Tự học là quá trình chủ động tìm kiếm, tiếp thu và vận dụng tri thức mà không phụ thuộc hoàn toàn vào người khác. Nó không giới hạn trong phạm vi trường học mà diễn ra liên tục trong cuộc sống.
Hình thành thói quen đọc sách là một trong những cách rèn kỹ năng tự học cho con trẻ. Ảnh chụp tại một nhà sách ở TP.HCM ngày cuối tuần – Ảnh: N.HUY
Thực tế cho thấy, người có khả năng tự học tốt sẽ phát triển tư duy phản biện và linh hoạt trước những thay đổi của xã hội.
Trong bối cảnh công nghệ phát triển nhanh, những gì học được trong nhà trường chỉ là nền tảng ban đầu. Nếu không có khả năng tự học và học tập suốt đời, con người sẽ nhanh chóng tụt hậu.
Một cá nhân có tư duy học suốt đời sẽ không sợ hãi trước rủi ro do đổi mới mà xem đó là cơ hội để tiếp tục phát triển.
Trong một tổ chức, một đội ngũ nhân viên có tinh thần tự học sẽ giúp tổ chức đổi mới và thích ứng nhanh với những thay đổi hằng ngày, nhất là trong cuộc cách mạng tinh giản hiện nay.
Dám dấn thân
Tự học không đơn thuần là tiếp thu kiến thức mà còn là quá trình rèn luyện tư duy phản biện và phát triển khả năng giải quyết vấn đề. Người tự học không sợ sai lầm mà xem đó là một phần của quá trình học hỏi.
Khi liên tục học hỏi và thử nghiệm, họ xây dựng được nền tảng tri thức vững chắc, từ đó phát triển tư duy sáng tạo và tự tin hơn trong việc ra quyết định.
Ngược lại, những người quen học thụ động dễ sợ mắc sai lầm, không dám đưa ra quyết định vì lo sợ thất bại, thiếu tự tin vào nhận định của bản thân. Điều này khiến họ e dè trước những cơ hội mới, không dám thử nghiệm hay đột phá trong công việc và cuộc sống.
Người có tư duy tự học không chỉ tự tin mà dám dấn thân vào những điều mới mẻ. Họ dám nghĩ xa, đặt câu hỏi và hành động để tìm ra câu trả lời. Tự học giúp con người phát triển tư duy độc lập, xây dựng bản lĩnh trước thử thách và chủ động trong cuộc sống cũng như sự nghiệp.
Khi có khả năng tự học, con người không bị động chờ đợi đến trường lớp mà có thể tự cải thiện bản thân, nâng cao kỹ năng và theo kịp xu thế mới. Điều này luôn đúng trong bối cảnh thay đổi hiện tại và tương lai.
Những ví dụ điển hình về thành công nhờ tự học có thể kể đến Thomas Edison và Elon Musk. Edison, một trong những nhà phát minh vĩ đại nhất lịch sử, chỉ theo học chính quy vài tháng nhưng nhờ tự học mà ông đã nghiên cứu và phát minh ra bóng đèn điện, máy ghi âm cùng hàng nghìn sáng chế khác.
Tương tự, Elon Musk, người sáng lập Tesla và SpaceX, không học bài bản về tên lửa nhưng nhờ đọc hàng trăm cuốn sách kỹ thuật, ông đã tự nghiên cứu và phát triển công nghệ không gian, góp phần thay đổi ngành công nghiệp vũ trụ.
Cả hai là minh chứng rõ ràng cho việc tự học giúp con người tự tin, sáng tạo và dám theo đuổi những ý tưởng táo bạo.
Làm gì để có kỹ năng tự học?
Dù tự học quan trọng, không phải ai cũng dễ dàng rèn luyện kỹ năng này. Một trong những rào cản lớn nhất có lẽ là do chính hệ thống giáo dục quá tập trung vào thành tích, thi cử mà không khuyến khích tư duy tự chủ.
Khi trẻ em phải học thêm theo kiểu “học để thi, dạy để thi”, quen với các đề giải mẫu, các em dần mất đi thói quen tự tìm hiểu, chỉ biết học theo sách vở mà không có khả năng đặt câu hỏi hay tìm tòi sâu hơn.
Trẻ em lớn lên với tư duy học thụ động sẽ ỷ lại, không chủ động tự giải quyết vấn đề và dễ dựa dẫm vào người khác. Không có nền tảng tư duy độc lập, những người này khi cần đưa ra quyết định thì thường sợ thất bại vì không có thói quen tự xoay xở và giải quyết vấn đề.
Những người có tư duy tự học sẽ luôn chủ động thích nghi, biến thách thức thành cơ hội. Họ không ngại thử nghiệm, chấp nhận rủi ro có tính toán và sẵn sàng học hỏi từ thất bại để tiến xa hơn. Những người này học mọi nơi, mọi lúc và thường không bảo thủ trước cái mới.
Tự học không chỉ giúp con người làm giàu tri thức mà còn xây dựng sự tự tin và bản lĩnh trước những thử thách. Khi có khả năng tự học, con người dám nghĩ lớn, dám thử nghiệm, không sợ thất bại và luôn tìm ra cách để thích nghi với hoàn cảnh.
Tuy nhiên, nếu giáo dục và xã hội không khuyến khích tinh thần tự học mà chỉ đặt nặng thành tích thi cử, con người sẽ dần mất đi khả năng tư duy độc lập, trở nên thụ động và sợ hãi trước những thay đổi.
Để nuôi dưỡng một thế hệ dám nghĩ, dám làm, chúng ta cần thay đổi cách tiếp cận tri thức, khuyến khích sự chủ động và sáng tạo ngay từ nhỏ. Chỉ khi đó, mỗi cá nhân mới thực sự làm chủ cuộc đời mình và tự tin vươn xa.
Quan trọng hơn, khả năng học tập suốt đời cũng phụ thuộc rất lớn vào nhận thức và tư duy tự học. Nếu một người hiểu rằng việc học không dừng lại sau trường lớp, họ sẽ có động lực liên tục trau dồi bản thân, mở rộng kiến thức và cập nhật những thay đổi của thời đại.
Ngược lại, nếu thiếu tư duy tự học, họ dễ rơi vào tình trạng trì trệ, không theo kịp sự phát triển của xã hội, dẫn đến mất đi nhiều cơ hội trong công việc và cuộc sống.
Lênin từng nói: “Học, học nữa, học mãi”. Câu nói này càng có ý nghĩa trong cuộc cách mạng tinh giản biên chế hiện nay. Tự học và học suốt đời cần thiết cho mỗi cá nhân trong bộ máy hành chính để thích nghi nhanh chóng với bối cảnh mới, khi vị trí việc làm có thể thay đổi, khi có thể không còn trong bộ máy hành chính thì tự học càng có ý nghĩa hơn với mỗi người để tìm kiếm việc làm khác.
Ngày nay công nghệ luôn giúp con người tự học, học suốt đời. Và tự học không chỉ là chìa khóa để tiến xa, mà còn là nền tảng để mỗi cá nhân không ngừng đổi mới và hoàn thiện chính mình.
Thành công trong xã hội ngày nay không dành cho những người chỉ biết bước theo lối mòn, những lý luận giáo điều mà thuộc về những người sáng tạo, chủ động trong tư duy và hành động.
Thích nghi với sự phát triển
Học tập suốt đời không đơn thuần là tham gia các khóa học, đào tạo bồi dưỡng mà còn là sự chủ động tìm tòi, mở rộng hiểu biết qua nhiều nguồn khác nhau. Chính khả năng tự học là yếu tố quyết định một người có thể thích nghi với sự phát triển của thế giới hay không.
Học tập suốt đời bắt đầu từ tự học
Nguồn: https://tuoitre.vn/tu-hoc-de-dam-nghi-dam-lam-20250311230306565.htm
