Thúc đẩy tinh thần tự học của học sinh

Thông tư 29 được triển khai khi các kỳ thi cuối cấp quan trọng đang cận kề, cũng là kỳ thi đổi mới đầu tiên nên không tránh khỏi sự lo lắng của nhà trường, giáo viên, phụ huynh và học sinh. Trước mắt, đã có những thay đổi từng bước từ nếp nghĩ, thói quen, phương pháp giảng dạy, giúp tăng cường khả năng tự học cho học sinh.

“Cú hích” để nhà trường, học sinh thay đổi

Với cường độ học thêm ở trường đang từ 5 buổi chiều/tuần với tổng 15 tiết, hiện giờ chỉ còn 6 tiết/tuần cho 3 môn thi vào lớp 10 THPT, em Nguyễn Lan Chi (học sinh lớp 9 tại quận Thanh Xuân, Hà Nội) bày tỏ lo lắng không đáp ứng được kỳ thi sắp tới. “Mẹ em còn lo hơn cả em. Mẹ hỏi thăm nhiều bạn bè, đến cả các trung tâm luyện thi nhưng không dễ tìm được lớp học phù hợp với trình độ của em” – Lan Chi nói và cho biết thêm, riêng môn Tiếng Anh, em không quá lo lắng vì từ nhiều năm nay vẫn duy trì học thêm 2 lớp ngữ pháp và giao tiếp, chưa từng gián đoạn.

Đây cũng là băn khoăn của nhiều học sinh, phụ huynh khác khi Thông tư 29 có hiệu lực, việc ôn tập cho học sinh khối 9, 12 của các nhà trường giảm hẳn lượng thời gian. Là học sinh giỏi nhưng Võ Tá Lê Cường lớp 12A1, Trường THPT Anh Sơn 1 (Nghệ An) và các bạn vẫn cảm thấy lo lắng và xáo trộn khi trường tạm dừng dạy thêm trong tuần đầu tiên thực hiện Thông tư 29. Sau khoảng 2 tuần dừng ôn tập, hiện nhà trường đã trở lại dạy ôn thi cho khối lớp 12 nhưng do bị giới hạn 2 tiết/môn/tuần nên Cường xác định cần phải nỗ lực tự học, tự ôn tập theo hướng dẫn của thầy cô. Trên lớp em tập trung nghe giảng, hỏi ngay những chỗ chưa hiểu. Về nhà, em ôn các dạng bài, làm đề và thường xuyên kết nối với thầy cô nếu có chỗ nào băn khoăn để được giải đáp…

Ông Nguyễn Trần Đức – Phó Hiệu trưởng Trường THPT Anh Sơn 1 cho biết, có 514 trong tổng số 517 các em học sinh của trường đăng ký tham gia ôn thi tốt nghiệp tại trường. Để tận dụng hiệu quả thời gian dạy trên lớp cũng như các tiết ôn tập miễn phí, trường đã quán triệt tới các giáo viên về việc bám sát chương trình, kế hoạch dạy học đồng thời ôn tập cho học sinh. Nhà trường cũng sắp xếp lại chuyên môn để giáo viên dạy các môn thi ngoài 19 tiết theo quy định có một số tiết dư để ôn thi cho học sinh vào buổi chiều.

Với kinh nghiệm ôn thi cuối cấp nhiều năm, cô Đặng Thị Ngọc Hà – giáo viên Toán Trường THCS Anh Sơn (Nghệ An) cho biết, dù giảm thời gian ôn tập ở trường nhưng không vì thế mà “buông học sinh”. Cô trao đổi với học sinh và phụ huynh để các em chủ động việc tự học ở nhà, tạo nhóm Zalo sẵn sàng hỗ trợ học sinh khi các em muốn hỏi bài ngoài giờ lên lớp. Nhà trường cũng giới thiệu đến học sinh một số website ôn tập, thi thử của Sở Giáo dục và Đào tạo (GDĐT) Nghệ An để các em có thêm một kênh học tập hiệu quả. “Với những giải pháp đã được triển khai, sự nỗ lực của cả thầy và trò, sự động viên, sát sao của phụ huynh, tôi tin rằng vẫn đảm bảo được kiến thức cơ bản để các em vượt qua kỳ thi cuối cấp quan trọng, đạt kết quả tốt nhất” – cô Hà chia sẻ.

Sau khi Thông tư 29 có hiệu lực, giờ dạy học chính khóa với vai trò là thời gian quan trọng nhất để giáo viên truyền đạt kiến thức, hướng dẫn học sinh học tập đã được các nhà trường, giáo viên đặc biệt chú trọng. Nhiều thầy cô cho biết đã chủ động điều chỉnh kế hoạch dạy học chính khóa và ôn thi. Ngoài dạy kỹ kiến thức căn bản, cốt lõi, giáo viên dành thời gian để hướng dẫn học sinh các phương pháp tự học. Sau mỗi tiết dạy, giáo viên đưa ra các bài tập phân loại theo từng đối tượng học sinh để các em hoàn thành tại nhà với sự đồng hành của phụ huynh, trao đổi với giáo viên mỗi khi không hiểu. Dạy đến đâu, chắc đến đó và bổ sung thêm các chuyên đề ôn tập để học sinh nắm vững kiến thức.

Cô giáo Lê Thị Thúy Nga (Trường THPT chuyên Sơn Tây, Hà Nội) cho biết, ngoài việc hướng dẫn chi tiết để học sinh hiểu bài ngay trên lớp, mỗi thầy cô cũng được nhà trường quán triệt tinh thần hỗ trợ tối đa khi học sinh tự học. “Trên hành trình bổ sung kiến thức, các em ngoài sự hướng dẫn của thầy cô còn có rất nhiều công cụ hỗ trợ, các chương trình học online có thể tham khảo… Các nguồn tài liệu trực tuyến, video bài giảng cũng rất sẵn trên các nền tảng miễn phí được thầy cô giới thiệu nhằm đa dạng hình thức học tập, khơi gợi hứng thú cho học sinh học đạt hiệu quả tốt nhất” – cô Nga nói.

Nhà trường, gia đình cùng phối hợp

Theo Chương trình GDPT 2018, năng lực tự học là một trong những năng lực cốt lõi cần được hình thành và phát triển ở học sinh. Ủng hộ việc hướng dẫn học sinh tự học phải được đặt lên hàng đầu, PGS.TS Chu Cẩm Thơ (Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam) cũng thẳng thắn chỉ ra một thực tế, đó là khả năng tự học của học sinh hiện còn hạn chế. “Học hiệu quả nhất là tự học. Việc tham gia quá nhiều lớp học thêm sẽ ảnh hưởng đến khả năng tự học của học sinh. Các trường phổ thông có trách nhiệm đào tạo chương trình và có sứ mệnh tạo ra cơ hội học tập cho học sinh. Từ đó, giúp các em thích nghi với những mô hình tuyển sinh” – PGS.TS Chu Cẩm Thơ nói.

Trong kỷ nguyên kỹ thuật số, tự học đang trở thành một kỹ năng thiết yếu khi học sinh không còn phụ thuộc vào các lớp học thêm truyền thống. TS Hoàng Ngọc Vinh – nguyên Vụ trưởng Vụ Giáo dục chuyên nghiệp (Bộ GDĐT) nhấn mạnh, lợi ích lớn nhất khi tự học đó là trao quyền chủ động cho học sinh. Các em không chỉ nắm kiến thức mà còn phát triển kỹ năng quan trọng như quản lý thời gian, tư duy độc lập và khả năng giải quyết vấn đề…

Để giúp học sinh hình thành và phát triển năng lực tự học, TS Hoàng Ngọc Vinh chỉ ra từ phía nhà trường cần xây dựng môi trường học tập khuyến khích tự học với việc phát triển không gian học tập mở như thư viện, phòng nghiên cứu, khu vực học nhóm để học sinh có thể chủ động tìm hiểu kiến thức. Về phía giáo viên cần đổi mới phương pháp giảng dạy để học sinh tự khám phá kiến thức, hướng dẫn học sinh học qua các dự án, tham gia các cuộc thi để tăng cơ hội rèn luyện khả năng tự học. Thầy cô dạy học sinh cách lập kế hoạch học tập, ghi chép hiệu quả, đọc sách khoa học, tìm kiếm tài liệu trên internet…

Trong bối cảnh dạy thêm, học thêm được quản lý chặt chẽ, đây là cơ hội để cả xã hội cùng nhau nhìn nhận lại giá trị đích thực của việc học tập tại nhà trường, tại gia đình và tìm ra những giải pháp thiết thực để hỗ trợ học sinh. Trong đó, cần giúp học sinh xây dựng thói quen tự học hàng ngày bằng cách thiết lập thời gian học cố định, tự tìm kiếm tài liệu và mở rộng kiến thức ngoài sách giáo khoa. Các bậc phụ huynh cần đồng hành, khích lệ con em mình tự học với tài liệu tham khảo, sách hỗ trợ, các phần mềm luyện thi…

Xóa bỏ bất hợp lý trong dạy – học

Tại Phiên họp thứ 43 Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu Nguyễn Thanh Hải đánh giá thời gian qua đã có sự vào cuộc nhanh chóng, quyết liệt và mạnh mẽ của Bộ GDĐT, cũng như các địa phương để chấn chỉnh những bất cập, hạn chế trong triển khai thực hiện dạy thêm, học thêm.

Theo bà Nguyễn Thanh Hải, quy định về dạy thêm, học thêm của Thông tư 29 đã trả lại giá trị đích thực cho việc truyền thụ, giảng dạy kiến thức chính khóa trên lớp. Các thầy, cô giáo có trách nhiệm giảng dạy sao cho đại bộ phận học sinh phải đạt được kết quả khá trở lên qua các kỳ thi. Học sinh giỏi hay các học sinh năng lực còn yếu thì có thể học thêm, bồi dưỡng theo quy định. Đây là trách nhiệm của giáo viên đào tạo học sinh đạt chuẩn và trách nhiệm ra đề không quá khó, đánh đố, phải đi học thêm mới làm được.

(Còn nữa)