Thế giới sẽ đổi vị?

Tháng 4/2025, Chính phủ Ấn Độ đã chính thức thông báo bãi bỏ mức thuế xuất khẩu 20% đối với hành tây, một quyết định có khả năng tạo ra những chuyển biến sâu rộng trên thị trường nông sản toàn cầu.

Với vai trò là một trong những quốc gia xuất khẩu hành lớn nhất thế giới, Ấn Độ không chỉ ảnh hưởng đến chuỗi cung ứng toàn cầu mà còn tác động trực tiếp đến giá cả, cán cân thương mại, và chiến lược nhập khẩu của nhiều quốc gia.

Ấn Độ – trung tâm của chuỗi giá trị hành toàn cầu

Thị trường Ấn Độ từ lâu đã được mệnh danh là một “ông vua” trong ngành hàng hành trên thị trường thế giới. Theo Tổ chức Nông Lương Liên Hợp Quốc (FAO), nước này thường xuyên nằm trong top các quốc gia xuất khẩu hành hàng đầu toàn cầu, chiếm khoảng 25-35% thị phần xuất khẩu hàng năm. Các thị trường truyền thống như Bangladesh, Nepal, UAE, Malaysia, Saudi Arabia và Việt Nam đều phụ thuộc nhiều vào nguồn cung hành từ Ấn Độ nhờ vào giá thành rẻ, nguồn hàng ổn định và chất lượng phù hợp với nhu cầu tiêu dùng nội địa.

Ấn Độ nằm trong Top các quốc gia xuất khẩu hành hàng đầu toàn cầu, chiếm khoảng 25–35% thị phần xuất khẩu hàng năm. Ảnh minh họa

Tuy nhiên, khi Ấn Độ áp đặt thuế xuất khẩu 20% vào năm 2020 nhằm ổn định giá trong nước và bảo vệ người tiêu dùng nội địa, xuất khẩu hành đã sụt giảm nghiêm trọng. Các quốc gia nhập khẩu buộc phải chuyển sang các nguồn thay thế như Trung Quốc, Hà Lan hoặc Ai Cập, dù phải chấp nhận mức giá cao hơn. Điều này không chỉ khiến Ấn Độ mất một phần thị phần mà còn làm thay đổi cục diện cạnh tranh toàn cầu.

Chiến lược gỡ thuế: Cơ hội hồi phục và mở rộng ảnh hưởng

Việc dỡ bỏ mức thuế xuất khẩu vào năm 2025 được đánh giá là một chiến lược mang tính hồi phục của Chính phủ Ấn Độ, nhằm tái chiếm lĩnh thị trường và hỗ trợ nền kinh tế nông nghiệp. Trong bối cảnh nhu cầu hành trên thị trường thế giới vẫn ở mức cao, động thái này được kỳ vọng sẽ khiến giá hành xuất khẩu từ Ấn Độ giảm đáng kể so với giai đoạn áp thuế, từ đó tăng tính cạnh tranh của sản phẩm.

Giới quan sát cho rằng điều này sẽ tạo ra hiệu ứng lan tỏa rõ rệt. Các nhà nhập khẩu có xu hướng quay trở lại thị trường Ấn Độ, làm tăng sản lượng xuất khẩu trong ngắn hạn. Điều này gây áp lực lên các đối thủ như Trung Quốc, Hà Lan và Pakistan, buộc họ phải điều chỉnh giá hoặc chất lượng để duy trì thị phần. Một số tổ chức quốc tế cũng cảnh báo về khả năng giá hành toàn cầu sẽ giảm nhẹ do “hiệu ứng nguồn cung” từ Ấn Độ, dẫn đến việc lợi nhuận của các nước xuất khẩu đối thủ bị thu hẹp.

Lợi ích kinh tế nội địa: Từ nông dân đến chuỗi giá trị

Trong nước, quyết định bãi bỏ thuế được kỳ vọng sẽ mang lại hàng loạt lợi ích kinh tế. Theo Bộ Nông nghiệp Ấn Độ, các bang trồng hành chủ lực như Maharashtra, Gujarat và Karnataka sẽ được hưởng lợi trực tiếp khi xuất khẩu được đẩy mạnh. Thu nhập của nông dân có thể cải thiện nhờ giá bán cao hơn và nhu cầu tăng trở lại từ các nhà nhập khẩu quốc tế.

Bên cạnh đó, lượng hành tồn kho lớn trong những năm gần đây vốn gây áp lực lên thị trường nội địa cũng sẽ được tiêu thụ nhanh hơn, từ đó giúp ổn định giá trong nước và giảm thiểu lãng phí sau thu hoạch. Việc tái khởi động hoạt động xuất khẩu còn tạo động lực cho toàn bộ chuỗi giá trị: từ logistics, vận tải, đóng gói đến chế biến, qua đó tạo ra hàng trăm nghìn việc làm gián tiếp và thúc đẩy phát triển kinh tế nông thôn.

Thách thức không thể bỏ qua

Dù mang lại nhiều lợi ích tiềm năng, việc tăng cường xuất khẩu hành cũng đối mặt với một số rủi ro đáng kể. Một trong những mối lo ngại lớn nhất là nguy cơ mất cân bằng cung – cầu trong nước. Nếu lượng hành xuất khẩu tăng quá nhanh, thị trường nội địa có thể rơi vào tình trạng khan hiếm, đẩy giá hành trong nước tăng cao. Đây là tình huống đã từng xảy ra vào năm 2019 khi giá hành tăng vọt và buộc chính phủ phải áp lệnh cấm xuất khẩu tạm thời.

Ngoài ra, trong bối cảnh lạm phát chung ở Ấn Độ vẫn chưa hoàn toàn được kiểm soát, việc giá thực phẩm như hành tăng có thể góp phần làm gia tăng áp lực lên chi phí sinh hoạt, đặc biệt đối với nhóm thu nhập thấp ở đô thị. Việc phụ thuộc quá mức vào thị trường xuất khẩu cũng đặt nền kinh tế nông nghiệp vào thế bị động trước biến động quốc tế. Nếu các thị trường lớn như Trung Đông, Đông Nam Á đột ngột cắt giảm nhập khẩu, ngành hành Ấn Độ có thể đối mặt với tồn kho lớn và giá rớt sâu trở lại.

Chiến lược cân bằng dài hạn: Bài học từ quá khứ

Trong bối cảnh đó, các chuyên gia cho rằng Ấn Độ cần xây dựng một chiến lược điều phối hợp lý giữa xuất khẩu và nhu cầu nội địa, nhằm đảm bảo an ninh lương thực và tăng trưởng bền vững. Bên cạnh các biện pháp hỗ trợ kỹ thuật và cải tiến giống hành, chính phủ cần đầu tư vào hệ thống dự báo thị trường, kho bãi và chuỗi lạnh để giúp nông dân và doanh nghiệp ứng phó hiệu quả với biến động cung – cầu.

Kinh nghiệm từ những biến động trong quá khứ cho thấy tăng trưởng trong ngành nông sản chỉ có thể bền vững nếu được dẫn dắt bởi sự quản trị linh hoạt và tầm nhìn dài hạn. Trong đó, hành không chỉ là một mặt hàng xuất khẩu mà còn là thước đo năng lực điều phối của chính phủ trong việc đảm bảo cân bằng lợi ích giữa nông dân, người tiêu dùng và nhà xuất khẩu trên thị trường toàn cầu.