Sống trong không gian truyền thống nghi lễ Tết Cung đình

VHO – Ngày 22.1, Trung tâm Bảo tồn di sản Thăng Long – Hà Nội đã tổ chức giới thiệu và trình diễn tái hiện nghi lễ “Tống cựu nghinh tân” tại Khu Di sản thế giới Hoàng thành Thăng Long – Hà Nội.

Tham dự chương trình có Phó Chủ tịch UBND TP. Hà Nội Vũ Thu Hà, Tổng Thư ký Ủy ban quốc gia UNESCO Việt Nam Lê Thị Hồng Vân, Trưởng đại diện UNESCO tại Việt Nam Jonathan Baker, các nhà khoa học, đại diện ngoại giao đoàn và các vị khách quốc tế…

Trong không gian ngập tràn sắc Xuân, sự kiện mang đến cho người tham dự nhiều cảm xúc khi được sống lại ký ức xa xưa, với những Nghi lễ Tết Cung đình truyền thống. Đây là hoạt động nhằm phát huy các giá trị văn hóa phi vật thể cung đình, góp phần gìn giữ phong tục tập quán tốt đẹp của cha ông, giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ. 

Trong Hoàng cung Thăng Long xưa, vào dịp Tết đến Xuân về, những nghi lễ được tổ chức tôn nghiêm, trang trọng thể hiện sự hưng thịnh của quốc gia, sự bình an, no ấm cho Nhân dân. Các lễ trước Tết với ý nghĩa “Tống cựu nghinh Tân” – tiễn cái cũ đi để đón năm mới về, để góp phần tạo nên sức sống trường tồn cho các di sản văn hóa lịch sử truyền thống.

Nhằm tôn vinh truyền thống văn hóa của dân tộc, phát huy giá trị văn hóa cung đình của khu di sản Hoàng Thành Thăng Long, nhân dịp chào đón mùa xuân mới – xuân Ất Tỵ 2025, Trung tâm Bảo tồn Di sản Thăng Long – Hà Nội tổ chức chương trình trình diễn tái hiện nghi lễ “Tống cựu nghinh tân” nhằm tái hiện các nghi thức, phong tục dân gian và cung đình độc đáo.

Phát biểu tại sự kiện, Giám đốc Trung tâm Bảo tồn Di sản Thăng Long – Hà Nội Nguyễn Thanh Quang cho biết, đây là những hoạt động góp phần gìn giữ phong tục tập quán tốt đẹp của cha ông, khơi nguồn tinh hoa văn hóa dân tộc và giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ.

Để phát huy giá trị các nghi lễ Tết tiêu biểu của Cung đình cũng như những phong tục Tết dân gian truyền thống, năm nay, bên cạnh các hoạt động truyền thống như dựng cây nêu, thả cá chép, Trung tâm Bảo tồn di sản Thăng Long – Hà Nội tổ chức tái hiện một số nghi lễ như: Lễ tiến lịch, lễ đổi gác theo hình thức sân khấu hóa.

PGS.TS Trần Đức Cường, Chủ tịch Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam cho biết, các nghi lễ “Tống cựu nghinh tân”, khép lại năm cũ và đón chào mùa xuân mới với mong ước an vui, sum vầy, bao gồm lễ cúng ông Công ông Táo, lễ phất thức, phong ấn, lễ tiến lịch, lễ tiến xuân ngưu, lễ dựng nêu… 

Đây là các nghi lễ truyền thống trong cung đình xưa, mở đầu cho chuỗi nghi lễ được nhà vua và triều đình thực hiện trong dịp Tết Nguyên Đán, diễn ra từ cuối tháng Chạp đến Rằm Tháng Giêng. 

Trong đó, lễ dựng cây nêu là nghi thức không thể thiếu trong dịp Tết Nguyên đán tại Việt Nam. Cây nêu là biểu tượng của mùa xuân, mang những ý nghĩa tốt đẹp, phúc lành. Khi cây nêu được dựng lên trong Hoàng cung là lúc dân chúng cũng bắt đầu dựng nêu trước sân nhà mình. 

Lễ tiến lịch và ban lịch thể hiện sự coi trọng của triều đình phong kiến đối với việc làm lịch cũng như quan tâm đến các hiện tượng thời tiết, khí hậu, ngày giờ tốt, vấn đề thiên thời địa lợi để phục vụ sản xuất nông nghiệp và đời sống sinh hoạt hàng ngày của triều đình và nhân dân. 

Lễ tiến xuân ngưu là một nghi lễ quan trọng được triều đình chuẩn bị công phu, tiến hành vào ngày Lập xuân với mong ước mưa thuận gió hòa, mùa màng tốt tươi và cầu mong một mùa xuân no ấm, đủ đầy. 

Lễ tết Chính đán là lễ thiết đại triều đầu tiên của triều đình diễn ra vào mồng Một Tết. Đây là một nghi lễ triều hội, là dịp nhà vua, hoàng tộc và trăm quan gặp gỡ nhau ngày đầu năm mới, cùng chúc tụng cho nhà vua trường thọ, nhân dân ấm no yên vui. Các xứ trong cả nước dâng biểu mừng vua. Nhân dịp này nhà vua cũng ban yến, ban tiền thưởng xuân cho bách quan.

“Việc nghiên cứu, tái hiện nghi lễ cung đình ngày Tết cổ truyền tại Hoàng thành Thăng Long cần được phát huy, để khơi gợi những mạch nguồn văn hóa truyền thống, gắn kết giữa quá khứ và hiện tại, giữa truyền thống và đương đại, từ đó khích lệ sự quan tâm của du khách và các bạn trẻ đối với văn hóa truyền thống của dân tộc…”, PGS.TS Trần Đức Cường nhấn mạnh.

Bày tỏ cảm xúc khi tham dự sự kiện, ông Jonathan Baker, Trưởng Đại diện của UNESCO tại Việt Nam nhận định, Lễ “Tống cựu nghinh tân” thực sự là một nét đẹp văn hoá truyền thống độc đáo của  người Việt bởi lễ hội là khởi đầu một mùa Lễ hội Tết nguyên đán của Việt Nam, giúp thắt chặt hơn sự gắn kết với tổ tiên và nhắc chúng ta về những phong tục truyền thống chào năm mới. 

Tái hiện Lễ “Tống cựu nghinh tân” là dịp trải nghiệm, tìm hiểu kho tàng di sản văn hoá trù phú của Việt Nam, mà nổi bật chính là phong tục truyền thống về ngày Tết Nguyên đán. Khi tới Hoàng thành vào dịp này, ông được thấy giá trị của các trò chơi dân gian, của nghệ thuật thủ công và ẩm thực truyền thống.

Ông Jonathan Baker cũng cho rằng lễ hội này sẽ góp phần đề cao giá trị của di sản phi vật thể và đưa các giá trị đó vào đời sống hiện đại. Hy vọng, Trung tâm Bảo tồn di sản Thăng Long – Hà Nội sẽ tiếp tục phát huy các sáng kiến này để giáo dục về di sản, gắn liền di sản với người dân và giúp cho thế hệ trẻ thêm yêu mến và trân trọng các giá trị truyền thống

Tại chương trình, các đại biểu đã trải nghiệm chương trình tái hiện nghi lễ Tống cựu nghinh tân, bao gồm: Lễ Tiến lịch, Lễ ông Công ông Táo, Lễ dựng cây nêu, Nghi thức đổi gác.

Chuỗi hoạt động Tết tại Hoàng thành Thăng Long diễn ra từ ngày 20.1.2025 (21 tháng Chạp năm Giáp Thìn) đến ngày 6.2.2025 (mùng 9 tháng Giêng năm Ất Tỵ) với nhiều nội dung đặc sắc.

Điểm nhấn là không gian trưng bày “Tết xưa – Tết thời bao cấp”, tái hiện một giai đoạn lịch sử đặc biệt của đất nước. Dù còn thiếu thốn về vật chất nhưng Tết thời bao cấp luôn đầy ắp tình người và thiêng liêng. Không gian trưng bày được chia thành ba khu vực: Gian hàng mậu dịch quốc doanh, gian hàng tranh – hoa – pháo Tết và không gian thờ cúng.

Đặc biệt, nghi lễ Khai xuân sẽ được tổ chức vào ngày Mùng 9 tháng Giêng với nghi thức dâng hương trang trọng, hướng về cội nguồn, tri ân công đức các bậc tiền đế và tôn vinh giá trị truyền thống của Thăng Long – Hà Nội.

Dịp Tết Nguyên đán, du khách còn có cơ hội thưởng thức các chương trình múa rối nước đặc sắc vào các ngày mùng 2, 3, 4 và mùng 5 Tết. Khu trung tâm Hoàng thành Thăng Long – Hà Nội cũng được trang trí với nhiều không gian hoa, cây cảnh đặc sắc phục vụ khách tham quan.