Theo báo cáo của cơ quan phòng chống ma túy và tội phạm của Liên hợp quốc, trên thế giới có khoảng 244 triệu người di cư và vẫn tiếp tục tăng lên do ảnh hưởng của khủng bố, xung đột, bạo lực… Nhiều người trong số đó trở thành nạn nhân của khoảng 510 đường dây mua bán người trên thế giới.
Riêng khu vực các nước tiểu vùng sông Mekong, trong đó có Việt Nam, tình trạng mua bán người, di cư trái phép được đánh giá diễn ra với ước tính lợi nhuận từ hoạt động mua bán người tại khu vực lên tới hàng chục tỷ USD một năm.
Nhiều kết quả trong phòng chống mua bán người thông qua di cư trái phép
Việt Nam đã có nhiều chính sách và kết quả thực thi pháp luật về phòng chống tội phạm mua bán người thông qua di cư trái phép ra nước ngoài.
Về chính sách pháp luật, Chủ tịch nước phê chuẩn công ước phòng chống tội phạm có tổ chức xuyên quốc gia và nghị định thư về phòng ngừa trấn áp và trừng trị tội phạm mua bán người đặc biệt là phụ nữ và trẻ em; công ước ASEAN về phòng chống mua bán người; Quốc hội thông qua luật phòng chống mua bán người 2011 bộ luật hình sự 2015 và luật sửa đổi bổ sung bộ luật hình sự 2015, trong đó sửa cơ bản các điều luật liên quan đến tội phạm mua bán người theo hướng mở rộng hành vi và tăng mức hình phạt tiếp cận mới pháp luật quốc tế.
Trong lĩnh vực di cư lao động quốc hội thông qua luật người Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài năm 2016 và Chính phủ, Bộ, ngành có liên quan, nhất là Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội đã ban hành nhiều văn bản hướng dẫn thi hành đối với lao động qua lại biên giới đường bộ. Chính phủ đã ký kết và triển khai thực hiện có hiệu quả các điều ước quốc tế với Campuchia là với Trung Quốc tạo điều kiện thuận lợi cho người lao động được đưa qua biên giới lao động nhằm hạn chế tình trạng di cư trái phép, dễ bị lừa bán ra nước ngoài.
Trong lĩnh vực hôn nhân và cho nhận con nuôi có yếu tố nước ngoài, Quốc hội ban hành Luật Hôn nhân và gia đình, Luật Hộ tịch, Luật Nuôi con nuôi; Chính phủ ban hành các nghị định quy định chi tiết thi hành một số điều luật của Luật Hôn nhân và gia đình, về quan hệ hôn nhân và gia đình có yếu tố nước ngoài. Bộ Tư pháp ban hành các thông tư hướng dẫn thi hành nhằm chấn chỉnh việc kết hôn có yếu tố nước ngoài, trong đó, khắc phục các kẽ hở không để tội phạm mua bán người lợi dụng hoạt động phạm tội trong lĩnh vực này.
Với vai trò là cơ quan thường trực, Bộ Công an đã chủ trì, phối hợp với các Bộ, ngành trình Thủ tướng Chính phủ ban hành các văn bản triển khai luật phòng, chống mua bán người, phê duyệt và tổ chức thực hiện có hiệu quả chương trình quốc gia phòng, chống mua bán người và các đề án trong từng giai đoạn; phê duyệt ngày toàn dân phòng chống mua bán người 30/7, trong đó có nội dung trọng tâm là phòng, chống mua bán người thông qua di cư trái phép ra nước ngoài.
Đặc biệt, Bộ Công an đã tham mưu cho Thủ tướng Chính phủ ban hành chỉ thị về ngăn chặn đấu tranh tình trạng công dân Việt Nam xuất cảnh, di cư trái phép, cư trú và lao động bất hợp pháp, vi phạm pháp luật ở nước ngoài nhằm hạn chế tình trạng tội phạm mua bán người lợi dụng để đưa người ra nước ngoài bán.
Kết quả thực thi pháp luật
Bộ Công an đã ban hành nhiều kế hoạch chỉ đạo, hướng dẫn công an các địa phương phối hợp với các sở, ban, ngành có liên quan, tiến hành tổng điều tra, rà soát về tình hình hoạt động tội phạm mua bán người và đối tượng khác có liên quan, tập trung rà soát vụ việc, đối tượng phạm tội, nạn nhân bị mua bán, các trường hợp kết hôn với người nước ngoài, hoạt động mua bán người; tăng cường công tác nắm tình hình, kiên quyết triệt xóa các đường dây đưa người di cư trái phép; các cơ sở môi giới hôn nhân, cho nhận con nuôi bất hợp pháp, các tụ điểm tổ chức cho người nước ngoài Xem mặt phụ nữ Việt Nam muốn kết hôn với người nước ngoài.
Đồng thời, chỉ đạo việc chấn chỉnh công tác quản lý nhà nước về an ninh trật tự, nhất là trong lĩnh vực quản lý nhân cư trú, quản lý người nước ngoài, quản lý xuất nhập cảnh, quản lý các cơ sở kinh doanh có điều kiện nhằm phát hiện và xử lý kịp thời các vi phạm.
Hàng năm, thực hiện kế hoạch của Bộ, công an các địa phương chủ trì, phối hợp với lực lượng biên phòng, đồng loạt ra quân triển khai thực hiện cao điểm tấn công trấn áp tội phạm nhằm đảm bảo an ninh trật tự dịp tết nguyên đán, đặc biệt là ban hành kế hoạch và tổ chức triển khai cao điểm tấn công trấn áp tội phạm mua bán người trên toàn quốc, trọng tâm là chuyến biên giới giữa Việt Nam với Campuchia, Lào và Trung Quốc. Trong đó, điều tra khám phá các vụ mua bán người, các đường dây đưa người đi di cư trái phép, các trung tâm môi giới trá hình, các tụ điểm lợi nhuận vì kết hôn và cho nhận con nuôi có yếu tố nước ngoài để lừa đưa phụ nữ ra nước ngoài bán.
Nhờ vậy, lực lượng chức năng đã điều tra, khám phá được hàng trăm vụ, bắt hàng trăm đối tượng liên quan. Các lực lượng công an, viện kiểm sát và tòa án các cấp đã phối hợp đẩy nhanh tiến độ và lựa chọn các vụ án điểm để điều tra, truy tố, xét xử; nhiều địa phương đưa ra xét xử công khai, lưu động các vụ án mua bán người nhằm nâng cao chấp hành pháp luật của người dân và răn đe tội phạm, với các bản án nghiêm khắc trừng trị kẻ phạm tội.
Về hợp tác quốc tế, trên cơ sở hiệp định hợp tác song phương giữa Việt Nam với các nước về phòng chống mua bán người và về quản lý biên giới trên đất liền, Bộ Công an phối hợp với các Bộ, ngành có liên quan chỉ đạo lực lượng chức năng các địa phương, nhất là các tỉnh có biên giới giáp Campuchia, Lào, Trung Quốc chủ động phối hợp trao đổi thông tin, xác minh, điều tra, bắt giữ tội phạm, giải cứu và tiếp nhận nạn nhân bị mua bán trở về.
Bộ Ngoại giao trong khi đó đã tích cực chỉ đạo, hướng dẫn các cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài, tập trung những nước có đông nạn nhân là người Việt Nam bị bán, thực hiện công tác bảo hộ, triển khai tổng đài bảo hộ công dân để giải quyết kịp thời các chức năng lãnh sự; tích cực tuyên truyền, giáo dục, giúp đở công dân Việt Nam.
Ngoài ra, các địa phương chủ động phối hợp với các tổ chức quốc tế như Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc UNICEF, liên minh các tổ chức Liên hợp quốc về phòng chống mua bán người khu vực tiểu vùng sông Mekong, Tổ chức di cư quốc tế, Tầm nhìn thế giới… triển khai các dự án hỗ trợ về đẩy mạnh công tác truyền thông, tư vấn về hôn nhân có yếu tố nước ngoài và di cư an toàn.
Phương Anh
