Tái đầu tư chiến lược

Phóng viên Báo Đại Đoàn Kết đã có cuộc trao đổi với TS Hoàng Ngọc Vinh xung quanh vấn đề này.

PV: Để miễn học phí, ngân sách nhà nước phải bố trí khoảng 30.000 tỷ đồng mỗi năm. Đây là con số không hề nhỏ, thưa ông?

TS Hoàng Ngọc Vinh: Vấn đề tài chính, nguồn ngân sách đầu tư cho giáo dục là thách thức chung mà quốc gia nào cũng phải đối mặt. Nhưng không vì khó khăn mà chúng ta từ bỏ một chính sách nhân văn, đáp ứng đúng nguyện vọng của người dân cả nước. Vì vậy, trong thời gian tới, chúng ta cần thực hiện đồng bộ những việc sau đây để chính sách miễn học phí đi vào đời sống một cách bền vững, lâu dài.

Đó là cắt giảm chi tiêu thường xuyên, chống tiêu cực lãng phí, tham nhũng, cải cách, tinh gọn bộ máy để dành ngân sách đầu tư cho giáo dục, nâng chất lượng đào tạo. Điều đó đòi hỏi sự đồng lòng, quyết tâm của toàn dân trong việc phấn đấu vì một xã hội phát triển, phải lấy giáo dục làm gốc.

Chúng ta cùng nỗ lực và hy vọng chính sách này sau 10 – 15 năm nữa sẽ nhìn thấy hiệu quả rõ rệt, sẽ đơm hoa kết trái bằng những thành tựu, chuyển biến tốt đẹp không phải chỉ trong giáo dục mà là đối với sự phát triển của đất nước.

Trước mắt, tôi tin tưởng Bộ Chính trị đã có tính toán kỹ lưỡng, cẩn trọng dựa trên báo cáo của Chính phủ về khả năng huy động nguồn lực từ việc tinh giản biên chế, tối ưu hóa chi tiêu hành chính và các giải pháp tài chính khác. Với quyết tâm cao nhằm tận dụng nội lực để đầu tư cho tương lai, tin tưởng quyết sách này thay vì là một gánh nặng cho ngân sách sẽ trở thành một sự tái đầu tư chiến lược, đem lại thành quả là sự phát triển và thịnh vượng của đất nước trong tương lai.

Bên cạnh niềm vui, vẫn còn những băn khoăn khi chính sách miễn học phí trường công lập sẽ càng tạo thêm sức ép lên khối trường công lập, đặc biệt là ở khu vực thành thị vốn đã rất nặng nề, thể hiện rõ rệt trong các kỳ thi vào lớp 10, vốn rất cạnh tranh. Chính sách phân luồng học sinh sau THCS liệu có bị ảnh hưởng, thưa ông?

Đây là một thực tế đặt ra đối với các nhà quản lý cần phải có những giải pháp để góp phần giảm tải khối trường công lập, như bổ sung trường học các cấp, trong đó có việc chuyển đổi công năng cơ sở vật chất nhờ quá trình tinh gọn, sáp nhập. Song song với đó là tiếp tục nghiên cứu, đề xuất những chính sách ưu đãi tốt hơn để khuyến khích, thu hút đầu tư vào khối giáo dục ngoài công lập, giúp giảm tải cho khối công lập, tạo ra sự đa dạng để người dân lựa chọn môi trường giáo dục phù hợp cho con em mình.

Đối với vấn đề phân luồng, tôi cho rằng chúng ta cần xem xét lại cách tiếp cận đối với nội dung này trong hệ thống giáo dục quốc dân. Hiện chúng ta đang tách biệt hệ thống giáo dục nghề nghiệp ra khỏi THPT, dẫn đến nhiều phụ huynh lo lắng không muốn con em theo học giáo dục nghề nghiệp. Trong khi đó, nhiều nước không phân biệt bằng THPT và bằng trung học nghề kỹ thuật. Họ mở các khóa đào tạo nghề ngay tại trường phổ thông với trang thiết bị đầy đủ, hiện đại, giúp người học thấy được lợi ích thực sự của việc học nghề và tự nguyện phân luồng mà không cần áp chỉ tiêu một cách cứng nhắc gây nên bất bình trong phụ huynh, người học. Chúng ta có thể tham khảo nhiều nước như Phần Lan, Đan Mạch… có tỷ lệ học sinh tham gia học nghề rất cao.

Ngày 28/2 vừa qua, Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội đã bàn giao chức năng quản lý nhà nước về giáo dục nghề nghiệp (GDNN) để Bộ GDĐT tiếp nhận và tổ chức thực hiện theo quy định của pháp luật hiện hành. Theo ông điều này có tác động như thế nào đối với phân luồng học sinh sau THCS?

Đây là một chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước, tạo nên một hệ thống giáo dục quốc dân thống nhất, đồng bộ. Đây cũng là cơ hội để điều chỉnh luật Giáo dục và Luật Giáo dục Đại học.

Hiện các trung tâm GDNN và giáo dục thường xuyên đang hoạt động theo 2 văn bản khác nhau là Thông tư 05/2020/TT-BLĐTBXH ngày 16/8/2020 và Thông tư 01/2023/TT-BGDĐT ngày 6/1/2023 gây khó khăn cho các đơn vị này trong quá trình hoạt động. Trong khi đó, như phân tích ở trên, việc tách GDNN là một bậc học riêng trong hệ thống giáo dục quốc dân là không tương thích với thông lệ quốc tế. Đa số các nước coi GDNN đào tạo các ngành nghề là một luồng đào tạo, hòa vào các bậc học. Việc coi GDNN là một bậc học nhằm đào tạo trình độ sơ cấp, trung cấp và cao đẳng đã xóa mất ranh giới giữa GDNN và giáo dục chuyên nghiệp nên việc phân luồng học sinh sau THCS, THPT và liên thông từ trình độ trung cấp và cao đẳng lên đại học có nhiều trở ngại. Vì vậy, sau đây GDNN được chuyển về Bộ GDĐT sẽ có điều kiện phân luồng học sinh sau THCS tốt hơn. Thời điểm hiện tại chúng ta đã miễn phí học trung cấp nghề, cần tiếp tục nghiên cứu, xem xét để chính sách miễn học phí trường công lập tiếp tục phát huy hiệu quả trong phân luồng.

Trân trọng cảm ơn ông!