Tăng cường công tác bảo vệ, phát huy giá trị các bảo vật quốc gia

VHO – Công tác bảo quản các hiện vật, bảo vật quốc gia tại Bảo tàng Điêu khắc Chăm Đà Nẵng được kết hợp giữa áp dụng công nghệ hiện đại, tiên tiến, cùng các biện pháp phòng tránh nghiêm ngặt, hiệu quả, qua đó giữ gìn được các hiện vật quý để quảng bá tới đông đảo du khách quốc tế.

 Bảo tàng Điêu khắc Chăm Đà Nẵng là địa chỉ thu hút lượng lớn khách du lịch đến tham quan, đặc biệt khách quốc tế. Hiện bảo tàng là nơi lưu giữ nhiều tác phẩm điêu khắc Chăm có giá trị, với hơn 2.000 hiện vật lớn nhỏ, gần 500 hiện vật đang được trưng bày.

Đặc biệt, Bảo tàng Điêu khắc Chăm hiện đang có 12 bảo vật quốc gia gồm: Đài thờ Trà Kiệu, Phù điêu Apsara Trà Kiệu, Đài thờ Mỹ Sơn E1, Tượng Ganesha, Phù điêu Đản sinh Brahma Mỹ Sơn E1, Tượng Shiva Mỹ Sơn C1, Đài thờ Đồng Dương, Tượng Bồ tát Tara, Tượng Gajasimha, Tượng rồng Tháp Mẫm, Phù điêu Shiva múa Phong Lệ, Phù điêu Uma Chánh Lộ.

 Theo Phó Giám đốc Bảo tàng Điêu khắc Chăm Đà Nẵng Trần Đình Hà, các hiện vật đang được trưng bày tại những không gian trưng bày của bảo tàng để phục vụ khách tham quan, riêng Tượng Bồ tát Tara là bảo vật đặc biệt quý hiếm, hạn chế trưng bày, chỉ được giới thiệu trong những sự kiện quan trọng của bảo tàng và thành phố Đà Nẵng.

“Bảo tàng Điêu khắc Chăm hiện có 4 người chuyên làm công tác bảo quản, tất cả đều có trình độ đại học chuyên ngành Bảo tàng và đã trải qua nhiều khoá đào tạo chuyên sâu do các chuyên gia nước ngoài đến từ Pháp, Ý, Ấn Độ hướng dẫn.

Ngoài đội ngũ cán bộ bảo quản thường xuyên chăm sóc, bộ sưu tập hiện vật của Bảo tàng, các các Bảo vật quốc gia luôn luôn có đội ngũ bảo vệ trông coi, giám sát 24/24 và các phòng trưng bày đều lắp được lắp đặt camera.

Để nâng cao hiệu quả của công tác bảo quản hiện vật, Bảo tàng có kế hoạch tuyển dụng thêm lực lượng bảo vệ để bảo đảm công tác an ninh tại các phòng trưng bày luôn được bảo đảm”, ông Hà cho biết

Công tác bảo quản tập trung vào phòng ngừa sự xâm hại từ bên ngoài, các cán bộ phòng Sưu tầm, Bảo quản và Trưng bày Bảo tàng điêu khắc Chăm thường xuyên thực hiện các biện pháp kiểm tra, xử lý phòng tránh ẩm mốc, mối mọt, tiến hành vệ sinh, lau chùi bục bệ, bảo đảm các bảo vật luôn ở trong điều kiện tốt nhất, mời các chuyên gia bảo quản hiện vật về phân tích, đánh giá các bảo vật quốc gia, các hiện vật để có phương án, quy trình, kỹ thuật bảo quản chuyên sâu.

 Anh Hà Minh Trí (cán bộ phòng Sưu tầm, Bảo quản và Trưng bày Bảo tàng điêu khắc Chăm Đà Nẵng) là một trong những người trực tiếp làm công tác vệ sinh hiện vật chia sẻ:

“Việc bảo quản các hiện vật, đặc biệt là những đồ vật nhỏ và chi tiết, đòi hỏi sự cẩn thận và tỉ mỉ hơn so với các hiện vật khác. Trong khi vệ sinh tùy từng kích thước lớn nhỏ, họa tiết của hiện vật mà sử dụng những phụ kiện phù hợp, dùng chất liệu mềm để tránh làm hỏng bề mặt của hiện vật trong quá trình vệ sinh. Thời gian để vệ sinh một hiện vật phụ thuộc vào kích thước và độ phức tạp của nó, với các hiện vật lớn cần nhiều thời gian hơn”. 

Khu vực trưng bày các bảo vật quốc gia còn được lắp đặt tường kính hoặc dây giăng để tạo vùng đệm an toàn giữa du khách và các bảo vật, hạn chế tiếp xúc trực tiếp. Đồng thời, bố trí hệ thống biển cảnh báo sử dụng biểu tượng trực quan, dễ hiểu nhằm nâng cao ý thức bảo vệ hiện vật cho khách tham quan.

Ông Nguyễn Hồ – Trưởng phòng Sưu tầm, Bảo quản và Trưng bày Bảo tàng điêu khắc Chăm thông tin: Từ khi Bảo tàng được xây dựng năm 1915, cho đến nay đã trưng bày các Bảo vật quốc gia để phục vụ khách tham quan. Trước khi đưa ra trưng bày cán bộ bảo quản của Bảo tàng đã xử lý, phục hồi chúng ở tình trạng tốt nhất.

Tuy nhiên qua thời gian, dưới sự tác động của môi trường, cách thức bảo quản (dùng xi măng, chốt sắt để phục hồi, phục dựng) và cách thức trưng bày (chôn chặt vào bục bệ, vào tường) không còn phù hợp đã làm ảnh hưởng nghiêm trọng (hút ẩm trực tiếp từ tường, từ bục bệ dẫn đến một số hiện vật được gia cố chốt sắt chịu lực từ bên trong gỉ sét dẫn đến hiện vật có nguy cơ ngã đổ, một số bị phong hoá bề mặt) đến toàn bộ hiện vật trưng bày.

Từ năm 2009 đến năm 2017 Bảo tàng đã từng bước chỉnh lý lại trưng bày và toàn bộ hiện vật đã được tháo gỡ xử lý triệt để nguyên nhân gốc rễ dẫn đến bộ sưu tập bị xuống cấp, hư hại.  

Với sự phát triển, tiến bộ của khoa học kỹ thuật và công nghệ ngày nay, ngành bảo tàng học đã biết chọn lọc, ứng dụng thành công vào việc bảo quản, trưng bày hiện vật tại Bảo tàng và Bảo tàng Điêu khắc Chăm cũng không nằm ngoài xu hướng này.

Qua công cuộc chỉnh lý này, bộ sưu tập hiện vật của Bảo tàng đã được bảo quản một cách tốt nhất trong đó có 12 hiện vật là Bảo vật quốc gia.

“Nâng cao công tác bảo quản, bảo vệ các bảo vật quốc gia, bảo tàng trưng bày các bảo vật quốc gia xa tầm tiếp xúc của khách tham quan, lắp đặc vật cản làm ranh giới phân định xung quang các bảo vật quốc gia, bố trí hệ thống biển cảnh báo sử dụng biểu tượng trực quan, dễ hiểu nhằm nâng cao ý thức bảo vệ hiện vật cho khách tham quan.

Bảo tàng cũng ứng dụng công nghệ AI (gắn RFID) để theo dõi, cảnh báo cho các Bảo vật quốc gia, triển khai hệ thống camera thông minh tích hợp công nghệ AI, cho phép nhận diện hình ảnh và phân tích hành vi theo thời gian thực”, ông Hồ cho biết.

Trong tương lai, với điều kiện cho phép, Bảo tàng điêu khắc Chăm Đà Nẵng sẽ ứng dụng công nghệ AI (thực hiện gắn RFID) cho các hiện vật đang được trưng bày, bao gồm bảo vật quốc gia, nhằm tăng cường khả năng giám sát và bảo vệ hiện vật, đồng thời phát cảnh báo kịp thời nếu có hành vi di dời trái phép hoặc bất thường.

Bên cạnh đó, triển khai hệ thống camera thông minh tích hợp công nghệ Al, cho phép nhận diện hình ảnh và phân tích hành vi theo thời gian thực. Hệ thống được huấn luyện để tự động phát hiện các hành vi bất thường như xâm nhập trái phép, để lại vật thể lạ, hoặc tương tác không phù hợp với hiện vật.

Ngoài duy trì biện pháp bảo quản phòng ngừa như hiện nay, Bảo tàng điêu khắc Chăm Đà Nẵng tiếp tục tăng cường kiểm tra, giám sát nhất là trong giai đoạn cải tạo nâng cấp bảo tàng. Đồng thời, ưu tiên kinh phí để thực hiện mua sắm thêm các trang thiết bị, hóa chất cần thiết, nhằm bảo quản tốt các hiện vật đang được lưu giữ tại kho và các phòng trưng bày.