Thiếu hụt lao động ở Nhật Bản trở nên nghiêm trọng hơn khi các nhân viên thuộc thời kỳ kinh tế bong bóng đến tuổi nghỉ hưu.
 |
| Mikiko Kuzuno, 75 tuổi, làm việc tại một công ty giặt là và đóng gói khăn tay cung cấp cho các nhà hàng do công ty Tokyo Suzuran K.K. điều hành ở Warabi, tỉnh Saitama. (Nguồn: Bloomberg) |
Giải bài toán thiếu lao động
Cộng đồng doanh nghiệp Nhật Bản đang đưa ra các khoản phúc lợi nhằm khuyến khích nhân viên trên 60 tuổi ở lại làm việc lâu hơn và giảm thiểu tình trạng thiếu hụt lao động.
Bắt đầu từ tháng 4/2024, công ty Sumitomo Chemical sẽ tăng dần độ tuổi nghỉ hưu từ mức hiện tại là 60 lên 65 tuổi. Điều này sẽ áp dụng đối với các nhân viên thuộc nghiệp đoàn ở nhiều công việc khác nhau, bao gồm các vị trí bán hàng, sản xuất và chuyên gia. Mức lương hàng năm sẽ được giữ nguyên như trước khi nhân viên tròn 60 tuổi.
Trước đó, Sumitomo Chemical cho phép người từ 60 tuổi trở lên tái nộp đơn xin việc nhưng với mức lương chỉ bằng 40% đến 50% so với trước. Với sự thay đổi sắp tới, lương của nhóm tuổi này sẽ tăng khoảng gấp đôi.
Hiện tại, Sumitomo Chemical có 3% nhân viên trên 60 tuổi. Theo dự đoán, tỷ lệ này sẽ tăng đến 17% trong vòng mười năm tới.
“Chiêu mộ nhân tài không phải là điều dễ dàng, bên cạnh đó, cần phải tận dụng cả năng lực của những người cao tuổi”, một quản lý nhân sự tại Sumitomo Chemical cho biết. Vấn đề này đã trở thành một phần của cuộc đàm phán giữa lao động và quản lý.
Nhà cung cấp linh kiện cho Apple, Murata Manufacturing, sẽ cho phép nhân viên nghỉ hưu trong độ tuổi từ 60 đến 64 tuổi và cải cách thang bảng lương cho những người từ 60 tuổi trở lên.
Nguyên nhân của động thái này là do thị trường lao động đang chuyển đổi. Nhóm người lao động được tuyển dụng vào những năm 1990 – ngay trước khi nền kinh tế bong bóng kết thúc – đang tiến tới tuổi nghỉ hưu theo tiêu chuẩn là 60 tuổi, làm dấy lên lo ngại về tình trạng thiếu hụt lao động trầm trọng hơn.
Dân số trong độ tuổi lao động dưới 60 đang có xu hướng giảm. Viện Recruit Works dự báo rằng Nhật Bản sẽ thiếu hụt 11 triệu lao động vào năm 2040.
Giữ chân người lao động cao tuổi được coi là một cách để giảm bớt áp lực. Theo Bộ Nội vụ và Truyền thông Nhật Bản, năm 2022 nước này có 14,54 triệu người trong độ tuổi từ 60 tuổi vẫn tiếp tục làm việc, chiếm 21,6% số người có việc làm.
Tỷ lệ người từ 65 đến 69 tuổi tham gia lao động đã tăng khoảng 14% trong vòng một thập kỷ và đạt 50,8%, với tỷ lệ dự kiến còn tăng cao hơn nữa.
Lĩnh vực nhà hàng và khách sạn đang phải đối mặt với tình trạng thiếu hụt lao động nghiêm trọng nhất trong các ngành. Các nhà hàng và khách sạn đang bắt đầu đưa người cao tuổi vào các vị trí lãnh đạo chủ chốt.
Công ty Toridoll Holdings (điều hành chuỗi udon Marugame Seimen) đã tăng giới hạn tuổi cho các giám sát viên hiện trường từ 65 lên 70 tuổi vào tháng 4 năm nay. Marugame và hai công ty con khác đã loại bỏ giới hạn tuổi cho các nhân viên bán thời gian có kinh nghiệm.
 |
| Theo ước tính, với số lượng người lao động thuộc nhóm dưới 60 tuổi đang có xu hướng giảm, Nhật Bản sẽ phải đối mặt với tình trạng thiếu hụt lao động lên tới 11 triệu người vào năm 2040. (Nguồn: Reuters) |
Royal Holdings, một công ty khác cũng hoạt động trong lĩnh vực nhà hàng, đã tăng mức lương cho những nhân viên cao tuổi trở lại làm việc sau khi nghỉ hưu ở độ tuổi 60. Họ sẽ nhận được 85% lương của nhân viên thường, so với mức 78% trước đây. Công ty sẽ giữ những nhân viên này cho đến năm 65 tuổi.
Động lực cho lao động trẻ
Một số công ty đang xem xét loại bỏ độ tuổi bắt buộc rời khỏi các vị trí quản lý. Công ty thể thao Asics trước đó đã cấm bổ nhiệm nhân viên vào các vị trí quản lý khi họ bước sang tuổi 59.
Một đại diện của Asics cho biết: “Chúng tôi đang xem xét sửa đổi (quy định) hoặc loại bỏ”.,.
Theo luật mới có hiệu lực từ năm 2021, các công ty phải nỗ lực để tạo cơ hội cho nhân viên tiếp tục làm việc cho đến năm 70 tuổi. Điều này đã dẫn đến việc nhiều doanh nghiệp thực hiện hàng loạt các hoạt động nhằm kéo dài độ tuổi nghỉ hưu hoặc tuyển dụng lại những người lao động cao tuổi.
Trong khi đó, nhiều công ty trả lương thấp hơn hoặc giới hạn vị trí của người lao động lớn tuổi, từ đó giảm động lực làm việc.
Trên thế giới, Mỹ đã cấm phân biệt tuổi tác trong công việc và không quy định độ tuổi nghỉ hưu bắt buộc, ngoại trừ một số nghề nghiệp nhất định. Theo một cuộc thăm dò của Gallup vào năm 2022, các công nhân ở đây cho biết độ tuổi nghỉ hưu trung bình của họ là 66 tuổi, tăng ba năm so với hai thập kỷ trước đó.
Tại Nhật Bản, với mô hình việc làm trọn đời, quy định nghỉ hưu bắt buộc đã được áp dụng rộng rãi để nhường chỗ cho nhân viên mới.
“Việc khuyến khích người cao tuổi tích cực làm việc là điều không thể tránh khỏi, nhưng cũng cần cải cách các hệ thống nhân sự dựa trên thâm niên để cơ hội cho những người lao động trung niên và lao động trẻ”, Hisashi Yamada, một nhà kinh tế và giáo sư tại Đại học Hosei ở Tokyo, cho biết.
