Triển lãm “Nhân dạng” – Xóa nhòa ranh giới khoa học và nghệ thuật

Giữa căn phòng triển lãm, 3 tác phẩm nghệ thuật đa phương tiện đặt sát 3 góc tường, nhường phần không gian còn lại cho một cái bục nhỏ, trên mặt bục có một nút bấm, đối diện bục chỉ có một bức tường đen. Nhưng khi bấm nút, bức tường hiện lên một chấm trắng có hình dáng một tế bào. Bấm nút lần hai, tế bào phân bào thành hai. Cứ như thế, mỗi cú bấm kích hoạt một chuỗi phân bào mới và hình hài một con người hiện ra. Nhưng khoảnh khắc thân hình đầy đủ chỉ tồn tại ngắn ngủi, các tế bào dần tan rã và hình người cũng tan biến.

Ngay cả khi người xem cố bấm nút dồn dập, sự tan rã vẫn diễn ra để trở về bóng đen thăm thẳm. Và rồi một nút bấm nào đó lại kích hoạt một tế bào đơn độc hiện lên, lại sinh sôi, lại chuyển hóa, một con người mới lại thành hình như vòng luân hồi bất tận.

Tác phẩm “Sự khởi đầu” dùng ngôn ngữ lập trình này thuộc loại hình “coding art”, do ba học sinh Phạm Quang Anh, Phạm Hữu Kỳ và Hoàng Khánh Hải thực hiện. Dùng lập trình để thực hiện một tác phẩm nghệ thuật thể hiện lẽ vô thường của vạn vật là một sự táo bạo của nhóm tác giả.

Ở một góc khác của căn phòng đặt một quả tim trong suốt bằng silicon, sao chép hình dáng một quả tim người với đủ van tim và hệ thống dẫn truyền. Nhưng trong quả tim ấy có một thứ dung dịch màu vàng đục. Đó là một mẫu nấm lấy từ sông Tô Lịch được nuôi cấy trong phòng thí nghiệm trước khi đưa vào quả tim silicon để biểu đạt một ý niệm về cội nguồn. Tác phẩm “bio art” này của Phạm Bùi Mỹ Linh và Bùi Minh Quân.

Mỹ Linh cho biết, việc cấy nấm sông Tô Lịch vốn thuộc dự án STEM khác. Loại nấm này cho ra màu hồng đỏ như màu của máu. Tuy nhiên, khi đưa mẫu thí nghiệm vào môi trường thực tế thì nó chuyển sang màu vàng. Phần nào đó, tác phẩm không đạt sự hoàn thiện như cách các tác giả hình dung và kỳ vọng ban đầu. Song, phép ẩn dụ về mối liên hệ thiêng liêng giữa cá nhân với cội nguồn năng lượng của dân tộc vẫn thể hiện trọn vẹn.

Hoàng Minh Anh – tác giả của một sản phẩm “robotic art” chia sẻ về những khó khăn khi kết hợp STEM và nghệ thuật. Vốn theo đuổi STEM và “ngoại đạo” với nghệ thuật, Minh Anh cho rằng STEM phải rất rõ ràng, mạch lạc, thực chứng, còn nghệ thuật là những gì rất cảm tính, không có đáp án cụ thể nào.

Khi các thầy cô ra đề bài thực hiện một tác phẩm “robotic art”, Minh Anh từng không thể hình dung được có điểm chung nào giữa “robot” và “art”. Nhưng rồi nữ sinh cũng tìm thấy cái giao điểm đầy cảm xúc đó. Đấy chính là quá trình không ngừng sáng tạo, không ngừng suy tưởng và bày tỏ quan điểm của cá nhân về thế giới.

Đại diện ban tổ chức triển lãm cho biết, nghệ thuật đa phương tiện là cách gọi tạm của khái niệm “new media art”, loại hình nghệ thuật sử dụng các chất liệu, phương tiện khoa học, kỹ thuật, công nghệ để biểu đạt một thông điệp hay suy tưởng của người sáng tạo.

“Coding art, bio art, robot art là những hình thức khác nhau của nghệ thuật đa phương tiện, vốn ra đời từ thập niên 60, 70 ở các nước phương Tây. Tại Việt Nam, nhiều nghệ sĩ theo đuổi nghệ thuật đa phương tiện gặp cản trở trong việc tiếp cận và mở rộng tệp công chúng do quan niệm đóng khung về nghệ thuật với các hình thức thể hiện truyền thống.

Tuy nhiên, các nghệ sĩ, giám tuyển đồng hành với nhóm học sinh tài năng trong dự án này cho rằng nghệ thuật đa phương tiện hoàn toàn có tương lai tại Việt Nam trong bối cảnh khoa học công nghệ đang phát triển mạnh mẽ”, đại diện ban tổ chức triển lãm chia sẻ.

Nghệ sĩ thị giác Hà Châu Bảo Nhi – một trong các cố vấn của nhóm học sinh nhận định: “Chúng ta đang sống trong thời đại không thể thiếu khoa học và kỹ thuật. Do vậy, việc nghệ sĩ cảm thấy thúc giục phải làm ra những tác phẩm sử dụng những chất liệu khoa học như sinh học, robot, lập trình là điều hiển nhiên. Nghệ thuật và khoa học dần không còn ranh giới nữa.

Ở mặt thực hành, quá trình sáng tạo tác phẩm nghệ thuật đa phương tiện cũng giống như làm khoa học. Đầu tiên phải đưa ra một giả thiết, sau đó là nghiên cứu, thử nghiệm và chứng minh giả thiết ấy có khả thi hay không.

Nghệ thuật đa phương tiện không phải là tác phẩm xem cho vui mà sẽ dẫn dắt người xem đi đến những suy tưởng.

Tốc độ phát triển khoa học kỹ thuật tại Việt Nam đang rất nhanh. Đó là cơ sở để nghệ thuật đa phương tiện có cơ hội xác lập một chỗ đứng trong dòng chảy nghệ thuật nói chung”.

Toàn bộ tác phẩm tại triển lãm “Nhân dạng” do 14 học sinh thuộc Trung tâm tư vấn và phát triển tài năng của Vinschool (GATE) sáng tác.

Trung tâm GATE tuyển sinh mỗi đợt chỉ 8 học sinh từ lớp 6-12 trên toàn hệ thống Vinschool. Mỗi học sinh được thiết kế một chương trình đào tạo cá nhân hóa. Trong một số trường hợp, trung tâm sẽ mời các nghệ sĩ hàng đầu trong mỗi lĩnh vực để hỗ trợ học sinh để phát triển tối đa năng lực của các em.

GATE hiện là nơi tiên phong đào tạo về nghệ thuật thị giác dành cho học sinh phổ thông với việc bắt kịp xu thế nghệ thuật của thế giới.