Trồng khóm hữu cơ, nuôi ốc lát Thái, lão nông ‘kiếm tiền khỏe re’

Không ngại thử nghiệm, không theo trào lưu

Hơn 40 năm gắn bó với cây khóm Queen (hay còn gọi là khóm nữ hoàng), ông Lê Thanh Sơn ở ấp Thạnh Xuân, xã Hỏa Tiến, TP Vị Thanh (Hậu Giang) chứng kiến vùng đất này từ thời hoang hóa đến lúc trở thành thủ phủ khóm Hậu Giang.

Vốn là vùng đất phèn ngập mặn, nông dân Thạnh Xuân đã thử nghiệm trồng nhiều loại cây nhưng không đạt hiệu quả. Trồng lúa năng suất thấp, lỗ công. Trồng mía thì bị sâu ống tấn công, hư hại. Nhiều giống khóm khác cũng được trồng nhưng không thích hợp. Chỉ riêng giống khóm Queen bám trụ được, giúp nông dân cải tạo đất và phát triển sản xuất.

Thế nhưng từ năm 2000 trở lại đây, do canh tác liên tục, lạm dụng phân bón hóa học khiến đất ngày càng cằn cỗi, bạc màu, năng suất và chất lượng khóm sụt giảm nghiêm trọng.

Bản thân ông Sơn cũng từng như bao nông dân khác, trồng hết lứa này đến lứa khác mà không để đất nghỉ. “Mấy chục năm nay cứ làm vậy, phá khóm hư quăng xuống mương, khóm chưa thối đã sửa đất trồng lại. Năng suất ngày càng giảm, khóm bạc màu, chết dần”, ông nhớ lại.

Một số chuyên gia từ Trường Đại học Cần Thơ đã xuống khảo sát và chỉ ra nguyên nhân khóm bị rệp sáp tấn công vào bộ rễ non, chích hút hết nhựa dẫn đến tình trạng lá bị khô đỏ. Đến giai đoạn xử lý ra hoa để mang trái, bộ rễ không cung cấp đủ dưỡng chất cho cây nên khóm không phát triển và suy yếu.

Nhìn vườn khóm vốn căng tràn sức sống nhưng qua mỗi vụ ngày càng kém phát triển, ông Sơn trăn trở và quyết định chuyển sang trồng khóm theo hướng hữu cơ, dù bị nhiều nông dân “chí cốt” trong vùng không tin theo.

Ông bộc bạch, phân bón hóa học giúp cây phát triển nhanh nhưng cũng lấy đi dần sự màu mỡ của đất. Bản thân ông không ngại thử nghiệm, nhưng cũng không làm theo trào lưu.

Năm 2023, ông tiên phong tham gia mô hình trồng khóm hữu cơ thuộc Dự án Tăng cường khả năng chống chịu với biến đổi khí hậu tại TP Vị Thanh (giai đoạn 2023 – 2027) do Tổ chức Liên minh Nauy tài trợ. Ông được hỗ trợ, hướng dẫn kỹ thuật, xây dựng mô hình trồng khóm hữu cơ theo tiêu chuẩn châu Âu với diện tích trên 1,5ha đất của mình.

Năm 2024, ông tiếp tục thử nghiệm chế phẩm vi sinh Bio Lacto EM. Chế phẩm này “đại kỵ” với phân bón hóa học, do đó toàn bộ vườn khóm được “cách ly” khỏi hóa chất.

Quy trình canh tác khóm hữu cơ bắt đầu từ khâu cải tạo đất, lão nông này đều đặn phun chế phẩm vi sinh Bio Lacto EM cách nửa tháng một lần và duy trì liên tục đến nay. Ngoài ra, ông còn kết hợp phân gà và một số sản phẩm khác phù hợp với quy trình canh tác hữu cơ để khôi phục độ màu mỡ cho đất và nuôi dưỡng bộ rễ khóm.

Những thay đổi này khiến bà con xung quanh tò mò vì vườn khóm nhà ông tươi tốt, ít sâu bệnh hơn hẳn, nhiều người bắt đầu quan tâm.

Xét về hình dáng và màu sắc, khóm canh tác theo hướng hữu cơ tuy không đẹp bằng khóm trồng theo phương pháp hóa học nhưng năng suất lại đạt hơn. Nếu trước đây mỗi năm ông thu hoạch được 1 vụ và trong 1.000 trái khóm chỉ có 600 – 700 trái đạt loại 1 thì giờ đây vườn khóm cho trái 3 vụ trong hai năm, sản lượng đạt 700kg/công/vụ. Đặc biệt, tỷ lệ khóm loại 1 tăng lên 800/1.000 trái.

Nuôi giống ốc “siêu to”, tiền rủng rỉnh mỗi ngày

Không chỉ trồng khóm, ông Sơn còn tận dụng 2.000m2 mặt nước quanh mương vườn để nuôi ốc lát Thái – giống ốc “siêu to” giúp tăng thêm thu nhập.

Theo ông, làm nông hiện đại phải biết xoay xở, đừng trông chờ vào một thứ. “Nuôi ốc lát Thái, có tiền mỗi ngày khỏe re”, ông khoe.

Ông bắt đầu nuôi ốc từ năm 2019 nhưng lần đầu thất bại do nguồn nước bị mặn xâm nhập khiến toàn bộ ốc chết sạch. Sau khi địa phương xây dựng hệ thống cống ngăn mặn, ông quyết định thử lại lần nữa. Lần này, ông nghiên cứu kỹ hơn về cách xử lý nước, sử dụng chế phẩm vi sinh để giữ cho môi trường ao nuôi ổn định thay vì xử lý bằng vôi bột như trước đây. Chế phẩm vi sinh giúp ổn định môi trường nước, hạn chế cá tạp ăn ốc con và giảm tỷ lệ hao hụt đáng kể.

Ông Sơn cho biết những năm trước, khi mưa đầu mùa xuất hiện, nước trên các líp dồn xuống, ốc bị sốc môi trường, nằm ngang rồi chết. Từ khi dùng chế phẩm vi sinh xử lý kịp thời, ốc vẫn phát triển khỏe mạnh.

Hiện mỗi tháng ông bán được khoảng 15 – 20kg ốc thịt, mùa cao điểm có thể xuất bán hơn 100.000 con ốc giống mỗi năm. Giá ốc thịt dao động từ 50.000 – 60.000 đồng/kg, còn trứng ốc lên đến 1 triệu đồng/kg. Nhờ nuôi ốc, ông Sơn có thể kiếm thêm khoảng 15 triệu đồng mỗi tháng.

Không chỉ bán ốc, ông còn chia sẻ kinh nghiệm, kỹ thuật nuôi cho bà con xung quanh. Nhiều người đến học hỏi, nhờ ông hướng dẫn cách xử lý nước, cách phòng bệnh cho ốc.

“Hồi trước nuôi ốc mà trên vườn cứ xịt thuốc bảo vệ thực vật thì xem như tiêu. Nước trong vườn không đảm bảo thì ốc cũng chết sạch. Bây giờ trồng khóm theo hướng hữu cơ, nuôi ốc ít bị ảnh hưởng bởi hóa chất, khỏe hơn mà mình cũng đỡ tốn công”, ông Sơn chia sẻ.

Ốc lát Thái ban đầu không được nhiều người biết đến, nhưng dần dần thị trường bắt đầu ưa chuộng vì ốc to, thịt mềm, ít nhớt hơn ốc bươu đen. Đầu mối tiêu thụ chủ yếu là các hộ có nhu cầu nhân giống để nuôi hoặc cung cấp ốc thương phẩm cho các cơ sở chế biến ốc gác bếp. 

Mô hình kết hợp trồng khóm theo hướng hữu cơ và nuôi ốc của ông Sơn là minh chứng cho sự linh hoạt của nông dân thời nay. Thay vì phụ thuộc vào một nguồn thu nhập, ông biết cách tận dụng điều kiện sẵn có để tạo ra nhiều nguồn thu khác nhau.

“Làm nông mà cứ giữ mãi một cách cũ thì không khá nổi. Phải linh hoạt, phải tính toán. Ban đầu làm khó thiệt, nhưng làm riết rồi cũng quen. Quan trọng là đừng sợ, cứ thử, cứ làm, rồi sẽ thấy kết quả”, ông Sơn bộc bạch.

Giữa vùng đất đầy thách thức như Hậu Giang, những nông dân như ông Sơn vẫn kiên trì tìm cách thích nghi, thay đổi và phát triển. Chính sự kiên trì đó đã giúp ông không chỉ giữ vững vườn khóm của mình mà còn mở ra một hướng đi bền vững cho nông dân xung quanh.