Trao cơ hội cho doanh nghiệp tư nhân tham gia dự án lớn

PGS-TS. Trần Hoàng Ngân, đại biểu Quốc hội.

Thưa ông, kinh tế tư nhân đã và đang khẳng định vai trò ngày càng quan trọng trong nền kinh tế Việt Nam, song vẫn còn không ít rào cản đối với khu vực này. Ông có cảm nhận gì về quyết tâm của lãnh đạo cấp cao trong việc thúc đẩy kinh tế tư nhân trở thành động lực quan trọng của nền kinh tế?

Ở thời khắc này, chúng ta có niềm tin mạnh mẽ rằng, đất nước sẽ bước vào một kỷ nguyên mới – kỷ nguyên vươn mình của dân tộc. Nền kinh tế Việt Nam phải là nền kinh tế độc lập, tự chủ và tự cường. Để làm được điều đó, phải dựa vào sức dân, dựa vào kinh tế tư nhân, mà chúng tôi hay gọi là “kinh tế nhân dân”.

Kinh tế tư nhân đã liên tục có những đóng góp quan trọng cho đất nước trong nhiều năm qua. Đến nay, khu vực này vẫn là một trong những động lực quan trọng, đóng góp tới 60% tổng vốn đầu tư toàn xã hội, hơn 30% ngân sách nhà nước; tạo ra hơn 40 triệu việc làm, chiếm hơn 82% tổng số lao động trong nền kinh tế…

Năm nay, nếu kinh tế Việt Nam tăng trưởng trên 8%, quy mô nền kinh tế sẽ đạt khoảng 500 tỷ USD, tương đương 12,5 triệu tỷ đồng. Để đạt được mức tăng trưởng đó, cần huy động vốn đầu tư khoảng 34% GDP, tức là khoảng 174 tỷ USD. Trong đó, khu vực nhà nước đóng góp khoảng 36 tỷ USD, còn khu vực tư nhân đóng góp khoảng 96 tỷ USD.

Vậy phải làm gì  để có được những con số đó, thưa ông?

Đây là một bài toán rất nan giải. Ngay tại TP.HCM, để tăng trưởng 10%, thì GDP của Thành phố sẽ đạt khoảng 2 triệu tỷ đồng, vốn đầu tư xã hội cần khoảng 660.000 tỷ đồng, trong đó khu vực tư nhân đóng góp 420.000 – 450.000 tỷ đồng.

Dẫn các số liệu này để thấy, kinh tế tư nhân phải là động lực, là đòn bẩy để thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế Việt Nam trong kỷ nguyên mới. Nhưng vấn đề chúng ta mong muốn là động lực kinh tế tư nhân phải lớn hơn nữa, phát triển mạnh mẽ hơn nữa, trở thành những tập đoàn lớn có sức cạnh tranh trên thị trường quốc tế. Chẳng hạn, TP.HCM hiện có 64 doanh nghiệp lớn trên tổng số 278.000 doanh nghiệp (chiếm 0,02%), nhưng lại quyết định thu ngân sách lên đến 44%.

Do vậy, cần có những tiêu chí riêng để hỗ trợ cho từng nhóm doanh nghiệp. Doanh nghiệp lớn thì cần có chính sách lớn, đồng thời, có chính sách riêng cho các doanh nghiệp giải quyết việc làm cho người lao động.

Chính sách hỗ trợ khu vực kinh tế tư nhân phát triển mà ông muốn đề cập là gì?

Chúng ta phải có những chính sách đột phá, mạnh hơn và nhanh hơn. Thể chế hiện nay, như Tổng Bí thư đã chỉ rõ, vẫn là điểm nghẽn lớn nhất, cần được tập trung tháo gỡ. Chính phủ và Quốc hội đã đồng hành, làm việc ngày đêm, quyết liệt thực hiện các biện pháp cải cách nhằm xây dựng thể chế đồng bộ, ổn định, minh bạch, đảm bảo sự công bằng giữa các thành phần kinh tế.

Cùng với đó, cần đẩy mạnh cải cách hành chính, ứng dụng số hóa để hỗ trợ doanh nghiệp giảm bớt chi phí về thời gian trong các thủ tục hành chính.

Nhưng điều quan trọng nhất, mà tôi nghĩ kinh tế tư nhân rất cần, là một hệ thống kết cấu hạ tầng đồng bộ, bao gồm hạ tầng cứng và hạ tầng mềm, đặc biệt là hạ tầng giao thông kết nối, năng lượng và dữ liệu.

Hiện tại, chúng ta đã và đang hành động trong việc đầu tư vào hạ tầng, song cần phải làm nhanh hơn, với cách làm mới, hiện đại hơn. Tuy nhiên, bài toán về nguồn lực để đầu tư công là một thách thức lớn.

Tại TP.HCM, giai đoạn 2016 – 2020, đầu tư công mỗi năm khoảng 20.000 tỷ đồng. Giai đoạn 2021 – 2025, đầu tư công mỗi năm khoảng 50.000 tỷ đồng, riêng năm 2025 là 100.000 tỷ đồng. Kế hoạch cho giai đoạn 2026 – 2030 là từ 120.000 đến 150.000 tỷ đồng mỗi năm.

Như vậy, trong việc đầu tư vào hạ tầng, chúng ta phải tăng lượng đặt hàng cho các đơn vị kinh tế tư nhân để họ tham gia quá trình đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng kinh tế – xã hội, như Thủ tướng Chính phủ đã đề cập về đầu tư đường sắt tốc độ cao, hệ thống đường sắt đô thị, đường ven biển, đường bộ cao tốc… Tất cả những dự án lớn đó, chúng ta phải huy động nguồn lực từ kinh tế tư nhân.

Bên cạnh đó, phải có chính sách hỗ trợ để doanh nghiệp tư nhân có thể ứng dụng ngay các thành tựu về khoa học – công nghệ trong đổi mới sáng tạo cũng như chuyển đổi số, liên quan đến các chính sách thuế và chính sách lãi suất, để doanh nghiệp mạnh dạn đầu tư vào lĩnh vực này. Nhiều giải pháp cần được triển khai trong thời gian tới một cách nhanh hơn.

Trong các giải pháp trên, cơ chế đặt hàng doanh nghiệp tham gia đầu tư dự án lớn đang rất được quan tâm. Ông có thể phân tích rõ hơn, cơ chế này sẽ có lợi cho kinh tế vĩ mô và giúp doanh nghiệp có cơ hội trưởng thành thế nào?

Tại Hội nghị Thường trực Chính phủ gặp gỡ doanh nghiệp vào ngày 10/2 năm nay, Thủ tướng Chính phủ đã nêu ví dụ, với đường sắt tốc độ cao, có thể đặt hàng Hòa Phát làm đường ray, Thaco làm toa tàu, Đèo Cả đào hầm. Tôi thấy, Thủ tướng Chính phủ đã đặt niềm tin trọn vẹn vào doanh nghiệp tư nhân, bởi đã đặt hàng là phải có niềm tin.

Niềm tin không thể có được trong một ngày, mà phải qua năm tháng dài. Điều này cho thấy, qua thời gian, doanh nghiệp tư nhân đã lớn mạnh. Tuy nhiên, sự lớn mạnh đó vẫn còn ở mức khiêm tốn.

Giai đoạn 2001 – 2008, kinh tế Việt Nam tăng trưởng nhanh, nhưng kinh tế vĩ mô lại bất ổn do nhập siêu lớn, dẫn đến bất ổn tiền tệ, đô la hóa và vàng hóa. Nếu mạnh dạn giao cho doanh nghiệp trong nước thực hiện các dự án lớn, chúng ta có thể hạn chế nhập siêu, tận dụng nguồn nguyên – vật liệu trong nước và giảm sự phụ thuộc vào nước ngoài.

Nếu không có giải pháp đồng bộ, thời gian tới, Việt Nam có thể rơi vào tình trạng tăng trưởng nóng, nợ công gia tăng, cung tiền mất kiểm soát và dẫn đến bất ổn kinh tế vĩ mô. Do đó, cần có những giải pháp đi liền với việc ổn định kinh tế vĩ mô và kiểm soát lạm phát để duy trì mặt bằng lãi suất ổn định, hỗ trợ doanh nghiệp phát triển bền vững.

Ngoài doanh nghiệp tư nhân, thì doanh nghiệp hộ gia đình, cá thể cũng là những lực lượng tiềm năng, vấn đề là làm thế nào để họ lớn mạnh. Quan điểm của ông về vấn đề này ra sao?

Tôi nghĩ rằng, hộ kinh doanh cá thể cũng là một lực lượng doanh nghiệp và chúng ta gọi đó là doanh nghiệp siêu nhỏ. Phải hỗ trợ họ hoạt động chuyên nghiệp hơn, giúp họ lớn hơn, làm sao để họ cảm thấy rằng, nếu tiếp tục là hộ kinh doanh nhỏ lẻ, thì họ sẽ thiếu cơ hội tiếp cận các dự án đầu tư.

Như vậy, phải có chính sách hỗ trợ để hộ kinh doanh chuyển thành doanh nghiệp. Những chính sách đó có thể là chính sách thuế, hỗ trợ về thủ tục, tư vấn về kế toán, về các hoạt động của hộ kinh doanh phát triển thành doanh nghiệp… Từ đó, sẽ tạo ra động lực mạnh mẽ để hộ kinh doanh chuyển thành doanh nghiệp.