Tinh Ninh Thuận từng là một phủ thuộc tỉnh Khánh Hòa, sau sáp nhập với Bình Thuận, Bình Tuy thành tỉnh Thuận Hải

Khánh Hòa, vùng đất với lịch sử hơn 370 năm 

Trang web của Trường Đại học Nha Trang dẫn tài liệu trong các bộ sử của nước ta cho thấy, vào mùa Xuân năm Quý Tỵ 1653, trong tiến trình mở rộng cương giới Tổ quốc Đại Việt (nay là Việt Nam), theo lệnh chúa Nguyễn Phúc Tần, cai cơ Hùng Lộc Hầu đã lấy vùng đất từ bờ Bắc sông Phan Rang (tỉnh Ninh Thuận ngày nay) ra đến núi Đá Bia – Đèo Cả (ranh giới giữa hai tỉnh Phú Yên, Khánh Hòa ngày nay) đặt dinh Thái Khang.

Về mặt hành chính, dinh Thái Khang được chia thành hai phủ là phủ Thái Khang (huyện Vạn Ninh và thị xã Ninh Hòa ngày nay) và phủ Diên Ninh (thành phố Nha Trang, thành phố Cam Ranh và các huyện Diên Khánh, Cam Lâm, Khánh Vĩnh, Khánh Sơn và một phần phía Bắc của tỉnh Ninh Thuận ngày nay).

Như vậy, với việc đặt dinh Thái Khang và phân chia các đơn vị hành chính, chúa Nguyễn đã đưa vùng đất Khánh Hòa ngày nay hội nhập vào lãnh thổ Ðại Việt. 

Năm Gia Long thứ 7 (1808), triều Nguyễn tiến hành một cuộc cải cách hành chính lần đầu trên quy mô toàn quốc. Các dinh được đổi thành trấn. Đến năm 1831, phủ Bình Hòa đổi tên là phủ Ninh Hòa. Tháng 10/1832 vua Minh Mạng thực hiện cuộc cải cách hành chính lần thứ 2, các trấn được gọi là tỉnh và thành lập 31 tỉnh trên toàn quốc. Vì vậy trấn Bình Hòa được đổi thành tỉnh Khánh Hòa. 

Năm 1888, vua Đồng Khánh nhập vùng đất huyện An Phước, phủ Ninh Thuận của tỉnh Bình Thuận và 7 xã của huyện Tuy Phong, 2 tổng của huyện Hòa Đa sáp nhập vào huyện Vĩnh Xương. Địa giới tỉnh Khánh Hòa được mở rộng thêm.

Năm 1901, khi phủ Ninh Thuận được đặt thành đạo Ninh Thuận thì các phần đất cắt nói trên đây được trả về Ninh Thuận. 

Sau Đại thắng mùa xuân 1975, miền Nam được hoàn toàn giải phóng, tháng 11/1975, hai tỉnh Phú Yên và Khánh Hòa hợp nhất thành tỉnh Phú Khánh.

Ngày 28/12/1982, Quốc hội khóa VII, kỳ họp thứ 4 đã quyết định sáp nhập huyện đảo Trường Sa vào tỉnh Phú Khánh.

Để đáp ứng yêu cầu đổi mới đất nước, nhằm tạo điều kiện phù hợp cho mỗi địa phương có thể phát huy cao độ mọi tiềm năng của mình, ngày 01/7/1989, theo quyết định của Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam khóa VIII (kỳ họp thứ năm), tỉnh Phú Khánh được tách thành hai tỉnh Phú Yên và Khánh Hòa.

Khánh Hòa hôm nay là một điểm đến hấp dẫn bậc nhất. Năm 2024, 22/22 chỉ tiêu kinh tế – xã hội của tỉnh đều hoàn thành đạt và vượt chỉ tiêu. Trong đó, tổng sản phẩm trên địa bàn tỉnh (GRDP) tăng 10,16% so với năm 2023, đứng thứ 7 cả nước, là năm thứ ba liên tiếp tỉnh Khánh Hòa thuộc nhóm các địa phương đạt tốc độ tăng trưởng kinh tế “hai con số”.

Thu ngân sách Nhà nước hoàn thành kế hoạch trước 2 tháng, tổng thu năm 2024 đạt 20.443,2 tỷ đồng, tăng 13,6% so với năm 2023 và vượt 22,5% kế hoạch. Các lĩnh vực trọng điểm của tỉnh đều đạt mức tăng trưởng ấn tượng, như: Sản xuất công nghiệp tăng 27,15%; dịch vụ tiêu dùng tăng 13,3%; xuất khẩu đạt 2,04 tỷ USD, tăng 16,5%.

Đặc biệt, ngành du lịch tăng trưởng rất mạnh, với 10,8 triệu lượt khách trong năm, trong đó có 4,7 triệu lượt khách nước ngoài, tổng doanh thu từ du lịch đạt 53.151 tỷ đồng, tăng 56,4%.

Ninh Thuận – mảnh đất của nắng và gió

Theo Cục Thống kê Ninh Thuận, Ninh Thuận ra đời và trở thành đơn vị hành chính đã nhiều lần thay đổi địa giới. Cuối thế kỷ 17, phủ Ninh Thuận thuộc trấn Thuận Thành, sau đổi thành dinh Bình Thuận. Năm 1832, chế độ phong kiến nhà Nguyễn đổi dinh Bình Thuận thành tỉnh của 2 phủ Hàm Thuận và phủ Ninh Thuận. Bấy giờ Ninh Thuận có 2 huyện là Yên Phước và Tuy Phong, phía Bắc giáp huyện Vĩnh Xương (Khánh Hòa), phía Nam giáp huyện Hòa Đa (phủ Hàm Thuận). 

Từ năm 1888 đến 1900 phủ Ninh Thuận thuộc tỉnh Khánh Hoà. Từ năm 1901 đến trước Cách mạng tháng Tám thành công, Ninh Thuận khi là đơn vị hành chính cấp tỉnh Phan Rang, khi là đạo Ninh Thuận. 

Sau tháng 8 năm 1945, Ninh Thuận là đơn vị hành chính cấp tỉnh, gồm có 3 huyện: Ninh Hải hạ, Ninh Hải thượng và Ninh Sơn. 

Sau ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng, đất nước thống nhất (30/4/1975) Ninh Thuận sát nhập với tỉnh Bỉnh Thuận, Tuyên Đức, Lâm Đồng thành lập tỉnh Thuận Lâm. Từ năm 1976 đến 1991, Ninh Thuận, Bình Thuận và Bình Tuy sát nhập thành tỉnh Thuận Hải.

 Thực hiện Nghị quyết của Quốc hội khóa VIII, tại kỳ họp thứ 10 về tách tỉnh Thuận Hải, từ ngày 01/4/1992, tỉnh Ninh Thuận được tái lập.

Trong quá trình phát triển, cộng đồng các dân tộc Kinh, Chăm, Hoa, Rắclay, K’ho…, đã tạo nên truyền thống đoàn kết trong lao động và giàu truyền thống cách mạng, cùng chung sức bảo vệ và xây dựng quê hương Ninh Thuận ngày càng phồn vinh, giàu đẹp.

Năm 2024, nền kinh tế tỉnh Ninh Thuận tăng trưởng khá, với GRDP tăng 8,74%. Kinh tế nông nghiệp, công nghiệp-xây dựng tăng 12,84%; năng lượng tái tạo tiếp tục phát huy hiệu quả, giá trị gia tăng tăng 14,46%….

Các dự án trọng điểm, động lực được tập trung đẩy nhanh tiến độ; một số dự án đầu tư hoàn thành, đưa vào khai thác hiệu quả, đã góp phần tăng thêm năng lực mới.

Đặc biệt, Ninh Thuận đã và đang hình thành các vùng chuyên canh cây ăn quả, vùng ứng dụng công nghệ cao. hướng đến xây dựng ngành nông nghiệp “thích ứng-đặc thù-bền vững”, năm 2024, tổng giá trị sản xuất toàn ngành nông nghiệp tỉnh Ninh Thuận ước đạt hơn 14.339 tỷ đồng, đạt và vượt chỉ tiêu đặt ra; đặc biệt, trong năm đã phát triển hơn 259ha ứng dụng công nghệ cao. 

Giá trị sản xuất nông nghiệp công nghệ cao năm 2024 ước đạt 990 triệu đồng/ha đất canh tác, vượt 41% so mục tiêu đến năm 2025.

Đã thu hút 40 doanh nghiệp đầu tư sản xuất tôm giống đạt 45,184 tỷ con (tăng 12,2% so với năm 2023) và đạt 88,1% so mục tiêu đến năm 2025.

Hầu hết, diện tích sản xuất nông nghiệp có ứng dụng công nghệ cao đều cho năng suất, sản lượng cao; giá trị sản xuất tăng 10,9% so năm 2023, đóng góp 14% vào tổng giá trị sản xuất của toàn ngành năm 2024.