Vì sao phụ huynh nghĩ ‘con phải học thêm mới thi được’?

Một nghiên cứu của Viện Khoa học giáo dục VN cho thấy hơn 80% học sinh (HS) tại các thành phố lớn tham gia học thêm, với chi phí khoảng 20% thu nhập hằng tháng của gia đình. Thời gian gần đây, khi Thông tư 29 của Bộ GD-ĐT có hiệu lực, dư luận cho thấy không ít cha mẹ HS bày tỏ lo lắng vì “nếu không được học thêm thì con họ sẽ ra sao?”.

NIỀM TIN HỌC THÊM MỚI ĐẠT KẾT QUẢ TỐT TRONG CÁC KỲ THI

Tại một buổi tư vấn tuyển sinh mới đây diễn ra ở Hà Nội, diễn giả tư vấn cách học cho các HS: “…Thứ nhất, các em thử cộng xem từ đầu năm đến giờ và xa hơn là cuối chương trình, các em đã làm bao nhiêu bài tập, trả lời bao nhiêu câu hỏi. Các em chia nhóm ra xem trong số đó có bao nhiêu bài dạng giống nhau, bao nhiêu bài khác nhau. Trong những bài khác nhau, bao nhiêu bài khác nhau ít, khác nhau nhiều?… Thứ hai, các em hãy thống kê có bao nhiêu công thức cần dùng để giải các bài tập và với từng ấy công thức thì bao nhiêu thứ phải nhớ. Nếu làm được những việc trên, các em sẽ rất tự tin bởi biết rằng môn học chỉ có từng đó công thức, chỉ cần nhớ các dạng bài tập, không cần nhớ đến mấy trăm bài…”.

Có lẽ diễn giả, với chuyên môn sư phạm và kinh nghiệm, muốn nói với các HS rằng “thực ra chương trình không nặng như các em nghĩ, bài thi cũng vậy, nên các em đừng sợ, cứ nắm vững cách học, hệ thống được bài học thì sẽ tự tin”.

Nhưng phụ huynh tham gia chương trình phản ứng tức thì: “HS mà làm được thế thì chỉ có xuất sắc. HS bình thường không thể làm thế được”. Vì vậy, họ chắc rằng con họ phải đi học thêm mới thi được.

Không ít nghiên cứu về giáo dục phổ thông đã công bố rằng “chương trình học không nặng, bài thi cũng không nặng đến mức gần như hầu hết HS phổ thông phải học thêm”. Nhưng thực tế, dư luận vẫn luôn phàn nàn về áp lực từ xã hội và trường lớp. Cụ thể là các kỳ thi, đặc biệt là các kỳ thi quan trọng như thi vào lớp 10 (ở những thành phố lớn), thi đại học, có tính cạnh tranh rất cao. Điều này tạo ra áp lực lớn cho cả HS và phụ huynh; hiệu ứng đám đông khi thấy bạn bè của con mình đi học thêm, phụ huynh cũng cảm thấy lo lắng và sợ con mình bị tụt hậu; và cả áp lực từ giáo viên (GV), trong một số trường hợp GV có thể khuyến khích HS học thêm để củng cố kiến thức hoặc luyện thi.

Bên cạnh đó, phụ huynh luôn lo lắng về năng lực của con. Họ sợ con không theo kịp chương trình, lo rằng chương trình học ở trường quá nặng hoặc con mình không đủ khả năng tiếp thu hết kiến thức. Phụ huynh nào cũng mong muốn con mình đạt kết quả tốt trong các kỳ thi, và họ tin rằng học thêm là cách để đạt được điều đó. Phụ huynh tin rằng học thêm sẽ bù đắp cho sự thiếu hụt kiến thức.

THIẾU TIN TƯỞNG VÀO CHẤT LƯỢNG GIÁO DỤC Ở TRƯỜNG

Ngoài ra, việc thiếu tin tưởng vào chất lượng giáo dục ở trường cũng là một nguyên nhân. Trong nghiên cứu của tôi, phụ huynh phản ánh rằng: lớp học đông có thể khiến GV không thể quan tâm đến từng HS, dẫn đến việc HS không được hỗ trợ đầy đủ. Phụ huynh có thể không hài lòng với phương pháp giảng dạy của GV ở trường nên tìm kiếm những phương pháp khác ở các lớp học thêm. Phụ huynh không có thời gian kèm cặp con, muốn con có người hướng dẫn chuyên nghiệp để có thể giúp con học tốt hơn.

Các phụ huynh đều mong muốn con có một tương lai tốt đẹp và tin rằng đầu tư giáo dục cho con không bao giờ sai. Phụ huynh coi việc học thêm là một sự đầu tư cho tương lai của con mình, giúp con có cơ hội vào các trường tốt và có công việc ổn định, nâng cao cơ hội trúng tuyển. Nhưng thực tế, ít phụ huynh cân bằng được và sáng suốt chọn cách đầu tư cho con đúng đắn. Rất nhiều gia đình Việt đang có lối sống quá bao bọc con cái có thể là một nguyên nhân dẫn đến việc phụ huynh tin rằng con họ cần học thêm. Phụ huynh thiếu tin tưởng vào khả năng tự lập của con. Khi cha mẹ quá bao bọc, họ thường can thiệp vào mọi khía cạnh trong cuộc sống của con, bao gồm cả việc học tập. Điều này khiến con họ không có cơ hội tự giải quyết vấn đề, tự học hỏi và phát triển các kỹ năng cần thiết. Kết quả là cha mẹ cảm thấy con mình không đủ năng lực để tự học và cần sự hỗ trợ từ bên ngoài, chẳng hạn như học thêm.

ảnh: Đào Ngọc Thạch

ĐẶT KỲ VỌNG RẤT CAO VÀO CON

Phụ huynh có thể lo lắng thái quá về tương lai của con, dẫn đến có xu hướng đặt kỳ vọng rất cao vào con cái. Họ sợ rằng nếu con không đạt thành tích cao trong học tập sẽ gặp khó khăn trong cuộc sống. Vì vậy, họ sẵn sàng đầu tư mọi thứ, kể cả học thêm, để đảm bảo con có một tương lai “an toàn”.

Khi con quen với việc được cha mẹ hoặc người lớn giải quyết mọi vấn đề, chúng sẽ trở nên thụ động và thiếu chủ động trong học tập. Chúng sẽ không tự mình tìm tòi, nghiên cứu mà luôn trông chờ vào sự giúp đỡ từ người khác. Điều này khiến cha mẹ cảm thấy con cần có người hướng dẫn, kèm cặp thường xuyên, và học thêm là một giải pháp. Đó chính là hậu quả dẫn đến việc đứa trẻ luôn phụ thuộc vào người lớn. Điều này tạo ra một vòng luẩn quẩn, trong đó cha mẹ càng bao bọc, con cái càng trở nên phụ thuộc và thiếu tự tin, dẫn đến việc cha mẹ càng phải tìm đến giải pháp học thêm; kể cả đến khi vào đời, rất nhiều thanh niên vẫn không thể độc lập, luôn cần người “kèm cặp”.

Học thêm vốn dĩ là một việc mang lại dấu hiệu tích cực nếu người học biết mình “cần học gì, vì sao phải học thêm” một cách chủ động. Tuy nhiên, thực tiễn thiếu niềm tin vào tự học, vào công bằng trong giáo dục… đã khiến rất nhiều phụ huynh “tin con phải học thêm mới thi đạt” lại không phải dấu hiệu tốt đẹp cho chính đứa trẻ hay cho xã hội.

Dù ở thời đại nào, giúp cho người học tự tin, tự học, học hiệu quả luôn là mục đích đúng đắn của giáo dục phổ thông. Do đó, nếu cha mẹ HS không giúp con mình học thành công với mục đích đó thì thật đáng quan ngại. Việc học thêm không phải lúc nào cũng mang lại hiệu quả. Điều quan trọng là phụ huynh cần cân nhắc kỹ lưỡng và lựa chọn hình thức học thêm phù hợp với năng lực và nhu cầu của con mình.