“Thế giới đã bắt đầu biết ăn sầu riêng”
Đây là nhận định của ông “vua sầu riêng” Đoàn Nguyên Đức (bầu Đức) tại cuộc họp mặt cổ đông Công ty Hoàng Anh Gia Lai (HAGL) gần đây. Theo bầu Đức, đối với thị trường Trung Quốc, khả năng tiêu thụ sầu riêng vẫn còn rất lớn vì mới chỉ hơn 10% dân số nước này “biết ăn” sầu riêng và nhiều người trong số đó mới chỉ ăn được 1 – 2 lần. Bầu Đức nói vui, sầu riêng là mặt hàng có tính gây nghiện rất cao, ai đã mê rồi thì không bỏ được. Bản thân ông cũng là người mới ăn sầu riêng mấy năm gần đây và giờ cũng bị nghiện.
Xuất khẩu sầu riêng VN đạt giá trị kỷ lục
“Ngoài thị trường Trung Quốc, nhiều thị trường khác trên thế giới đã bắt đầu biết ăn sầu riêng. Cây sầu riêng là sản phẩm đặc trưng của vùng nhiệt đới, các vùng khí hậu khác không trồng được. Đó là lý do chúng tôi sẽ mở rộng diện tích trồng sầu riêng từ 1.200 ha lên 2.000 ha trong 1 – 2 năm tới”, “vua sầu riêng” cho hay.
Thường xuyên cập nhật tình hình thị trường rau quả xuất khẩu, ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả VN (Vinafruit), đồng tình với nhận định của bầu Đức. Dẫn số liệu từ Tổng cục Hải quan, ông Nguyên phân tích: Tổng kim ngạch xuất khẩu sầu riêng của VN năm 2023 ước đạt đến 2,22 tỉ USD. Tính đến hết tháng 11, xuất khẩu sầu riêng tươi đạt hơn 2 tỉ USD, còn sầu riêng đông lạnh đạt gần 130 triệu USD. Nếu tính theo thị trường, Trung Quốc đạt 2 tỉ USD, tăng đến 1.515% so với cùng kỳ năm trước. Tuy nhiên, tăng mạnh nhất chính là thị trường CH Czech tăng tới 28.195%, đạt giá trị 10 triệu USD. Ngoài ra, nhiều thị trường như Canada, Mỹ, Papua New Guinea tuy giá trị chỉ khoảng 4 – 6 triệu USD nhưng đạt mức tăng trưởng từ 222 – 837%.
Với mặt hàng sầu riêng đông lạnh thì Thái Lan chính là khách mua hàng lớn nhất của VN. Trong 11 tháng qua, người Thái đã chi đến 97 triệu USD mua sầu riêng đông lạnh VN, đứng thứ hai là Mỹ với hơn 18 triệu USD; Canada, Hàn Quốc, Trung Quốc và Úc cũng nhập khẩu từ 2 – 3 triệu USD sầu riêng đông lạnh. Ngoài ra, VN cũng xuất thêm 2 triệu USD sầu riêng sấy vào thị trường Trung Quốc.
“Đối với sầu riêng tươi và với thị trường Trung Quốc, VN có thuận lợi về vị trí địa lý nên tính tươi mới của sản phẩm là một lợi thế lớn. Ngoài ra, người gốc Á ở khắp nơi trên thế giới cũng là những khách hàng tiềm năng. Ngoài các sản phẩm tươi, chúng ta có thể chế biến thì sản phẩm sẽ xuất khẩu thuận lợi hơn. Hay như với mặt hàng sầu riêng đông lạnh, Thái Lan chính là nhà nhập khẩu lớn nhất của VN với gần 100 triệu USD. Nhưng do năm nay chúng ta xuất khẩu quả tươi thuận lợi nên hàng đông lạnh giảm khoảng 8,5%. Sầu riêng VN có lợi thế nhờ chất lượng tốt và giá cạnh tranh”, ông Nguyên nhận định.
Thế độc quyền của sầu riêng VN
Trong 2 tháng cuối năm 2023, khi toàn bộ nguồn cung sầu riêng trên thế giới không còn thì VN vẫn đạt kim ngạch xuất khẩu lần lượt là 90 và 50 triệu USD. Sầu riêng VN được trồng từ các tỉnh miền Tây kéo dài đến Tây nguyên và mùa thu hoạch cũng vì thế mà kéo dài từ tháng 4 – 12. Bên cạnh đó, nhờ kỹ thuật canh tác tốt, nhiều nhà vườn còn điều chỉnh mùa vụ sớm hoặc muộn, thậm chí cho ra trái vụ nghịch nên VN có sầu riêng quanh năm.
Trong khi Thái Lan, đối thủ chính của sầu riêng VN, chỉ thu hoạch tập trung trong giai đoạn từ khoảng tháng 7 – 9. Chính vì vậy, những tháng còn lại trong năm, sầu riêng VN nắm thế độc quyền trên thị trường. Như ở thời điểm hiện tại, giá sầu riêng tại vườn cao gấp đôi sầu riêng chính vụ. Cụ thể, giá sầu riêng Thái cao nhất đến 150.000 đồng/kg, sầu riêng Ri6 mua xô ở mức 100.000 – 120.000 đồng/kg.
Hầu hết các chuyên gia đều lạc quan về thị trường sầu riêng năm 2024. Bầu Đức cho biết, diện tích sầu riêng sẽ cho thu hoạch lên đến 300 – 400 ha. Năm 2024, công ty của ông bán trực tiếp cho các nhà phân phối của Trung Quốc chứ không bán qua thương lái như năm 2023. Ở Trung Quốc có cộng đồng 500 nhà nhập khẩu rau quả. Mỗi ngày các nhà cung cấp sẽ chào giá, số lượng, đối tác chốt đơn thì xuất hàng, nhận tiền. HAGL là doanh nghiệp VN đầu tiên có mặt trong cộng đồng đó với tư cách là nhà phân phối chuối. HAGL sẽ bán sầu riêng vào Trung Quốc theo cách đó.
Ông Đặng Phúc Nguyên dự báo: Năm 2024, xuất khẩu sầu riêng có thể tăng thêm khoảng 1 – 1,5 tỉ USD so với năm 2023 nhờ việc thị trường Trung Quốc tiếp tục mở rộng và nông dân VN có thêm nhiều mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói. Bên cạnh đó, nếu phía Trung Quốc sớm cấp phép cho mặt hàng sầu riêng đông lạnh của VN như Thái Lan sẽ tạo thêm nhiều thuận lợi cho sầu riêng VN tăng trưởng.
“Tuy nhiên, theo quan sát của tôi gần đây thì thị trường Trung Quốc cũng gặp một số vấn đề về kinh tế làm ảnh hưởng đến thu nhập của người dân. Điều này có thể ảnh hưởng ít nhiều đến mặt hàng cao cấp như sầu riêng. Vì vậy, hiện nay tôi chỉ dám ước đoán năm 2024 sẽ tăng thêm khoảng 1 tỉ USD so với năm nay. Ngoài thị trường Trung Quốc, các thị trường khác cũng sẽ tiếp tục tăng trưởng tốt vì đối tượng khách hàng tiêu dùng sầu riêng đang được mở rộng”, ông Nguyên nhận định.
Trong năm 2023, giá sầu riêng VN nhiều thời điểm tương đương Thái Lan nhờ tính tươi mới của sản phẩm. Các tuyến cao tốc mới đưa vào sử dụng gần đây và sắp tới có thêm một số đoạn hoàn thành sẽ tăng tính kết nối từ vùng sản xuất đến thị trường tiêu thụ Trung Quốc. Điều này sẽ tiếp tục gia tăng lợi thế về tính tươi mới của sản phẩm sầu riêng VN so với các nguồn cung khác.
Ông Đặng Phúc Nguyên (Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả VN)
