Thay đổi tài khóa là bước ngoặt cho nền kinh tế Đức?

Các chính sách tài khóa và kinh tế từng là vấn đề gây tranh cãi trong liên minh cầm quyền trước đây của Đức và đã góp phần vào sự sụp đổ của liên minh này vào cuối năm ngoái. Trong bối cảnh các cuộc đàm phán đang diễn ra để thành lập một liên minh cầm quyền mới, Liên minh Dân chủ/ Xã hội Cơ đốc giáo (CDU/CSU) – lực lượng dẫn đầu trong các cuộc thăm dò vào tháng 2 – cùng với Đảng Dân chủ Xã hội (SPD) dường như đã đạt được một bước đột phá nhất định.

Ngày 4/3, ông Friedrich Merz, người có khả năng trở thành thủ tướng Đức, cùng các nhà lãnh đạo chính trị khác đã công bố kế hoạch cải cách quy định tài khóa lâu đời của Đức được gọi là “phanh nợ”, nhằm cho phép tăng chi tiêu quốc phòng. Họ cũng tiết lộ một quỹ đặc biệt trị giá 500 tỷ Euro (tương đương 535 tỷ USD) để đầu tư vào cơ sở hạ tầng.

Việc hiện thực hóa những kế hoạch này sẽ đòi hỏi phải sửa đổi hiến pháp Đức, điều này cần có sự ủng hộ của đa số hai phần ba trong quốc hội. Hiện tại, điều này có thể thực hiện được, nhưng sẽ rất khó để đạt được khi quốc hội mới nhóm họp lần đầu tiên vào cuối tháng này.

Do đó, một cuộc bỏ phiếu về các điều chỉnh hiến pháp có thể được thúc đẩy ngay trong tuần này.

Người dân Đức mua sắm tại siêu thị. Ảnh minh họa

‘Lớn, táo bạo, bất ngờ – một bước ngoặt’

“Lớn, táo bạo, bất ngờ – một bước ngoặt cho triển vọng kinh tế”, các nhà kinh tế và phân tích tại Bank of America Global Research viết trong một ghi chú hôm 5/3, đồng thời nhận định rằng gói tài khóa này sẽ “làm thay đổi đáng kể” triển vọng kinh tế của Đức.

Trong vài năm qua, nền kinh tế Đức đã rơi vào tình trạng trì trệ và đứng trước nguy cơ suy thoái kỹ thuật, được định nghĩa là hai quý liên tiếp có GDP giảm. GDP của Đức đã liên tục dao động giữa tăng trưởng và suy giảm trong suốt năm 2023 và 2024.

Đất nước này đang đối mặt với nhiều vấn đề, bao gồm cơ sở hạ tầng xuống cấp, ngành xây dựng nhà ở gặp khó khăn và áp lực đối với một số ngành công nghiệp quan trọng từng góp phần lớn vào tăng trưởng kinh tế, chẳng hạn như ngành ô tô.

Giờ đây, có hy vọng về sự thay đổi. Các chuyên gia tin rằng, quỹ đầu tư đặc biệt được lên kế hoạch có thể mang lại lợi ích cho nền kinh tế Đức.

Thị trường có thể kỳ vọng vào một cú hích kinh tế và dự báo tăng trưởng của Đức có thể sẽ được nâng lên, ông Florian Schuster-Johnson, chuyên gia kinh tế cấp cao tại Dezernat Zukunft, nói hôm 5/3.

“Tôi nghĩ rằng, trong ngắn hạn, điều này sẽ thúc đẩy nhu cầu nội địa, vì sẽ có nhu cầu lớn về nhân công xây dựng cơ sở hạ tầng mới và các công ty sẽ nhận được những đơn đặt hàng từ chính phủ”, ông nói.

Việc tăng chi tiêu quốc phòng cũng có thể có tác động lâu dài đến nền kinh tế, dẫn đến việc gia tăng năng lực sản xuất, vốn có thể được sử dụng cho mục đích dân sự trong tương lai, ông Schuster-Johnson bổ sung.

Điều này có thể giúp Đức vượt qua mục tiêu chi tiêu quốc phòng hiện tại của NATO là 2% GDP, theo các nhà kinh tế tại Deutsche Bank Research.

Ông Friedrich Merz cho rằng, tình hình địa chính trị hiện nay cho thấy cần phải có những biện pháp lớn để củng cố an ninh và năng lực quốc phòng của Đức cũng như châu Âu.

Mặc dù những tuyên bố chính sách này nhìn chung mang lại lợi ích, nhưng các kế hoạch tài khóa và ngân sách khác từ liên minh cầm quyền sắp tới vẫn đang được thảo luận và có thể có tác động riêng đến nền kinh tế Đức, theo ông Carsten Brzeski, Trưởng bộ phận kinh tế vĩ mô toàn cầu của ING.

“Chúng tôi không loại trừ khả năng các cuộc đàm phán liên minh chính thức vẫn sẽ dẫn đến một số cắt giảm chi tiêu, điều này có thể làm giảm tác động tích cực của gói kích thích tài khóa đã công bố”, ông nói.

Ở một diễn biến khác, nghị sĩ Bernd Baumann, thành viên của đảng cực hữu Alternative für Deutschland (AfD) cho biết, đảng này đang tiến hành đánh giá pháp lý sơ bộ về tuyên bố của chính phủ và có quyền thực hiện các biện pháp phản đối nếu cần.

Chi tiết chính sách

Xét về chi tiết, quỹ đầu tư đặc biệt trị giá 500 tỷ Euro sẽ không nằm trong ngân sách liên bang mà sẽ được tài trợ thông qua tín dụng mà không làm gia tăng nợ mới. Số tiền này sẽ được sử dụng trong vòng 10 năm, tập trung vào giao thông, năng lượng, giáo dục, bảo vệ dân sự và các cơ sở hạ tầng khác. Các bang liên bang cũng sẽ được phân bổ một phần quỹ để hỗ trợ tài chính của họ.

Để tránh bị giới hạn bởi quy tắc “phanh nợ”, quỹ này sẽ được đưa vào hiến pháp và được miễn trừ khỏi quy định tài khóa.

Hiện tại, quy tắc “phanh nợ” giới hạn mức nợ mà chính phủ có thể vay, đồng thời quy định rằng thâm hụt ngân sách cơ cấu của chính phủ liên bang không được vượt quá 0,35% GDP hàng năm của đất nước.

Một thay đổi quan trọng trong kế hoạch mới là chi tiêu quốc phòng vượt quá 1% GDP của Đức sẽ không bị tính vào mức trần “phanh nợ”, có nghĩa là khoản chi này sẽ không còn bị giới hạn.

Các bang của Đức cũng sẽ được phép vay nợ nhiều hơn so với trước đây, đồng thời các đề xuất dài hạn nhằm hiện đại hóa quy tắc “phanh nợ” và tăng cường đầu tư cũng sẽ được triển khai.

Đề xuất cải tổ “phanh nợ” này cũng đánh dấu một sự thay đổi lớn so với chiến dịch tranh cử của CDU-CSU, trong đó các đảng này nhiều lần khẳng định mong muốn duy trì quy tắc thời cựu Thủ tướng Angela Merkel. Tuy nhiên, ông Friedrich Merz sau đó đã gợi ý rằng ông có thể sẵn sàng cho một số cải cách.

Phản ứng thị trường

Các kế hoạch này đã tạo ra phản ứng mạnh mẽ trên thị trường. Chỉ số DAX của Đức tăng 3,4% trưa ngày 5/3 (theo giờ London), dẫn dắt đà tăng của chỉ số Stoxx 600 toàn châu Âu. Các công ty xây dựng và sản xuất ghi nhận mức tăng đáng kể, cùng với đó là các ngân hàng Đức.

Chi phí vay của Đức tăng vọt. Lợi suất trái phiếu chính phủ Đức kỳ hạn 10 năm, vốn được xem là chuẩn mực của khu vực đồng Euro, đã tăng hơn 25 điểm cơ bản, trong khi lợi suất trái phiếu kỳ hạn 2 năm tăng hơn 16 điểm cơ bản.

Theo ông Florian Schuster-Johnson từ Dezernat Zukunft, phản ứng của thị trường cho thấy sự bất ngờ trước tốc độ và quy mô của những thay đổi được đề xuất.

“Kết luận là Đức đã trở lại và có nguồn tài trợ”, ông nói. “Bước đi mà chúng ta vừa chứng kiến thực sự đáng chú ý. Người Đức đôi khi hành động muộn và chậm trễ khi cần có những bước tiến lớn, nhưng khi họ làm thì họ làm rất triệt để”.