Thủ tướng đề xuất 5 cơ chế đặc biệt để khoa học công nghệ phát triển đột phá

Sáng 15/2, Quốc hội làm việc tại hội trường, nghe tờ trình và báo cáo thẩm tra về dự thảo Nghị quyết thí điểm một số chính sách nhằm tháo gỡ vướng mắc trong hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo. Dự thảo này nhằm thể chế hóa Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Thảo luận tại tổ Quốc hội sau đó, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính nhấn mạnh, để phát triển nhanh và bền vững, Việt Nam phải dựa vào khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Đây không chỉ là xu thế tất yếu mà còn là lựa chọn chiến lược, ưu tiên hàng đầu.

Chính phủ đã chỉ đạo sửa đổi nhiều luật quan trọng như Luật Ngân sách nhà nước, các luật thuế, Luật Doanh nghiệp, Luật Khoa học và Công nghệ… để tháo gỡ những rào cản thể chế. Một số luật dự kiến sẽ được trình Quốc hội trong kỳ họp tháng 5 tới. Tuy nhiên, để Nghị quyết 57 nhanh chóng đi vào thực tiễn, Chính phủ trình Quốc hội dự thảo Nghị quyết thí điểm một số chính sách để tháo gỡ vướng mắc trong hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính cho rằng, để thực sự đổi mới, cần có những cơ chế đặc biệt thay vì chỉ dừng lại ở mức đặc thù để thúc đẩy khoa học, công nghệ phát triển đột phá. (Ảnh: VGP).

Dự thảo Nghị quyết tập trung tháo gỡ một số khó khăn, vướng mắc đang rất cần thiết để thực hiện Nghị quyết 57 nên cũng chưa bao trùm, toàn diện hết các vấn đề; do đó sau khi ban hành Nghị quyết này cần tiếp tục sửa các luật khác.

Thủ tướng khẳng định, để thực sự đổi mới, cần có những cơ chế đặc biệt thay vì chỉ dừng lại ở mức đặc thù. Những cơ chế này phải đủ mạnh để thúc đẩy khoa học, công nghệ phát triển đột phá.

Thủ tướng đề xuất 5 cơ chế đặc biệt để gỡ vướng. Thứ nhất, cơ chế đặc biệt phát triển hạ tầng khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số. Việt Nam đang thiếu hụt nghiêm trọng hạ tầng trong các lĩnh vực này, trong khi nguồn lực đầu tư rất lớn. Vì vậy, ngoài ngân sách Nhà nước, cần cơ chế huy động vốn từ khu vực tư nhân, hợp tác công tư, xã hội hóa và đóng góp từ người dân.

Thứ hai, cơ chế đặc biệt trong quản lý, quản trị khoa học công nghệ.Thủ tướng đề xuất các mô hình quản trị linh hoạt như: lãnh đạo công – quản trị tư, đầu tư công – quản lý tư, hoặc đầu tư tư – sử dụng công. Ví dụ, Nhà nước có thể đầu tư vào một trung tâm nghiên cứu nhưng giao doanh nghiệp tư nhân vận hành để tối ưu hiệu quả.

Thứ ba, cơ chế đặc biệt thúc đẩy thương mại hóa kết quả nghiên cứu. Cần tạo điều kiện thuận lợi hơn để các nhà khoa học thương mại hóa công trình nghiên cứu. Đồng thời, phân cấp, phân quyền mạnh hơn cho các địa phương, bộ, ngành trong phê duyệt dự án, giảm thủ tục hành chính và loại bỏ cơ chế xin – cho.

Thứ tư, cơ chế đặc biệt bảo vệ người thực thi chính sách. Hiện nay, việc tổ chức thực hiện vẫn là khâu yếu do tâm lý sợ trách nhiệm, e ngại rủi ro. Thủ tướng đề xuất thiết lập cơ chế miễn trừ trách nhiệm cho những người thực hiện chính sách nếu họ làm đúng quy trình, tránh tình trạng trì trệ do lo ngại sai sót.

Thứ 5, cơ chế đặc biệt thu hút nhân tài. Để phát triển khoa học, công nghệ, cần chính sách thu hút nhân tài không chỉ trong khu vực công mà cả khu vực tư nhân, đồng thời thu hút chuyên gia nước ngoài. Các chính sách có thể bao gồm ưu đãi về thuế, phí, nhà ở, visa và hợp đồng lao động.

Cũng theo người đứng đầu Chính phủ, nghiên cứu khoa học luôn đi kèm với rủi ro và độ trễ. Cần chấp nhận những thất bại ban đầu như “học phí” để có thêm kiến thức, kinh nghiệm, trí tuệ. Tuy nhiên, cũng cần kiểm soát chặt chẽ để tránh lợi dụng chính sách phục vụ lợi ích cá nhân.

Minh Thu