Thỏa thuận hòa bình Ukraine, Nga-Mỹ bí mật bàn hợp tác khí đốt để ‘hồi sinh’ Nord Stream? Điều gì xảy ra nếu tin đồn thành sự thật?

Điểm khởi đầu của đường ống dẫn khí đốt Nord Stream 2 tại Nga. (Nguồn: TASS/ZUMA)

Liệu một tập đoàn của Mỹ có quan tâm đến việc mua hoặc thuê đường ống dẫn khí đốt của Nga?

Những đồn đoán “có cơ sở”?

Có nhiều đồn đoán rằng đường ống dẫn khí đốt dưới biển Baltic Nord Stream (Dòng chảy phương Bắc), bị rò rỉ khí trong các cuộc tấn công hồi tháng 9/2022, có thể xuất hiện như một phần của thỏa thuận năng lượng giữa Mỹ và Nga sau lệnh ngừng bắn ở Ukraine.

Hiện nhà điều hành đường ống Nord Stream đang bận rộn với các thủ tục pháp lý tại Đức và Thụy Sỹ để hoãn thủ tục phá sản. Và cho đến nay, họ đã thành công.

Cụ thể, hôm 9/3 vừa qua là thời hạn cuối cùng để công ty Nord Stream 2 AG (có trụ sở tại Thụy Sỹ, nhà điều hành đường ống Nord Stream 2) phải trả hết các khoản nợ.

Trước đó, tòa án cấp bang Thụy Sỹ tại Zug cảnh báo trong một phán quyết rằng: “Nếu không đáp ứng được thời hạn này, người nộp đơn sẽ bị tuyên bố phá sản mà không cần gia hạn thời gian”.

Hạn chót đã trôi qua và Nord Stream 2 AG không bị tuyên bố phá sản. Thay vào đó, tòa án gia hạn hạn chót đến ngày 9/5 tới. Đây là lần hoãn phá sản thứ hai của Nord Stream 2 AG.

Hồi tháng 1/2024, tòa án Thụy Sỹ cũng đã gia hạn thời hạn cho một công ty con thuộc sở hữu của tập đoàn năng lượng khổng lồ nhà nước Nga Gazprom.

Các quyết định bất thường đã làm dấy lên đồn đoán về sự trở lại của Nord Stream, bao gồm việc sửa chữa 3 trong 4 đường ống dài 1.200 km bị hư hại trong vụ nổ năm 2022. Chi phí sửa chữa các đường ống ước tính từ 500 triệu Euro đến 800 triệu Euro.

Thêm vào đó, một tình tiết vừa diễn ra có vẻ như càng củng cố thêm việc suy đoán trên là có cơ sở khi ghi nhận vụ kiện tại tiểu bang Mecklenburg-Vorpommen ở phía Đông Bắc nước Đức, nơi đường ống ngầm được đưa vào bờ.

Ngay trước thềm Giáng sinh năm ngoái, ngân hàng tiết kiệm Sparkasse đã đóng ngay lập tức các tài khoản của Nord Stream 2 vì lo ngại chúng có khả năng được sử dụng cho các giao dịch có thể kích hoạt lệnh trừng phạt của Mỹ đối với tổ chức tài chính này.

Khi tòa án địa phương bác bỏ đơn của Nord Stream 2 đề nghị dừng việc đóng tài khoản, các luật sư của công ty đã đệ đơn kháng cáo lên tòa án cấp trên. Tuy nhiên, đơn kiện này có khả năng sẽ không được thụ lý trước giữa tháng 4 tới.

Luật sư Thorsten Zebich của Nord Stream lập luận rằng, các tài khoản ngân hàng là cần thiết để công ty trả tiền cho ít nhất 25 doanh nghiệp địa phương bởi dự án vẫn còn nợ tiền xây dựng đường ống. Ông nói: “Chúng tôi phải trả tiền để tránh phá sản”.

Những tuần gần đây đã có nhiều suy đoán ngày càng tăng rằng một tập đoàn do Mỹ kiểm soát đang quan tâm đến việc mua hoặc thuê đường ống Nord Stream 2 của Nga.

Các chính trị gia hàng đầu của Đức đã bày tỏ lo ngại về ý tưởng hợp tác năng lượng giữa Mỹ và Nga trên lãnh thổ quốc gia Tây Âu này.

Ông Roderich Kiesewetter, người phát ngôn về chính sách đối ngoại của đảng Dân chủ Cơ đốc giáo (CDU) cho biết: “Việc bán khí đốt của Nga dưới nhãn hiệu Mỹ sẽ củng cố mối liên hệ tinh thần giữa Tổng thống Donald Trump và những người ủng hộ ông ấy với Điện Kremlin. Nord Stream không bao giờ có thể là một phần của thỏa thuận hòa bình”.

Tháng trước, tờ Bild đã đề nghị ông Richard Grennell, cựu Đại sứ Mỹ tại Đức và là đặc phái viên của chính quyền ông Trump, xác nhận thông tin từ nhiều nguồn rằng cựu quan chức ngoại giao này đã tham gia vào các cuộc đàm phán giữa Washington và Moscow liên quan đến Nord Stream.

Cựu Đại sứ Grennell nói: “Cứ công bố rằng tôi có liên quan đến câu chuyện hoang đường này đi”, đồng thời gọi điều này là “tin giả”.

Trong khi đó, một phát ngôn viên của Bộ kinh tế liên bang Đức lưu ý rằng đường ống Nord Stream 2 chưa bao giờ được cấp chứng nhận để sử dụng. Thủ tướng nước này Olaf Scholz đã hủy bỏ thủ tục cấp chứng nhận ngay sau khi Nga tiến hành chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine (tháng 2/2022).

Châu Âu có quay lại với khí đốt Nga?

Chỉ vài tháng trước, không ai có thể tưởng tượng được rằng Nga sẽ quay lại bơm khí đốt cho các nước châu Âu. Nhưng giờ đây, một số người trên lục địa già lại ủng hộ ý tưởng đó. Tuy nhiên, động thái này phải đối mặt với cả rào cản chính trị và kỹ thuật, và lợi ích trung hạn vẫn chưa rõ ràng.

Nếu khí đốt của Nga quay trở lại châu Âu thì sao? Ủy ban châu Âu có thể đã xác nhận kế hoạch loại bỏ hoàn toàn khí đốt của xứ bạch dương vào năm 2027, nhưng một số người đang lên tiếng phản đối. Và viễn cảnh về một thỏa thuận hòa bình ở Ukraine đang mang đến cho họ những ý tưởng liên quan nguồn cung năng lượng từ Moscow.

Châu Âu đã giảm đáng kể sự phụ thuộc vào khí đốt của Nga kể từ năm 2022, sau quyết định cắt giảm giao hàng qua đường ống của Gazprom. Khí đốt của Nga hiện chiếm khoảng 14% nhu cầu của châu Âu (giảm so với mức hơn 40% trước xung đột ở Ukraine – từ tháng 2/2022).

Trong số đó, 9% được vận chuyển bằng tàu dưới dạng khí đốt tự nhiên hóa lỏng (LNG), trong khi 5% đi qua đường ống Turk Stream. Đây là đường ống duy nhất hiện vẫn cung cấp khí đốt cho Đông Âu – chủ yếu là Hungary – sau khi hợp đồng trung chuyển với Ukraine kết thúc vào ngày 31/12/2024.

Ở Đức, một số người đang đưa vấn đề này lên bàn thảo luận. Ông Christof Gunther, người đứng đầu nhà máy hóa chất Leuna ở Đông Đức cũ, gần đây đã nói trong một cuộc phỏng vấn với Bloomberg rằng, nhập khẩu khí đốt của Nga là cách duy nhất để phục hồi toàn bộ các lĩnh vực của ngành công nghiệp Đức, chẳng hạn như ngành hóa chất hùng mạnh.

Ông nói: “Tất nhiên, nếu đạt được thỏa thuận hòa bình ở Ukraine, chúng tôi sẽ cần đảm bảo rằng những thiệt hại khác do xung đột gây ra được khắc phục. Việc mở khóa van khí đốt của Nga cho Đức sẽ là ‘kết quả hợp lý’ của hòa bình”.

Quan điểm này của người đứng đầu nhà máy hóa chất Leuna đã nhận được sự ủng hộ từ Bộ trưởng Kinh tế của tiểu bang, ông Saxony-Anhalt, mặc dù vị quan chức này thuộc CDU, một đảng thường phản đối việc mua trở lại khí đốt của Nga.

Lý lẽ về chi phí

Một dấu hiệu khác cho thấy Nga đang đẩy mạnh hoạt động tại châu Âu. Cuối tuần trước, tờ Financial Times tiết lộ rằng, một cộng sự thân cận của Tổng thống Nga Vladimir Putin, ông Matthias Warnig, cựu điệp viên Stasi từng điều hành Nord Stream cho đến năm 2023, hiện đang đàm phán với các nhà đầu tư Mỹ để tái khởi động đường ống nối Nga với Đức.

Biển báo chỉ dẫn lối đến đường dẫn khí đốt Nord Stream 2 ở Lubmin, Đức. (Nguồn: Reuters)

Ông Thierry Bros, giáo sư tại Viện nghiên cứu chính trị Paris (Sciences Po) chỉ ra rằng: “Thậm chí có thể không cần phải tái khởi động Nord Stream. Bằng cách bổ sung công suất của Turk Stream và đường ống đi qua Ukraine, vốn không còn được Kiev sử dụng và không bị ảnh hưởng bởi bom đạn xung đột, chúng ta có thể đạt được khoảng 60 tỷ mét khối/năm”. Đây là mức gần với lượng tiêu thụ hằng năm của Đức.

Khí đốt của Nga chắc chắn có một ưu thế vượt trội, đó là giá cả. Các hợp đồng có hiệu lực trước năm 2022 đã định mức giá bán khí đốt Nga cho người châu Âu bằng một nửa giá giao ngay trên thị trường hiện nay. Nhưng châu lục này tin rằng giá bán buôn sẽ giảm trong hai đến ba năm tới, với việc đưa vào sử dụng LNG từ Mỹ và Qatar. Hơn nữa, châu Âu cam kết tăng cường sản xuất năng lượng tái tạo và giảm mức tiêu thụ.

Nếu giao dịch khí đốt giữa châu Âu và Nga được nối lại, trước tiên cần phải làm rõ tình hình của các bên liên quan.

Kể từ khi tập đoàn Gazprom ngừng cung cấp hàng, một số khách hàng của công ty đã quay lưng lại với doanh nghiệp này và thắng kiện tại tòa án. Ví dụ, hai công ty OMV của Áo và Uniper của Đức đã được tòa trọng tài cấp quyền yêu cầu Gazprom bồi thường hơn 13 tỷ USD vào mùa Hè năm ngoái vì không thực hiện được các cam kết.

Trong khi đó, tập đoàn Engie của Pháp cũng đang nghiên cứu vấn đề này. Công ty RWE của Đức và Engie đã có hành động pháp lý và đệ đơn kiện nhà cung cấp trước đây của họ. Về phần mình, Engie, một trong những chủ nợ của Nord Stream, hiện vẫn chưa loại trừ khả năng tiếp tục mua khí đốt từ Nga, mặc dù vẫn thận trọng. Tổng giám đốc điều hành Engie Catherine MacGregor gọi điều này là “quá sớm” trong buổi trình bày kết quả thường niên của công ty vào 2 tuần trước.

Nhưng, “nếu đạt được thỏa thuận hòa bình Nga-Ukraine, chúng ta sẽ cần phải đánh giá lại tình hình với các nhà cung cấp trước đây của mình. Chúng tôi vẫn có các hợp đồng có hiệu lực, ngay cả khi chúng phải chịu tranh chấp pháp lý”, bà nói thêm.

Tổng giám đốc MacGregor tin rằng sẽ còn phải làm nhiều việc liên quan tới hợp đồng và hậu cần, đặc biệt là vì cơ sở hạ tầng đã bị hư hại.

Bà nói: “Sẽ mất thời gian và trong mọi trường hợp, chúng ta sẽ không bao giờ hoàn toàn trở lại tình hình trước khủng hoảng. Chìa khóa vẫn là đa dạng hóa các nguồn cung ứng khí đốt cho người dân châu Âu”. Đây cũng là lập trường của Liên minh châu Âu (EU), nhưng một số quốc gia thành viên có thể chọn đưa ra quyết định của riêng mình.