Trong đề án Chính phủ trình, dự kiến từ 10.035 đơn vị hành chính cấp xã, triển khai sắp xếp sẽ tổ chức lại quy mô chỉ còn khoảng 2.000; có khoảng 1/3 nhiệm vụ của huyện chuyển lên tỉnh, 2/3 chuyển xuống xã. Sắp xếp và tổ chức lại đơn vị hành chính cấp xã như thế nào để tương xứng với nhiệm vụ là vấn đề đang được đặt ra.
Đơn vị hành chính cấp xã tới đây sẽ được mở rộng rất lớn sau sắp xếp (Trong ảnh: Cổng làng Quỳnh Đôi, huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An). Ảnh: Nhật Thanh.
Khi bỏ cấp huyện thì chính quyền 2 cấp sẽ gồm cấp tỉnh và cấp xã (cấp cơ sở). Tuy nhiên thực tế hiện nay tại các tỉnh còn có các thành phố, thị xã trực thuộc tỉnh. Khi bỏ cấp huyện việc tổ chức lại hoạt động của cấp xã đang được quan tâm, bởi đây là cấp liên quan trực tiếp, giải quyết các công việc hàng ngày của người dân.
Trước vấn đề tổ chức lại đơn vị hành chính cấp xã như thế nào sau sắp xếp, ông Đào Ngọc Nghiêm – Phó Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam cho rằng, trong tương lai cấp phường, xã là cấp cơ sở. Vấn đề quan trọng hiện nay là từ 10.035 đơn vị hành chính cấp xã sau khi sắp xếp tổ chức lại chỉ còn khoảng 2.000 trên cơ sở quy mô, dân số, diện tích. Ông Nghiêm cho rằng, trên cơ sở sắp xếp đó mới phân ra quyền lực, bởi với số lượng xã như hiện nay thì cán bộ viên chức bị phân tán, tuy nhiên khi được sắp xếp, tổ chức tập trung lại thì quyền lực lúc đó sẽ khác.
Ông Trần Ngọc Vinh – nguyên Phó Trưởng đoàn chuyên trách Đoàn đại biểu Quốc hội TP Hải Phòng cũng lưu ý, việc sáp nhập phải phù hợp với vùng kinh tế, trụ sở hành chính đặt ở đâu và phải phù hợp với nền văn hóa dân tộc, và thuận tiện cho việc đi lại của nhân dân.
Theo ông Vinh, với chính quyền hai cấp thì cấp xã sẽ to hơn sau khi bỏ cấp huyện. Cấp xã là sát dân, thế nhưng một số quyền thuộc về huyện như cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, xã không có quyền gì cả. Chưa kể khi người dân đi đăng ký xe máy, mô tô phải lên quận, huyện. Cho nên khi bỏ cấp huyện thì tới đây cấp xã cần phải giải quyết ngay các vấn đề liên quan đến người dân. Việc này không chỉ thuận lợi cho người dân mà còn giúp cho người dân giám sát tốt hơn, người dân có thể biết ngay cán bộ hoạt động như thế nào.
Ông Vinh đánh giá, khi chuyển một số chức năng của huyện và thành phố thuộc tỉnh về cho cấp xã thì thực sự lúc bấy giờ tuy gọi là xã nhưng thực tế xã như “một huyện nhỏ”. Lúc đó sẽ tinh giảm, bộ máy sẽ đỡ cồng kềnh, phân tán. Tuy nhiên xác định trung tâm hành chính đặt ở đâu đang là vấn đề quan trọng, lựa chọn ở đâu cho sát và trở thành động lực kinh tế tại đó, và tạo sự phù hợp, đi lại thuận lợi cho người dân.
Ông Vinh cũng cho rằng, sáp nhập các xã không liên quan đến sửa Hiến pháp. Chỉ cần có Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Do đó song hành với sắp xếp các tỉnh thì có thể tiến hành sáp nhập tổ chức các xã trước. Còn Quốc hội sẽ tiến hành sửa Hiến pháp để bỏ cấp huyện, tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp. Trước kia, cả nước cũng chỉ có 30, 31 tỉnh. Đến năm 1976 có 38 tỉnh. Bây giờ có 63 tỉnh, thành phố.
Mô hình này không phải chỉ riêng ở Việt Nam mà hiện nay nhiều nước trên thế giới, trong đó có Nhật Bản, Trung Quốc đã áp dụng. Xã mà như “một huyện nhỏ” thì sẽ phát huy được hiệu năng. Tuy nhiên cần quan tâm đến trình độ cán bộ cấp xã. Bởi bỏ cấp huyện sẽ thừa người, dồn xuống cho cấp xã thì phải chọn những người có trình độ thực sự.
Ông Bùi Văn Xuyền – nguyên Ủy viên Thường trực Ủy ban Pháp luật của Quốc hội (nay là Ủy ban Pháp luật và Tư pháp) cho rằng, khi bỏ cấp huyện và gộp các xã lại thì đơn giản. Tuy nhiên cần tính toán đến các thành phố, thị xã thuộc tỉnh.
Ông Xuyền cho hay, quản lý thành phố khác với quản lý cấp huyện. Huyện là cấp trung gian, chỉ truyền tải các chế độ chính sách, quản lý nhà nước đất đai, dân cư, kinh tế. Còn thành phố thuộc tỉnh thì còn có nhiều vấn đề khác nữa. Ví như “thành phố trong thành phố” Thủ Đức cũng là đơn vị tương đương cấp quận, huyện nhưng là đô thị thông minh, hiện đại, quản lý hạ tầng, đô thị, môi trường, dân cư. Cho nên nếu chỉ còn 2 cấp chính quyền thì bỏ thành phố, thị xã trực thuộc tỉnh, lúc bấy giờ chỉ còn tỉnh và cấp xã. Như vậy đơn vị hành chính cấp xã lúc đó được ví như “thành phố bé” và cách quản lý sẽ khác với thành phố to thuộc tỉnh trước đây. Ví dụ thành phố Thái Bình nếu chia ra làm 2 phường thì chắc chắn không thể bằng thành phố Thái Bình cũ được.
“Do đó cần tính toán thêm trong việc tổ chức hoạt động của cấp cơ sở tới đây. Chưa kể, đối với những tỉnh sáp nhập với nhau, 2 tỉnh nhập lại thành 1 tỉnh thì các thành phố thuộc tỉnh cũng không còn nữa. Nhất là thành phố của một tỉnh còn là trung tâm đầu não về kinh tế, văn hoá, xã hội của tỉnh đó” – ông Xuyền bày tỏ và đưa ví dụ như nước Mỹ tại các bang còn có các thành phố, thị trấn.
Vừa qua, tại hội thảo khoa học cấp quốc gia với chủ đề Đổi mới tư duy xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng nhu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới, PGS.TS Tô Văn Hòa – Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Luật Hà Nội đề xuất, có thể nghiên cứu sửa đổi, bổ sung theo hướng quy định Việt Nam gồm các đơn vị hành chính và các đơn vị hành chính chuyên biệt. Trong đó các đơn vị hành chính có 2 cấp là cấp tỉnh và cấp cơ sở hoặc cấp xã. Trong cấp tỉnh gồm tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương. Với cấp cơ sở sẽ gồm xã, thành phố, thị xã thuộc tỉnh.
Nguồn: https://daidoanket.vn/to-chuc-mo-hinh-hoat-dong-cap-xa-sau-sap-xep-10301690.html
