‘Thành phố thiên thần’ Los Angeles sẽ ra sao sau cháy rừng lịch sử?

Los Angeles sẽ hồi sinh ra sao sau những vụ cháy?

Thành phố đứng trước một lựa chọn: tái cấu trúc thành một cái gì đó quen thuộc hoặc đi theo con đường táo bạo hơn và nổi lên như một đô thị mới.

Liệu một thành phố khác có xuất hiện sau những vụ cháy ở Los Angeles không?

Thời gian qua, các vụ cháy đã nhanh chóng thúc đẩy sự thay đổi đô thị. London sau vụ đại hỏa hoạn năm 1666 đã thay đổi luật an toàn, mở rộng đường phố và xây dựng các tòa nhà công cộng mới, chẳng hạn như Nhà thờ St. Paul có mái vòm. Chicago sau vụ hỏa hoạn lớn năm 1871 đã phá hủy trung tâm thành phố, làm nên đô thị hiện đại của Mỹ với những tòa nhà chọc trời khung thép mới mẻ.

Những vụ cháy ở Los Angeles, ngoài việc thắt chặt các quy định xây dựng phức tạp vốn có, có lẽ sẽ không dẫn đến điều gì quá kịch tính. Để bắt đầu, đây là một loại hình thành phố rất khác, một nơi không tập trung xung quanh một trung tâm. Những ngọn lửa đã tàn phá Pacific Palisades và Altadena, những khu dân cư chủ yếu là nhà ở nằm trên đồi, giữa các bụi cây dễ cháy.

Tuy nhiên, bên ngoài các vòng tròn về khí hậu và đô thị, các cuộc thảo luận về việc di dời người dân khỏi mối nguy hiểm không phải là ưu tiên hàng đầu ở hiện tại, vì những lý do dễ hiểu và rất nhân văn. Sự chú ý đang tập trung vào việc đưa cư dân bị mất nhà trở lại cộng đồng của họ. Không phải tất cả những người mất nhà đều có thể hoặc sẽ chọn trở lại, nhưng trong suốt các cuộc trò chuyện trên các con phố ở Altadena, trong các phòng khách ở Malibu, và khắp thành phố, tôi chưa gặp một người dân Los Angeles nào không mong muốn trở về. Việc thay thế những ngôi nhà đó sẽ là một cuộc đấu tranh đầy khó khăn và tốn kém.

Việc tái thiết cộng đồng sẽ còn khó khăn hơn nữa.

Rủi ro, tất nhiên, đã luôn là một phần của cuộc sống ở Los Angeles từ khi con người sống trong khu vực này. Lịch sử phong phú, nhiều màu sắc của thành phố bao gồm những trận hỏa hoạn, lở đất, lũ lụt, hạn hán và động đất liên tiếp. Điều mà người dân Los Angeles cho là khác về các vụ cháy gần đây là những cơn gió Santa Ana mạnh mẽ không bình thường, kết hợp với một đợt hạn hán khiến hàng chục dặm vuông trở thành mồi lửa, đã đe dọa thổi những tàn lửa từ các đồi và hẻm núi vào các khu vực đô thị không thường được coi là dễ bị tổn thương trước các vụ cháy rừng.

“Trong nhiều năm, tôi đã thiết kế ba tòa nhà trên Đại lộ Hollywood,” John Kaliski, một kiến trúc sư kỳ cựu ở Los Angeles nói, “và chưa một lần nào nguy cơ cháy rừng được đề cập như một vấn đề.”

“Chúng tôi sống cách Sunset Boulevard hai dặm,” ông nói thêm, “và lần đầu tiên chúng tôi nhận ra rằng tàn lửa có thể đến khu phố của chúng tôi. Điều này thật mới mẻ.”

Tôi đã hỏi Kaliski liệu ông có xem xét việc di dời hay không. Ông đã dừng lại. Có thể, ông nói.

Đến Altadena.

Bởi vì “nó là một nơi tuyệt vời,” ông nói.

“Nhà vẫn là lựa chọn an toàn nhất”

Và đó là thực tế của Los Angeles. Altadena là một khu phố tuyệt vời. Người ngoài vẫn thường hiểu sai về Los Angeles như một vùng ngoại ô rộng lớn đang tìm kiếm một trung tâm. Thực tế, đây là một trong những thành phố đông đúc nhất nước Mỹ hoa lệ, một tập hợp của nhiều khu phố riêng biệt, phức tạp và trải rộng. Nhiều khu phố trong số đó trên các đồi đã tồn tại từ nhiều thế hệ trước, từ lâu trước khi ô tô xuất hiện.

“Hòa ước lịch sử của L.A. luôn là bạn có thể có cuộc sống đô thị này, với những tiện nghi của thành phố lớn, nhưng vẫn tiếp tục sống giữa thiên nhiên hoang dã,” như William Deverell, một nhà sử học hàng đầu của California và là trưởng khoa tại Đại học Nam California nói. “Những vụ cháy đã chỉ ra một cách rõ ràng hơn bao giờ hết cái giá của hòa ước đó.”

Hòa ước đó là thứ mà Phòng Thương mại Los Angeles đã bán cho cư dân lạnh giá ở Bờ Đông và Trung Tây nước Mỹ đang chịu đựng đại dịch lao trong những năm 1870, khi đường sắt xuyên lục địa lần đầu tiên kết nối quốc gia rộng lớn hơn với những khu định cư nhỏ bé và chưa được biết đến nằm bên dòng sông lẩn trốn ở Nam California. Không khí trên núi là phương thuốc cho bệnh lao, và những cây cam thậm chí có thể nở rộ bên ngoài cửa sổ phòng bếp của bạn, những người tiếp thị hứa hẹn.

Chiến dịch quảng bá đó đã thành công. Một hệ thống dẫn nước, một trong những kỳ tích đặc trưng của kỹ thuật Mỹ đầu thế kỷ 20, đã sớm được xây dựng để dẫn nước từ hàng trăm dặm phía bắc và làm dịu cơn khát của một dân số đang bùng nổ định cư ở San Fernando Valley và lên đến các vùng núi. Mạng lưới xe điện dài nhất thế giới đã được tạo ra để vận chuyển tất cả những người này trên toàn thành phố đang mở rộng.

Những người tiếp thị cũng đã thúc đẩy cái mà giờ đây trở thành một cấu trúc quản lý kém hiệu quả ở Los Angeles. Hiện tại, Thành phố Los Angeles chỉ là một trong 88 thành phố thuộc Hạt Los Angeles, mà chính nó là một trong nhiều hạt tạo thành khu vực lớn hơn của Los Angeles. Vào đầu thế kỷ trước, những người mới cư trú muốn xây dựng nhà ở gia đình trên các khu đồi được hứa hẹn tự do để thành lập các xã của riêng họ.

Altadena vẫn là một khu vực không được hợp nhất của Hạt Los Angeles, được phục vụ cho đến những năm 1940 bởi hệ thống xe điện. Đó là nơi sinh sống của một sự pha trộn giữa những cư dân giàu có, công nhân và trung lưu — nghệ sĩ, nhạc sĩ, những người yêu thiên nhiên, học giả từ Caltech gần đó và một cộng đồng người da đen lịch sử. Nhiều vấn đề xã hội cũng như cấu trúc vật lý của khu phố giờ đây đang trong tình trạng tan rã. Một ngày nọ, tôi đã đi qua các binh sĩ Vệ binh Quốc gia để khảo sát thiệt hại và, ngay cả sau khi thấy các hình ảnh trong tin tức, tôi vẫn bị sốc bởi sự tàn phá dường như vô tận — phố này đến phố kia đều là những ống khói bị cháy đen, thép bị tan chảy và những đống tro độc hại.

Sau đó, tôi đã tình cờ gặp Kameelah Reese và hai cậu con trai nhỏ của cô, Kobi và James, tại Octavia’s Bookshelf, chỉ cách đó vài con phố ở Pasadena. Sự bình thường đột ngột của Pasadena có vẻ gần như không thực. Cửa hàng sách đã trở thành một trung tâm cứu trợ tạm thời, vô số doanh nghiệp trong khu vực đã đề nghị giúp đỡ cư dân bị mất nhà. Sự quyên góp hỗ trợ từ khắp vùng khiến tôi nhớ đến New York sau các cuộc tấn công vào ngày 11 tháng 9.

Reese nói với tôi rằng gia đình cô đã sống ở Altadena qua nhiều thế hệ. “Không có nghi ngờ gì trong tâm trí tôi,” cô nói. Cô muốn trở về. Vì vậy, tôi đã hỏi cô liệu những cơn gió mạnh và các vụ cháy có khiến cô suy nghĩ lại về việc khu phố vẫn an toàn hay không.

“Không,” cô nói, lắc đầu một cách mạnh mẽ. “Những vụ cháy đã cho thấy rằng không nơi nào là an toàn.”

Đó là một phản ứng mà tôi đã nghe từ những người dân Los Angeles bị thuyên chuyển khác. Nếu thời tiết cực đoan giờ đây có nghĩa là không nơi nào an toàn, thì nhà vẫn là lựa chọn an toàn nhất. Altadena là nhà của Reese. Đây là nơi cô quen biết mọi người. “Đó là cộng đồng của tôi,” cô nói.

Và đó là thách thức trong tương lai, như Alejandra Guerrero, một kiến trúc sư ở Los Angeles tại một công ty phi lợi nhuận, đã chỉ ra. “Tập trung vào việc xây nhà là một chuyện, nhưng việc tái xây dựng cộng đồng lại là một chuyện khác.”

Khi bạn lắng nghe mọi người nói về những gì họ đã mất, Giám đốc đồng sáng lập của Guerrero tại công ty, Elizabeth Timme, đã bổ sung, “họ nhớ việc đi đến cửa hàng góc phố hoặc gặp gỡ hiệu trưởng của con họ tại ngôi trường đã bị thiêu rụi.”

Việc phục hồi một cộng đồng như Altadena “không phải là chuyện nhanh chóng hay dễ dàng,” Michael Maltzan, kiến trúc sư của cầu Sixth Street ở Los Angeles, cũng đồng ý. Gia đình ông đã phải sơ tán khi vụ cháy Eaton đe dọa tràn vào một hẻm núi gần nhà họ. Việc tái xây dựng sẽ mất nhiều năm và có thể liên quan đến các quy định xây dựng mới có thể làm tăng chi phí xây dựng, đồng thời bao gồm các hình thức phát triển mới có thể cải thiện nhưng cũng có thể làm thay đổi khu phố. “Câu hỏi là liệu những cư dân bị mất nhà có coi cộng đồng mới nổi lên là điều tích cực hay tiêu cực,” ông nói.

Thống đốc Gavin Newsom gần đây đã ký hai dự luật cung cấp 2,5 tỷ đô la từ ngân sách tiểu bang, và ông cũng đã ban hành một sắc lệnh hành pháp tạm ngừng một số yêu cầu cấp phép và xem xét, nhằm giúp phục hồi những ngôi nhà và cơ sở kinh doanh đã bị tàn phá. Việc tạm ngừng này ngụ ý rằng những giấy phép và xem xét này chưa bao giờ thực sự cần thiết ngay từ đầu — hoặc rằng tốc độ giờ đây đã trở nên quan trọng hơn an toàn — nhưng dù sao đi nữa, các bước này nhằm mục đích thúc đẩy quá trình phục hồi.

Tuy nhiên, các nhà chức trách ước tính rằng việc dọn dẹp sẽ mất nhiều tháng trước khi bất kỳ công trình nào có thể bắt đầu. Trong khi đó, quá trình dài và gian nan để bù đắp tổn thất sẽ gây khó chịu cho không ít cư dân bị mất nhà. Bảo hiểm có thể biến mất sau khi lệnh cấm hủy bỏ dành cho các chủ nhà bị mất nhà hết hiệu lực, làm phức tạp thêm việc vay mượn.

Và các công ty cổ phần tư nhân hiện đã sẵn sàng. Nếu các khu vực của một khu phố như Altadena bị mua lại bởi các nhà đầu tư đang tìm cách kiếm lời, khu phố sẽ không chỉ trở nên khác biệt mà còn trở nên ít khả năng chi trả hơn. Các quan chức tiểu bang và địa phương khẳng định rằng họ sẽ ngăn chặn những công ty này làm vậy.

Chúng ta sẽ phải xem.

Luôn có cách vực dậy

Chicago đã mất hàng thập kỷ để phục hồi từ vụ đại hỏa hoạn của mình. New York vẫn đang xây dựng lại một công viên ở Lower East Side bị ngập trong cơn bão Sandy 13 năm trước. Các thành phố “tiến hóa trong các mốc thời gian hàng trăm năm,” đó là cách mà Kaliski, kiến trúc sư, chỉ ra rằng ở Los Angeles, khu phố Crenshaw đã là trọng tâm của nhiều nỗ lực tái thiết từ những năm 1940; Bunker Hill, từ những năm 1920.

Hiện tại có rất nhiều cuộc thảo luận đang diễn ra trong cộng đồng thiết kế ở Los Angeles về những ý tưởng mới cho vật liệu xây dựng và các hình thức nhà ở mới. California và thành phố đã cố gắng xây dựng nhiều nhà hơn để giải quyết tình trạng thiếu thốn trước khi xảy ra hỏa hoạn.

Chắc chắn có nhiều không gian ở vùng thấp để đáp ứng nhu cầu nhà ở mà không làm cho khu phố trở nên giống Manhattan. Một thế kỷ trước, Los Angeles đã tiên phong trong một trong những kiểu kiến trúc tuyệt vời của nhà ở nhiều tầng, mật độ cao, xung quanh các sân chung cho phép cư dân tiếp cận với không gian ngoài trời — một lý do lớn khiến nhiều người trong số họ chuyển đến Nam California ngay từ đầu. Los Angeles có thể quay trở lại với tương lai.

Nhưng liệu những vụ cháy có ảnh hưởng nào đến tình trạng thiếu nhà ở hay không? Những hiểu lầm về nguồn cung nước đã bắt đầu làm lệch hướng các cuộc thảo luận về phục hồi. Los Angeles sẽ tổ chức World Cup vào năm tới và Thế vận hội mùa hè vào năm 2028. Sự chú ý của công chúng sẽ là chuyện không thể tránh khỏi.

Ai còn nhớ đến vụ cháy Bel Air năm 1961? Đám cháy đã thiêu rụi hàng trăm ngôi nhà, bao gồm cả nhà của nhiều người nổi tiếng. Giống như đám cháy Palisades và Eaton, đám cháy Bel Air do gió lớn Santa Ana gây ra và dẫn đến việc ban hành luật mới, bao gồm luật cấm lợp mái ván gỗ cho công trình xây dựng mới và một luật khác yêu cầu phải dọn sạch bụi rậm xung quanh nhà. Người ta đặt ra câu hỏi về khả năng sinh sống của những ngọn đồi. Nhưng mọi người đã chuyển về Bel Air. Thảm họa đã trôi vào quên lãng.

Đám cháy Woolsey mới chỉ xảy ra cách đây 6 năm rưỡi. Đám cháy đã thiêu rụi gần 97.000 mẫu Anh, gấp đôi diện tích bị cháy rừng Palisades và Eaton phá hủy, xóa sổ hơn 1.600 công trình và khiến 295.000 người phải sơ tán. Tôi đã đến thăm một ngôi nhà ở Malibu, do kiến trúc sư Geoffrey von Oeyen thiết kế, ngôi nhà này đã sống sót sau các vụ cháy gần đây, thay thế cho một ngôi nhà bị san phẳng trong vụ cháy Woolsey. Vụ cháy Palisades đã không lan đến ngôi nhà mới vì một vài tuần trước, một vụ cháy khác đã dọn sạch một đoạn bụi rậm ngăn không cho đám cháy mới nhất lan rộng ra một hẻm núi.

Chủ ngôi nhà, anh trai của kiến trúc sư, cho biết công ty bảo hiểm của anh đã ngừng bảo hiểm của anh vài tháng trước vụ cháy gần đây và anh rất căng thẳng và sợ hãi. Nhưng anh không chuyển đi. Anh và anh trai đã lớn lên ngay trên ngọn đồi, trong một ngôi nhà do cha họ thiết kế.

Đây là nhà, anh ấy nói.

Nguồn: The New York Times