Tri thức dân gian về sâm Ngọc Linh là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia

VHO – Ngày 14.5, Sở VHTTDL tỉnh Quảng Nam cho biết, Bộ VHTTDL đã có quyết định đưa vào danh mục di sản văn hóa (DSVH) phi vật thể quốc gia đối với tri thức dân gian về sâm Ngọc Linh tại huyện Nam Trà My, tỉnh Quảng Nam.

Theo quyết định, Chủ tịch UBND các cấp nơi có di sản sẽ có trách nhiệm tổ chức thực hiện việc quản lý nhà nước đối với di sản được công nhận.

Đồng thời, Chánh Văn phòng Bộ, Cục trưởng Cục Di sản văn hóa, Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam, Giám đốc Sở VHTTDL tỉnh Quảng Nam, thủ trưởng các cơ quan, đơn vị và cá nhân có liên quan tới DSVH phi vật thể được đưa vào danh mục chịu trách nhiệm thi hành quyết định này.

Huyện Nam Trà My, tỉnh Quảng Nam được mệnh danh là thủ phủ của sâm Ngọc Linh, một loài dược liệu đặc biệt quý hiếm, có giá trị đặc hữu, với những đặc tính riêng có mà các loài sâm khác trên thế giới không có được, là sản phẩm của Quốc gia, là “vàng xanh” của đất nước.

Tri thức dân gian về việc nhận biết, khai thác và sử dụng sâm Ngọc Linh của cộng đồng cư dân ở huyện Nam Trà My có giá trị lịch sử lâu đời, góp phần minh chứng cho sự tiếp cận, gắn bó, gần gũi với rừng, sự hòa hợp với môi trường thiên nhiên của cộng đồng cư dân nơi đây qua bao đời nay.

Việc tiếp cận và nhân giống, trồng sâm Ngọc Linh của đồng bào các dân tộc ở huyện Nam Trà My trong thời gian qua đạt nhiều hiệu quả, thể hiện sự thay đổi, phát triển về tập quán sản xuất từ khai thác, hái lượm sang sản xuất tập trung, đầu tư thâm canh đạt hiệu quả.

Bên cạnh điều kiện về khí hậu, thổ nhưỡng, độ cao, qua quá trình thực hành, gắn bó với nghề, những tập quán, lễ nghi truyền thống, cùng với kinh nghiệm, tri thức dân gian trong việc khai thác, chuẩn bị giống, kỹ thuật trồng, chăm sóc và chế biến sâm Ngọc Linh đã được cộng đồng cư dân địa phương tích lũy qua thời gian và được gìn giữ, lưu truyền, phát triển góp phần bảo tồn nguồn gen quý và nhân bản, phát triển cây sâm Ngọc Linh.

Cùng với đó là các sản phẩm vật chất, tinh thần được tạo ra trong quá trình thực hành di sản văn hóa phi vật thể, không gian văn hóa liên quan.

Hiện nay, với những giá trị đích thực từ sâm Ngọc Linh mang lại đã đưa giá trị kinh tế sản phẩm cây sâm Ngọc Linh tăng lên rất cao, trở thành cây hàng hóa chủ đạo để góp phần xóa đói giảm nghèo, ổn định đời sống cho đồng bào các dân tộc tại địa bàn vùng trồng sâm.

Bên cạnh đó, với tiềm năng phát triển to lớn trong tương lai từ sâm Ngọc Linh đã thu hút nhiều nhà doanh nghiệp trong nước đầu tư thuê môi trường rừng trồng sâm Ngọc Linh, xây dựng nhà máy chế biến các sản phẩm từ sâm Ngọc Linh góp phần phát triển ngành dược và kinh tế – xã hội của huyện Nam Trà My, tỉnh Quảng Nam nói riêng và cả nước nói chung.

Tri thức dân gian về việc khai thác, trồng và chế biến sâm Ngọc Linh gắn liền với phong tục tập quán xã hội của người dân nơi đây. Vì vậy, việc phát triển du lịch văn hóa, trong đó có hoạt động tham quan khám phá vùng núi rừng, trải nghiệm vườn sâm đem lại nguồn lợi cho địa phương, góp phần bảo tồn những nét đẹp văn hóa của đồng bào các dân tộc thiểu số của của huyện Nam Trà My.

Thời gian qua, cùng với việc tuyên truyền vận động người dân mở rộng diện tích vùng trồng sâm Ngọc Linh, huyện Nam Trà My còn chú trọng đến việc giao thương hàng hóa, mở rộng thị trường tiêu thụ sâm Ngọc Linh, đó đó có nhiều sản phẩm được sản xuất từ nguyên liệu là sâm Ngọc Linh đạt sản phẩm OCOP 3 sao, 4 sao cấp tỉnh. 

Theo Sở VHTTDL Quảng Nam, những tri thức dân gian trong việc khai thác, trồng và chế biến sâm Ngọc Linh ở huyện Nam Trà My có vai trò rất quan trọng đối với đời sống của đồng bào các dân tộc thiểu số ở địa phương nói riêng, đối với tỉnh Quảng Nam và quốc gia nói chung.

Đồng thời, đây là di sản gắn liền với cư dân miền núi, có sự gắn kết với cư dân giữa các vùng miền, qua đó thể hiện tinh thần đoàn kết dân tộc. 

Bên cạnh nghề trồng sâm, kho tàng những tri thức dân gian của các tộc người thiểu số sống dưới chân núi Ngọc Linh cần được tiếp tục bổ sung, vun đắp thêm trong tương lai, trở thành thứ hành trang quý giá để người dân xây dựng cuộc sống đẹp giàu.