Với DeepSeek, Trung Quốc định hình “vận mệnh quốc gia”, phá vỡ định kiến cũ, gây đau đớn cho “kỳ phùng địch thủ”

Người sáng lập DeepSeek Liang Wenfeng trả lời các câu hỏi từ các chuyên gia trong ngành tại một hội thảo ở Bắc Kinh tuần trước sau khi DeepSeek phát hành mô hình lý luận AI của mình. (Nguồn: CCTV)

Đối trọng với AI Mỹ

Mô hình AI thông minh và rẻ hơn của DeepSeek là “thành tựu khoa học và công nghệ định hình vận mệnh quốc gia”, một giám đốc công ty công nghệ Trung Quốc cho biết. Công ty khởi nghiệp này đã trở thành một nhân tố chủ chốt trong “biệt đội công nghệ mô hình lớn của Trung Quốc” nhằm đối trọng với sự thống trị của lĩnh vực AI Mỹ, một người khác cho biết.

Theo Financial Times, niềm vui này của các công ty công nghệ Trung Quốc gây đau đớn cho một số công ty lớn của Mỹ khi các nhà đầu tư đặt câu hỏi: liệu bước đột phá của DeepSeek có làm suy yếu lý do trả khoản chi phí khổng lồ của họ cho cơ sở hạ tầng AI hay không. Cổ phiếu công nghệ và năng lượng của Mỹ đã mất 1 nghìn tỷ USD giá trị thị trường hôm 27/1, dù cho đã lấy lại một số lợi thế vào cuối tuần.

Đối với nước ngoài, hình ảnh khuôn mẫu về Trung Quốc vẫn là nền kinh tế sản xuất thâm dụng vốn, được nhà nước trợ cấp, giỏi trong việc sản xuất phần cứng giá rẻ ấn tượng, chẳng hạn như điện thoại thông minh, pin mặt trời và xe điện. Tuy vậy, trong thực tế, Trung Quốc từ lâu đã nổi lên là một siêu cường phần mềm toàn cầu, vượt xa phương Tây về thương mại điện tử và dịch vụ tài chính kỹ thuật số, cũng đầu tư rất nhiều vào AI.

Làm lung lay định kiến

Sự xuất hiện của DeepSeek đã làm lung lay nhiều định kiến cũ về đổi mới sáng tạo của Trung Quốc, dù công ty này không mang dáng dấp một doanh nghiệp Trung Quốc điển hình. Điều này bác bỏ quan điểm – từ nay đã lỗi thời – rằng: “Mỹ đổi mới, Trung Quốc sao chép, còn châu Âu thì vận hành”. Ở nhiều khía cạnh, DeepSeek giống một công ty khởi nghiệp kiểu Silicon Valley. Thành lập năm 2023, công ty này theo đuổi tham vọng lớn lao như OpenAI và Google DeepMind trong việc phát triển AI đạt đến cấp độ con người hoặc AI tổng quát (artificial general intelligence – AGI). Người sáng lập Liang Wenfeng cũng là lãnh đạo một trong những quỹ đầu tư phòng hộ hàng đầu Trung Quốc, đã giúp DeepSeek không cần huy động vốn bên ngoài.

Trong một cuộc phỏng vấn được đăng lại trên China Talk, ông Liang giải thích rằng DeepSeek hoạt động như một phòng nghiên cứu hơn là một doanh nghiệp thương mại. Khi tuyển dụng, công ty ưu tiên năng lực hơn bằng cấp, tuyển dụng các nhà nghiên cứu trẻ được đào tạo tại Trung Quốc. Theo ông, những người này được trao không gian để khám phá và tự do phạm sai lầm. Ông cho biết: “Sự sáng tạo thường nảy sinh một cách tự nhiên — đó không phải là thứ có thể được lên kế hoạch hoặc dạy một cách có chủ đích”.

DeepSeek dựa vào các mô hình AI mã nguồn mở, như Llama của Meta, thay vì các mô hình độc quyền được OpenAI và Google ưa chuộng. Công ty cũng tập trung vào ngôn ngữ trong hành trình hướng tới AGI, thay vì theo đuổi cách tiếp cận đa phương thức kết hợp hình ảnh, âm thanh và video. “Những gì bạn coi là ‘tư duy’ thực chất có thể là cách bộ não dệt nên ngôn ngữ. Điều này cho thấy AGI với khả năng giống con người có thể xuất hiện từ các mô hình ngôn ngữ”, ông nói.

Theo nhà khoa học nghiên cứu của Nvidia Jim Fan, ứng dụng DeepSeek của công ty khởi nghiệp có trụ sở tại Hàng Châu, là “con ngựa ô lớn nhất” trong lĩnh vực mô hình ngôn ngữ lớn mã nguồn mở của năm 2025. (Nguồn: SCMP)

Ai có lợi hơn?

Cách tiếp cận có trọng tâm giúp DeepSeek phát triển một mô hình lập luận hiệu quả mà không cần đến sức mạnh tính toán vượt trội, đồng thời với chi phí chỉ bằng một phần nhỏ so với các đối thủ Mỹ. Giống như nhiều ứng dụng Trung Quốc khác, DeepSeek nhanh chóng trở thành tâm điểm lo ngại về an ninh và quyền riêng tư của các chính trị gia Mỹ. Thậm chí, OpenAI còn cáo buộc công ty này có thể đã vi phạm quyền sở hữu trí tuệ. Tuy nhiên, xét đến việc OpenAI đang đối mặt với các vụ kiện liên quan đến vi phạm bản quyền của bên khác, cáo buộc này có thể khiến nhiều người cảm thấy nực cười.

Trong khi một số công ty công nghệ lớn của Mỹ phản ứng với mô hình DeepSeek bằng những cảnh báo ngầm thì nhiều nhà phát triển đã nhanh chóng nắm bắt các cơ hội mà công nghệ này có thể tạo ra. Tiềm năng và chi phí rẻ của DeepSeek giúp họ ứng dụng mô hình này vào ngày càng nhiều lĩnh vực. Hôm thứ 27/1, DeepSeek đã trở thành ứng dụng miễn phí được tải về nhiều nhất trên Apple App Store tại Mỹ.

Trớ trêu thay, DeepSeek lại giúp Mỹ hưởng lợi nhiều hơn so với Trung Quốc. Số lượng các công ty khởi nghiệp được thành lập tại Trung Quốc giảm mạnh kể từ năm 2018. Theo PitchBook, vốn đầu tư mạo hiểm tại Trung Quốc đã giảm 37% xuống còn 40,2 tỷ USD vào năm ngoái trong khi lại tăng mạnh ở Mỹ.

Có thể nói, DeepSeek đã giáng một đòn mạnh vào sự tự mãn của các tập đoàn công nghệ Mỹ, thúc đẩy cạnh tranh toàn cầu và đẩy nhanh quá trình ứng dụng AI. Trong ngắn hạn, đây liệu có thể là một quan niệm mới: “Trung Quốc đổi mới, còn Mỹ học theo”?. Thêm vào đó, đây chỉ là một hiện tượng nhất thời hay khởi đầu của một xu hướng dài hạn vẫn còn cần thêm thời gian để trả lời.