Thị trường vốn tạo đòn bẩy cho doanh nghiệp công nghệ bứt phá trong kỷ nguyên số

Tọa đàm có sự tham gia của Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội Phạm Thúy Chinh; Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Hoàng Minh; Viện trưởng IDS Trần Văn; Viện trưởng Phát triển Kinh tế TP. Hồ Chí Minh Trương Minh Huy Vũ; Chủ tịch Hội đồng Khoa học Viện IDS, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế, nguyên Tổ trưởng Tổ tư vấn của Thủ tướng Nguyễn Đức Kiên; các chuyên gia, đại diện Quỹ đầu tư trong nước và quốc tế, đại diện một số doanh nghiệp công nghệ.

Ông Lê Quốc Minh, Ủy viên Trung ương Đảng, Tổng Biên tập Báo Nhân Dân, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam chủ trì Tọa đàm

“Chìa khóa” để Việt Nam vươn mình phát triển

Trong kỷ nguyên số hóa toàn cầu, khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo không chỉ tạo động lực mà còn là chìa khóa để Việt Nam vươn mình phát triển. Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị, ban hành ngày 22/12/2024, đã khẳng định rõ: Khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là “đột phá ưu tiên hàng đầu” trong mô hình tăng trưởng mới của đất nước. Tuy nhiên, để hiện thực hóa mục tiêu này, cần một hệ thống tài chính mạnh mẽ, trong đó thị trường vốn đóng vai trò trung tâm – không chỉ cung cấp nguồn lực tài chính mà còn tạo niềm tin cho nhà đầu tư, giúp phát triển các doanh nghiệp tư nhân nội địa, phát triển trung tâm tài chính quốc tế và góp phần quan trọng vào việc tăng trưởng hai con số theo sự chỉ đạo của lãnh đạo Đảng và Nhà nước.

Phát biểu khai mạc tọa đàm, ông Lê Quốc Minh – Ủy viên Trung ương Đảng,Tổng Biên tập Báo Nhân dân cho rằng, các mục tiêu của Nghị quyết số 57 đặt ra khá cao và nhiều thách thức nhưng vẫn có tính khả thi bởi Việt Nam đã có quá trình hơn 10 năm triển khai các chính sách về khởi nghiệp công nghệ, đổi mới sáng tạo, đồng thời đã ươm tạo được thế hệ start-up đầu tiên có khả năng cạnh tranh trên thị trường quốc tế. Điều đó cho thấy, khi bắt tay vào thực hiện Nghị quyết số 57, chúng ta đã có sự khởi đầu thuận lợi, mang tính nền tảng cả về lý luận và thực tiễn.

Bên cạnh đó, kinh nghiệm từ các quốc gia phát triển cho thấy, sau thời gian đầu ươm tạo, các doanh nghiệp công nghệ lớn trong nước đều giữ vị trí then chốt trong hệ sinh thái đổi mới sáng tạo. Các quốc gia dẫn đầu về công nghệ như Hoa Kỳ, Trung Quốc hay Singapore đều sở hữu thị trường vốn phát triển, cho phép các start-up công nghệ huy động vốn công chúng thông qua chào bán công khai lần đầu (IPO), từ đó tạo ra những “kỳ lân” – các công ty định giá hơn 1 tỷ USD.

Tại nước ta, ông Lê Quốc Minh đánh giá, dù hệ sinh thái khởi nghiệp đã phát triển mạnh mẽ, số lượng “kỳ lân” vẫn còn hạn chế do những vướng mắc trong cơ chế hỗ trợ, đặc biệt là việc khơi thông dòng vốn. Tính đến cuối năm 2021, Việt Nam có 4 “kỳ lân” công nghệ được công nhận là VNG, MoMo, VNLife (VNPay) và Sky Mavis – đưa Việt Nam đứng thứ 3 ở Đông Nam Á, sau Singapore và Indonesia.

Theo bà Nguyễn Ngọc Anh, Tổng Giám đốc SSI Asset Management, Việt Nam có triển vọng trở thành điểm đến hàng đầu cho đầu tư nước ngoài vào công nghệ. So với các quốc gia trong khu vực như Indonesia, Singapore, và Thái Lan – Việt Nam có nhiều lợi thế cạnh tranh về khả năng thu hút đầu tư. Tuy nhiên để vượt lên các quốc gia này, cần lưu ý tới sự thay đổi trong khẩu vị đầu tư của các quỹ toàn cầu vào các thị trường mới nổi.

Nhà đầu tư nước ngoài quan tâm đến thị trường công nghệ Việt Nam, nhưng họ gặp khó khăn khi tìm kiếm DN để đầu tư do rào cản về IPO. Thực tế, điều kiện niêm yết trên sàn chứng khoán Việt Nam yêu cầu DN phải có lợi nhuận liên tiếp hai năm, điều này vô hình trung trở thành rào cản lớn đối với các startup công nghệ.

“Nhà đầu tư hiện vẫn còn quan ngại về các yếu tố rủi ro như cơ chế IPO và chiến lược thoái vốn. Họ mong đợi các chính sách để tạo dựng thị trường mang tính ổn định cao hơn, từ đó giúp họ hoạch định chiến lược và xây dựng mô hình kinh doanh vững chắc, dài hạn hơn”, bà Nguyễn Ngọc Anh nói.

Trong khi đó, Viện Chiến lược phát triển kinh tế số (IDS) TS. Trần Văn nhận định, hiện nay Việt Nam đã có một số công ty công nghệ có tiềm năng cạnh tranh trên trường quốc tế, song các doanh nghiệp này không thể lớn do gặp rào cản về huy động vốn để phát triển quy mô. Cụ thể, theo quy định của Luật Chứng khoán số 54/2019/QH14 năm 2019, để thực hiện IPO trên sàn chứng khoán Việt Nam, doanh nghiệp cần bảo đảm có lợi nhuận trong 2 năm liên tiếp trước khi đăng ký IPO và không có lỗ lũy kế. Quy định này là rất khó thực hiện đối với các doanh nghiệp khởi nghiệp công nghệ. Bởi giai đoạn đầu tư ban đầu DN thường bị thua lỗ tạm thời, do chi phí đầu tư cao cho nghiên cứu và phát triển.

Việt Nam đặt mục tiêu trở thành trung tâm phát triển công nghiệp công nghệ số

Cần có chính sách đột phá trong thị trường vốn

Để đưa Việt Nam trở thành trung tâm phát triển công nghiệp công nghệ số, với ít nhất 5 doanh nghiệp công nghệ số đạt tầm cỡ quốc tế đến năm 2030 như Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia đặt ra. Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phạm Thúy Chinh cho biết, thể chế phải đi trước một bước, tạo nền tảng cho đổi mới sáng tạo. Quốc hội sẽ tiếp tục hoàn thiện các quy định pháp luật để hỗ trợ DN công nghệ tiếp cận thị trường vốn.

Theo các chuyên gia, để DN công nghệ Việt Nam bứt phá, cần có những chính sách đột phá trong thị trường vốn. Các giải pháp như nới lỏng điều kiện IPO, xây dựng sàn giao dịch riêng cho DN công nghệ và thu hút nhân tài sẽ là những bước đi quan trọng giúp Việt Nam trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo trong khu vực. Làm rõ hơn về vấn đề này, Viện trưởng Viện Chiến lược Phát triển Kinh tế số (IDS) phân tích, tất cả các hình thức huy động vốn cũng chỉ đáp ứng được một giai đoạn nhất định khi quy mô của DN start-up còn khiêm tốn. Trong quá trình phát triển, các start-up đều hướng đến việc huy động vốn từ công chúng (IPO) và coi đây là thước đo thành công và cột mốc đánh dấu sự trưởng thành của start-up, trở thành một DN hoàn thiện đóng góp đầy đủ cho nền kinh tế-xã hội đất nước.

Vị chuyên gia này cho rằng, Việt Nam có thể học hỏi từ các thị trường quốc tế. Hiện các quốc gia như Trung Quốc, Mỹ, Singapore đã thiết lập những cơ chế linh hoạt hơn để hỗ trợ startup công nghệ IPO, giúp họ huy động vốn hiệu quả hơn. Trước mắt chúng ta có thể xem xét khả năng cho phép các doanh nghiệp công nghệ thực hiện IPO và niêm yết mà không bị ràng buộc bởi điều kiện “không lỗ lũy kế” ngay trên HOSE/HNX, hoặc thử nghiệm trong khuôn khổ Trung tâm Tài chính Quốc tế đang trong quá trình xây dựng tại Thành phố Hồ Chí Minh và Đà Nẵng.

Tham gia đóng góp ý kiến tại tọa đàm, các chuyên gia cũng đồng tình về việc cần có chính sách đột phá để các doanh nghiệp công nghệ có thể huy động vốn trong nước, bảo đảm thực hiện nhanh và hiệu quả Nghị quyết số 57 của Bộ Chính trị.

Chia sẻ bài học quan trọng từ những thương vụ huy động vốn thành công trên thị trường quốc tế, bà Nguyễn Ngọc Anh, Tổng Giám đốc SSI Asset Management nhận định, nền tảng kinh tế vĩ mô ổn định và môi trường kinh doanh hấp dẫn giúp Việt Nam sẵn sàng đón đầu cơ hội mới. Để hiện thực hóa đầy đủ tiềm năng tăng trưởng GDP, Việt Nam cần nâng cao hiệu quả thị trường vốn. “Việc IPO tại Việt Nam còn gặp vướng mắc do các quy định niêm yết hiện tại chưa linh hoạt, không phù hợp với đặc thù của các doanh nghiệp đổi mới sáng tạo chưa có lợi nhuận cần tiếp cận vốn dễ dàng hơn để thúc đẩy tăng trưởng,” bà Nguyễn Ngọc Anh lưu ý.