Toan tính khác nhau về thỏa thuận khoáng sản tỷ USD, cuộc gặp cấp cao Mỹ-Ukraine liệu có suôn sẻ?

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky gặp ông Donald Trump tại Paris, 7/12/2024. (Nguồn: nehandaradio.com)

Thông tin về việc Tổng thống Ukraine Zelensky gặp ông chủ Nhà Trắng Donald Trump tại Washington ngày hôm nay (28/2) để ký thỏa thuận khoáng sản cũng được truyền thông quốc tế đưa tin rầm rộ.

Lãnh đạo cấp cao hai nước dường như đều kỳ vọng vào thỏa thuận khoáng sản khổng lồ này. Tổng thống Trump cũng đã xác nhận Mỹ-Ukraine đã đạt được một thỏa thuận cực lớn, có thể lên đến cả tỷ USD, liên quan đến đất hiếm và nhiều thứ khác.

Những người ủng hộ thỏa thuận cho rằng, quan hệ đối tác kinh tế sẽ mang lại cho Hoa Kỳ quyền lợi trong việc bảo vệ Ukraine trước các mối đe dọa trong tương lai từ Nga. Nhưng giới quan sát lại cảnh báo rằng, cuộc gặp cấp cao Mỹ-Ukraine tại Washington tiềm ẩn nhiều rủi ro, khi hai nhà lãnh đạo đang theo đuổi những mục tiêu khác biệt.

Trong khi Tổng thống Ukraine tìm kiếm sự đảm bảo an ninh trong tương lai cho Kiev, ông chủ Nhà Trắng Trump lại quan tâm nhiều hơn tới khả năng tiếp cận và những lợi ích thu được từ khai thác nguồn tài nguyên khoáng sản khổng lồ của Ukraine.

Ngay phần câu từ định nghĩa cho bản thỏa thuận mà hai bên sắp ký đã cho thấy khả năng vênh nhau khá cao. Tổng thống Mỹ Trump thông báo rằng, cả hai sắp ký một “thỏa thuận rất lớn”, trong khi người đứng đầu Ukraine chỉ mô tả là “thỏa thuận khung”, còn phần nội dung chi tiết sẽ được đắp thêm vào khi ông đàm phán trực tiếp với người đồng cấp Mỹ.

Tổng thống Ukraine cho biết, thỏa thuận được đề xuất với Mỹ về tài nguyên là một “thỏa thuận sơ bộ” và ông muốn thảo luận thêm về mối quan hệ của hai nước trực tiếp với Tổng thống Mỹ. “Mức độ thành công đến đâu sẽ phụ thuộc vào cuộc trò chuyện của tôi với Tổng thống Trump”, ông Zelensky nói.

Trong khi đó, CNN cho biết, bản thảo mà hãng truyền thông này có được cho thấy, nội dung không cung cấp cho Kiev các đảm bảo an ninh rõ ràng.

“Với việc ông Trump quyết tâm chấm dứt xung đột Nga-Ukraine và thu hồi một số khoản viện trợ tài chính của Washington cho Kiev, ông Zelensky hy vọng – thỏa thuận khoáng sản có thể đảm bảo sự ủng hộ trong tương lai của người đứng đầu nước Mỹ, cũng như các đảm bảo an ninh cho Ukraine”, CNN bình luận.

Trên thực tế, bản thảo thỏa thuận khoáng sản mà CNN được tiếp cận, tính đến sáng 26/2, chỉ viết rằng, Mỹ “ủng hộ các nỗ lực của Ukraine nhằm đạt được các đảm bảo an ninh cần thiết để thiết lập hòa bình lâu dài”, mà không hề đưa ra các cam kết rõ ràng nào.

Tại một cuộc họp báo ở Kiev, ông Zelensky thừa nhận rằng thỏa thuận không có “các bước cụ thể về đảm bảo an ninh” vì những điều này cần phải được quyết định chung với cả Mỹ và châu Âu.

Tổng thống Ukraine cho biết, thỏa thuận này có thể là một “thành công lớn”, nhưng nhấn mạnh rằng, nó chỉ cung cấp một “khuôn khổ” có thể là “một phần của các đảm bảo an ninh trong tương lai”, mà ông hy vọng sẽ thảo luận trong cuộc gặp dự kiến ​​với ông chủ Nhà Trắng.

“Ukraine biết ơn sự hỗ trợ của Mỹ, nhưng tôi sẽ hỏi thẳng ông Trump rằng, “liệu ​​Mỹ có ngừng hỗ trợ (cho Ukraine) hay không”, ông Zelensky chia sẻ.

Dự thảo giữa Mỹ-Ukraine có tên gọi là Thỏa thuận thiết lập quy tắc và điều kiện của Quỹ đầu tư tái thiết Ukraine, để dành chỗ để Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent và Bộ trưởng Ngoại giao Ukraine Andrii Sybiha ký. Các điều khoản nêu rõ, Ukraine sẽ đóng góp vào Quỹ 50% tổng doanh thu từ chuyển đổi tài sản tài nguyên do nhà nước sở hữu trong tương lai, bao gồm hydrocarbon, dầu và khí đốt tự nhiên, cũng như khoáng sản đất hiếm và cơ sở hạ tầng có liên quan vào quỹ chung do Washington và Kiev cùng quản lý. Khoản đóng góp chung của Mỹ và Ukraine sẽ được đầu tư cho quá trình tái thiết đất nước, nền kinh tế và an ninh của Ukraine.

Quỹ tái thiết sẽ hướng tới mục tiêu “thu hút đầu tư để tăng cường phát triển, chế biến và chuyển đổi tất cả các tài sản công và tư của Ukraine”, bao gồm các lĩnh vực dầu khí và đất hiếm, nội dung văn bản dự thảo cho biết.

Các điều khoản chi tiết hơn liên quan quản trị và hoạt động của Quỹ sẽ được đàm phán và nêu trong một thỏa thuận tiếp theo” sau khi thỏa thuận ban đầu được ký kết. CNN đưa tin rằng, cả Mỹ và Ukraine đã nhất trí các điều khoản về thỏa thuận và ông Zelensky dự kiến ​​sẽ đến Washington, DC, theo thông tin từ một quan chức Ukraine.

Giới truyền thông đưa tin, một số người Ukraine cảm thấy bất an trước các báo cáo rằng, Kiev sẽ cấp cho Washington quyền tiếp cận các nguồn tài nguyên thiên nhiên của nước này, trong khi chính quyền Tổng thống Trump lại đáp lại bằng những thông tin khá mơ hồ về những gì họ sẽ đáp lại.

Trên thực tế, trái với mong muốn của ông Zelensky, phát biểu ngày 26/2 tại cuộc họp Nội các, Tổng thống Trump nói rõ rằng, Washington sẽ không cung cấp đảm bảo quân sự hoặc an ninh trực tiếp cho Ukraine.

“Tôi sẽ không đưa ra các đảm bảo an ninh quá mức cho phép. Nhưng nếu có bất kỳ lời hứa nào như vậy, chúng sẽ phải đến từ châu Âu, với rất ít sự hỗ trợ từ Washington… Chúng tôi sẽ để châu Âu làm điều đó, vì châu Âu là hàng xóm của họ”, ông Trump nói.

Ông chủ Nhà Trắng cũng nhấn mạnh mong muốn chấm dứt cuộc xung đột quân sự Nga-Ukraine đã kéo dài 3 năm qua, nhưng chưa rõ liệu Tổng thống Trump có ám chỉ việc Mỹ sẽ từ chối cung cấp hỗ trợ quân sự trực tiếp cho Ukraine nếu đạt thỏa thuận hòa bình hay không? Hay ông có thể cho phép Washington đóng vai trò hậu thuẫn về mặt quân sự cho các nước châu Âu triển khai lực lượng gìn giữ hòa bình tới Ukraine hậu xung đột hay không?

Tuy nhiên, có mục tiêu rõ ràng nhất khi theo đuổi thỏa thuận khoáng sản, mà người đứng đầu nước Mỹ không giấu giếm rằng, ông đang “cố gắng đòi lại số tiền” mà chính quyền người tiền nhiệm Joe Biden đã viện trợ Ukraine để giúp nước này đẩy lùi chiến dịch quân sự của Nga.

“Điều quan trọng… là tôi không muốn phải trả thêm tiền nữa. Bây giờ chúng ta sẽ lấy lại toàn bộ số tiền đó và thậm chí nhiều hơn”, ông Trump nói. Ông chủ Nhà Trắng cũng đã nhắc đến con số 350 tỷ USD, tuy nhiên, Viện kinh tế thế giới Kiel cho biết, con số thực tế mà Mỹ viện trợ cho Ukraine kể từ tháng 2/2022 là khoảng 120 tỷ USD.

Chốt lại quan điểm của Tổng thống Trump, Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent đã lập luận rằng, sự tồn tại của một lợi ích tài chính Mỹ trong trữ lượng titan, lithium, uranium và khoáng sản đất hiếm của Ukraine chính là sự đảm bảo an ninh tốt nhất mà quốc gia này có thể có.