Tại sao Nga không thể đánh chặn tên lửa của đối phương tại Biển Đen

Mô phỏng tàu chiến Nga bị tấn công (nguồn Bộ Quốc phòng Nga)

Sự nguy hiểm của tên lửa hành trình với tàu chiến Nga

Sau đó hai ngày, vào đêm 26/12, cảng Feodosia tại Crimea đã bị máy bay chiến thuật Ukraine tấn công bởi tên lửa hành trình Storm Shadow do Anh và Pháp sản xuất, có tầm bắn lên tới 1.000 km. Một trong số ít tàu đổ bộ lớn của Nga, Novocherkassk, neo đậu tại cảng đã bị hư hỏng nặng. Bộ Quốc phòng Nga chính thức xác nhận, con tàu bị cháy rụi và chìm ngay tại chỗ. Theo một số báo cáo, tàu có thể đang chở hàng hóa quân sự có giá trị như máy bay tấn công không người lái loại Geran, ngoài ra có cả những tổn thất về người. Trên đường quay về, cả hai máy bay Su-24 tấn công cảng này của Ukraine đều bị tiêm kích Nga đánh chặn và tiêu diệt.

Vì sao Hải quân của Nga tiếp tục chịu tổn thất dù chưa tham gia trận chiến. Hãy theo các nhà phân tích quân sự Nga giải mã trường hợp cụ thể này.

Storm Shadow/SCALP-EG là loại tên lửa tầm xa khó phát hiện của phương Tây (từ dưới 300 km đến hơn 550 km) và được phóng từ các máy bay ném bom Su-24 (thời Liên Xô) do Lực lượng vũ trang Ukraine hiện đại hóa và đưa vào sử dụng mùa Xuân năm 2023. Để thực hiện các chuyến bay ở độ cao thấp, thiết bị định vị của tên lửa đã được cấp các số liệu về địa hình dọc hành trình của tên lửa. Sự tính toán về địa hình cho phép tên lửa di chuyển rất bí mật, vì vậy trong một số trường hợp, radar phòng không không phát hiện được những tên lửa này khi quét vùng trời.

Tên lửa hành trình Storm Shadow được gắn vào máy bay ném bom

Khi đó, các hệ thống phòng không trên mặt đất của Nga bố trí ở vùng trũng phía bắc bán đảo Crimea khó nhận thấy tên lửa bay theo quỹ đạo phức tạp từ biển ở phía nam, và còn ẩn náu đằng sau dãy núi Crimea. Ngay cả khi tên lửa được phát hiện gần đích đến thì sẽ có rất ít thời gian để đánh chặn.

Về vấn đề này, các chuyên gia Nga cho rằng việc tính toán đường bay của tên lửa như vậy không thể thực hiện được nếu không có sự tham gia của các chuyên gia phương Tây. Các UAV trinh sát RQ-4B Global Hawk của Mỹ thường xuyên thông báo cho Ukraine về vị trí của các hệ thống phòng không Nga nên không khó để xây dựng hành trình cho tên lửa thoát khỏi hệ thống rada của Nga.

Khi quân đội Ukraine nhận được tên lửa hành trình tầm xa do Anh-Pháp sản xuất và trong tương lai là tên lửa đạn đạo của Mỹ, Bộ Quốc phòng Nga buộc phải đưa ra một quyết định khó khăn là chuyển các tàu mặt nước của Hạm đội Biển Đen khỏi căn cứ chính ở Sevastopol đến Novorossiysk, Feodosia và thậm chí đến cả khu vực Abkhazia đồng minh của Nga.

Tuy nhiên, các sự kiện ngày 26/12 cho thấy, điều này chưa giúp ích được gì nhiều. Các máy bay Su-24 của Ukraine đã có thể tiếp cận tàu đổ bộ Novocherkassk ngay cả ở phía bên kia bờ biển Crimea ở Feodosia. Vẫn chưa hoàn toàn rõ ràng liệu chúng chỉ đến từ đất liền và nơi mà lực lượng phòng không Crimea khi đó đang canh phòng, hay bằng cách nào đó đã tiếp cận bí mật trên biển, bỏ qua toàn bộ bán đảo.

Những vấn đề đặt ra trước Hạm đội Biển Đen của Nga

Novocherkassk không phải là tàu chiến đầu tiên của Hạm đội Biển Đen bị đánh mất sau chiến dịch quân sự, và thậm chí còn không phải là tàu đổ bộ lớn thứ hai bị tấn công. Ngày 24/3/2022, một số tàu đổ bộ lớn của Nga tại cảng Berdyansk đã bị bắn khi đang dỡ hàng. Đó là tàu Tapir BDK thuộc Dự án 1171, còn gọi là Saratov, bị hư hỏng nặng và chìm tại bến tàu. Còn những con tàu khác đã có thể ra khơi sau khi các đám cháy được dập tắt.

Tháng 8/2022, một xuồng không người lái của Ukraine đã đâm vào mạn tàu đổ bộ lớn Olenegorsky Gornyak đang đóng tại cảng Novorossiysk. Ngày 13/9/2023, tàu BDK Minsk bị trúng tên lửa hành trình do Anh-Pháp cung cấp khi đang ở ngay trong ụ tàu của Nhà máy đóng tàu ở Sevastopol. Cùng với đó, tàu ngầm Rostov-on-Don đóng ở đó cũng bị hư hỏng. Và đây không phải là danh sách đầy đủ những tổn thất của Hải quân Nga trong vòng chưa đầy hai năm.

Vấn đề chính cho Hải quân Nga là hiện không có nơi neo đậu thực sự an toàn nào trên Biển Đen. Ngoài những tên lửa hành trình do phương Tây cung cấp, Ukraine hiện đang phát triển các phiên bản tên lửa chống hạm Neptune mạnh hơn và có tầm bắn xa hơn, và phóng từ các máy bay ném bom.

Để đương đầu với thực tế ngày càng khắc nghiệt như vậy, theo các nhà phân tích quân sự của Nga, nước Nga cần tiến hành các bước đi một cách thực chất là:

Đầu tiên, cần đặt ra câu hỏi về phản ứng của Bộ chỉ huy Hạm đội Biển Đen đối với những gì đang xảy ra trong khu vực, về trách nhiệm của họ và tất cả những tổn thất lẽ ra có thể tránh được.

Thứ hai, cần tăng cường khả năng phòng không của Crimea, lực lượng hàng không hải quân của Hải quân Nga và điều động bổ sung các tàu mặt nước tới Biển Đen dọc theo các tuyến đường thủy nội địa. Đây chủ yếu là các tàu hộ tống thuộc loại Karakurt, có hệ thống phòng không trên biển tốt, tàu đổ bộ nhỏ và tàu chống ngầm nhỏ cũng như tàu quét mìn.

Thứ ba, trong tương lai, tất cả các tàu chiến do Nga đóng, từ tàu đổ bộ cỡ lớn đến tàu phá băng tuần tra, đều phải được trang bị ít nhất một loại hệ thống phòng không hiện đại nào đó để tự vệ.

Đuổi theo tên lửa là một nhiệm vụ khó khăn nên các nhà quân sự Nga cho rằng cần tiêu diệt các cường kích gắn tên lửa tại căn cứ xuất phát của chúng sẽ tốt hơn nhiều. Máy bay ném bom mang tên lửa đóng ở đâu đó. Tên lửa, nhiên liệu và nhân viên phục vụ chắc chắn đang được vận chuyển đến đó. Vì vậy, cần phải tìm ra những vị trí này và phá hủy toàn bộ chúng trước khí xuất kích. Theo phía Nga, Ukraine chỉ còn khoảng chục chiếc Su-24. Ngoài ra, Nga cần điều động máy bay có hệ thống rada tiên tiến và tiêm kích để bố trí trực chiến 24/24 trên bầu trời Biển Đen, để ngăn chặn và tiêu diệt máy bay và tên lửa đối phương phóng từ Odessa và Nikolaev.

Tuy nhiên, về tồng thể cần phải tăng cường hơn nữa quân đội Nga, chuẩn bị cho các hoạt động tấn công quy mô lớn. Tương lai của khu vực Biển Đen, cũng như các khu vực khác mà Nga đang tiến hành chiến dịch quân sự cần được quyết định trên đất liền chứ không phải trên biển.