Tăng thuế tiêu thụ đặc biệt với rượu, bia: Doanh nghiệp chưa ‘tâm phục khẩu phục’

Doanh nghiệp “khó chồng khó”

Nhiều chuyên gia, đại diện doanh nghiệp bày tỏ lo ngại tại Hội thảo tham vấn hoàn thiện dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt, do Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) tổ chức ngày 18-3 ở Hà Nội.

Trước đó, dự thảo luật được Bộ Tài chính gửi lấy ý kiến các bộ, ngành, doanh nghiệp, hiệp hội đưa ra hai phương án tăng thuế tiêu thụ đặc biệt trong giai đoạn 2026 – 2030, theo đó mức áp thuế tiêu thụ đặc biệt với bia, rượu được đề xuất tăng từ ngưỡng 65% hiện nay lên 100% vào năm 2030.

Trao đổi tại hội thảo, TS Cấn Văn Lực – chuyên gia kinh tế trưởng BIDV – cho rằng tăng thuế tiêu thụ đặc biệt với đồ uống giúp tăng thu ngân sách ngắn hạn nhưng trong trung, dài hạn làm giảm sức cầu tiêu dùng, thu hẹp quy mô và giá trị sản xuất.

Giảm giá trị tăng thêm của nền kinh tế, giảm doanh thu và lợi nhuận của doanh nghiệp, qua đó giảm thu thuế VAT và thuế thu nhập doanh nghiệp.

“Tăng thuế càng nhanh, càng cao sẽ giảm lợi ích đối với ngành càng lớn, giảm tổng cầu tiêu dùng và đầu tư trong nước. Đây là hai nhân tố đóng góp đến hơn 90% cho tăng trưởng GDP 2024”, ông Lực nói.

Việc tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với đồ uống có cồn quá cao sẽ ảnh hưởng đến hiệu quả đóng góp ngân sách lâu dài, doanh nghiệp sẽ “khó chồng khó” và thu nhập của người lao động trong ngành cùng các ngành liên quan như bao bì, vận tải, du lịch, ăn uống sẽ giảm. 

Vì thế cần tính toán mức thuế, thời điểm và lộ trình tăng thuế phù hợp, khả thi, tránh tình trạng tăng nhanh quá, cao quá gây sốc cho doanh nghiệp, dẫn tới tác dụng ngược như lách luật, chuyển sang dùng thứ khác có tác hại nhiều hơn, ông Lực nhấn mạnh.

Còn theo TS Võ Trí Thành – viện trưởng Viện Nghiên cứu chiến lược thương hiệu và cạnh tranh, tăng thuế tiêu thụ đặc biệt lúc này trái chiều với chính sách kích cầu, hỗ trợ doanh nghiệp của Chính phủ sau dịch. Cần duy trì chính sách hỗ trợ, kích cầu hết năm nay.

Về áp lực tăng thuế để tăng thu ngân sách, ông Thành phân tích: “Hai tháng đầu năm đã hoàn thành thu 1/4 ngân sách cả năm, nên lập luận tăng thuế để tăng thu chưa thuyết phục. 

Đây là khoảng thời gian cần nghiên cứu kỹ hơn trước khi đưa ra chính sách mới về thuế tiêu thụ đặc biệt theo hướng quan tâm tới hiệu lực, hiệu quả chính sách”.

Đề xuất lùi thời điểm tăng thuế vào năm 2028

Liên quan tới hai phương án tăng thuế tiêu thụ đặc biệt với ngành sản xuất đồ uống, ông Nguyễn Văn Việt, chủ tịch Hiệp hội Bia – Rượu – Nước giải khát Việt Nam, kiến nghị nên lùi thời điểm tăng thuế với rượu, bia vào năm 2028, lộ trình tăng nên theo phương án 1 để hỗ trợ doanh nghiệp phát triển. 

Còn với ngành nước giải khát thì chưa nên bổ sung mặt hàng nước giải khát có đường vào đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt.

Lý do được ông Việt đưa ra là việc tăng thuế tiêu thụ đặc biệt quá cao, quá nhanh không chỉ tác động tới ngành sản xuất bia, rượu, nước giải khát mà còn tác động đến nhiều ngành khác, khoảng 300.000 lao động làm việc trực tiếp trong ngành này chịu ảnh hưởng tiêu cực và 1.000.000 lao động gián tiếp trong ngành khác cũng bị ảnh hưởng.

Cùng quan điểm này, ông Nguyễn Hoàng Giang, tổng giám đốc Công ty TNHH MTV TM Bia Sài Gòn, cũng đề xuất tăng thuế tiêu thụ đặc biệt với bia, rượu theo phương án 1 mà Chính phủ đã trình Quốc hội trước đây và giãn hiệu lực của luật vào năm 2028, thay vì đề xuất năm 2026 như hiện nay.

Một nghiên cứu do Viện Nghiên cứu chiến lược, chính sách công thương, Viện Nghiên cứu đồ uống Việt Nam và Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế trung ương thực hiện cho thấy nếu tăng thuế tiêu thụ đặc biệt với ngành đồ uống theo phương án 2 sẽ làm suy giảm tốc độ tăng trưởng GDP các năm, mức giảm tương đương khoảng 0,08% trong giai đoạn từ 2026 – 2030.

Đáng lưu ý, việc tăng thuế tiêu thụ đặc biệt quá cao sẽ dẫn tới tình trạng người dùng chuyển từ tiêu thụ các nhãn hiệu bia chính thống sang các dòng bia không chính thống, tạo điều kiện cho các loại bia cỏ phát triển mạnh hơn, vừa không thu được thuế lại ảnh hưởng sức khỏe người tiêu dùng.

Theo bà Trần Ngọc Ánh – giám đốc ngoại vụ cấp cao của Công ty Heineken Việt Nam, chính sách thuế tiêu thụ đặc biệt là một công cụ hiệu quả để duy trì động lực tăng trưởng của sức mua, nhưng cả hai phương án tăng thuế hiện nay lại chưa có đánh giá cụ thể, lượng hóa sự ảnh hưởng chính sách đến tăng trưởng kinh tế và sự thay đổi của hành vi tiêu dùng.

Vì vậy, bà Ánh kiến nghị cơ quan dự thảo luật cần đánh giá tác động một cách toàn diện, có sự tham gia của các tổ chức nghiên cứu độc lập để đảm bảo cơ sở khoa học cho chính sách thuế, tổ chức tham vấn đầy đủ các đối tượng chịu sự tác động, xem xét yếu tố phát triển kinh tế để tránh xáo trộn cho ngành sản xuất bia và các ngành liên quan. 

Về lộ trình tăng thuế phải cân nhắc ở mức hợp lý để giảm tác động tiêu cực đến doanh nghiệp và người tiêu dùng, qua đó duy trì động lực tăng trưởng kinh tế.

Hai phương án tăng thuế tiêu thụ đặc biệt với rượu, bia, thuốc lá đang được đề xuất: