến Diesel suýt chết. Sau sự cố, sức khỏe của ông suy yếu nghiêm trọng và Diesel còn gặp vấn đề về thị lực.
Dù vậy, ông vẫn không từ bỏ và động cơ diesel đã ra đời sau nhiều năm nỗ lực. Động cơ diesel có hiệu suất cao hơn động cơ xăng. Nó sử dụng khí nén để đốt cháy nhiên liệu thay vì tia lửa điện, khiến nó tạo ra nhiều năng lượng hơn từ cùng một lượng nhiên liệu.
Năm 1897, động cơ diesel hoàn chỉnh đầu tiên ra đời. Trong vài năm sau đó, Diesel tiếp tục nghiên cứu phát minh. Ông thành lập Công ty Động cơ Diesel vào năm 1898 và sáng chế của ông được ứng dụng trong công nghiệp và hàng hải.
Tối 29/9/1913, ở tuổi 55, ông biến mất khi đang trên con tàu SS Dresden đi từ Antwerp, Bỉ, đến Harwich, Anh.
Diesel dùng bữa tối và trở về phòng nghỉ vào khoảng 22h. Khi người quản lý đến đánh thức ông vào sáng hôm sau như Diesel đã yêu cầu, ông không còn ở đó. Không có dấu hiệu nào cho thấy Diesel đã sử dụng giường, chiếc áo ngủ của ông vẫn được đặt ngay ngắn và đồng hồ đeo tay nằm trên bàn cạnh giường. Bên ngoài, phía sau boong tàu, thủy thủ đoàn tìm thấy mũ và áo khoác ngoài của Diesel gấp khá gọn gàng.
Ngay sau khi chồng mất tích, vợ của Diesel đã mở chiếc túi mà ông để lại cho bà trước chuyến đi. Ông dặn bà không được mở nó ra trong vòng một tuần. Bên trong có 20.000 mác Đức (khoảng 120.000 USD theo giá trị ngày nay) cùng một số sao kê ngân hàng cho thấy tài khoản của họ gần như trống trơn. Khi kiểm tra nhật ký cá nhân, người ta phát hiện ông đã đánh dấu thánh giá bên cạnh ngày mất tích.
10 ngày sau, một thi thể phân hủy nặng được thủy thủ đoàn tàu Coertsen phát hiện ở Đông Scheldt. Thủy thủ đoàn cho rằng không thể nhận dạng được thi thể và quyết định thả lại xuống biển sau khi giữ lại tư trang cá nhân.
Ngày 13/10/1913, những món đồ này được chuyển đến con trai của Diesel, Eugene, người xác định chúng thuộc về cha mình. Việc cuốn nhật ký được đánh dấu và những khó khăn về tài chính khiến nhiều người tin rằng Diesel đã tự tử.
Tuy nhiên, không phải ai cũng bị thuyết phục với suy đoán này và hàng loạt giả thuyết nảy sinh từ đó.
Một số người cho rằng Diesel có thể đã gặp tai nạn khi đi dạo trên boong trong đêm và ngã nhào qua lan can. Ông đã gặp vấn đề sức khỏe trong nhiều năm nên có thể một cơn đau tim hay đột quỵ đã khiến ông ngã xuống nước.
Một số khác cho rằng Diesel đã giả chết để thoát khỏi những rắc rối tài chính. Ông là một nhà phát minh giỏi nhưng không phải nhà đầu tư tài ba và người ta nghi ngờ Diesel đã bỏ trốn để bắt đầu cuộc sống mới.
Dù Diesel gặp khó khăn về tài chính, vào thời điểm ông qua đời, mọi thứ đang dần được cải thiện. Động cơ của ông gây được tiếng tăm và nó bắt đầu thay thế động cơ hơi nước trong nhiều ứng dụng.
Điều này dẫn đến thuyết âm mưu phổ biến hơn, Diesel bị giết để ngăn phát minh của ông rơi vào tay người Anh. Diesel biến mất khi đang trên đường đến Anh để gặp đại diện của hải quân Hoàng gia Anh, những người rất muốn xem xét ý tưởng sử dụng động cơ diesel cho tàu ngầm của họ.
Chuyến đi khiến quân đội Đức tức giận vì trước đó, Diesel đã từ chối cho họ độc quyền sử dụng động cơ của mình. Tuy nhiên, không có bằng chứng chắc chắn nào cho thấy Diesel đã bị sát hại.
Về giả thuyết Diesel tự tử, câu hỏi được đặt ra là tại sao ông lại chuẩn bị quần áo ngủ trước khi hành động? Tại sao Diesel lại muốn tự tử khi lực lượng hải quân lớn nhất thế giới đang muốn mua động cơ của ông?
Nhiều khả năng những câu hỏi trên sẽ không bao giờ được trả lời. Tuy nhiên, dù vụ biến mất có nhiều ẩn số, việc ông phát minh ra động cơ diesel rõ ràng đã có tác động lớn đến thế giới, định hình ngành vận chuyển và công nghiệp hiện đại.
Vũ Hoàng (Theo Historic Mysteries, Time)
