Sống chuẩn ở nơi công cộng, phải được rèn dạy từ bé

Có lần khi đang đi tàu điện ở Tokyo (Nhật Bản), tôi thấy có nhiều trẻ em, đội mũ giống nhau, có vẻ là học cùng lớp hoặc cùng trường, đứng xếp hàng ngay ngắn và đều nhìn vào đoàn tàu đang di chuyển vào ga.

Xếp hàng đi metro, thang cuốn, giữ vệ sinh nơi công cộng… khó lắm sao?

Khi tàu dừng hẳn, một đoàn học sinh khác, cũng tầm tuổi mẫu giáo, đội mũ giống các cháu học sinh kia, xếp hàng ngay ngắn lần lượt bước lên tàu với sự hỗ trợ, hướng dẫn của hai cô giáo. 

Trong lúc tàu chạy, các cháu đều ngoan ngoãn vây quanh cô giáo, chăm chú quan sát và lắng nghe cô giáo, với giọng nhỏ nhẹ, đang chia sẻ điều gì đó. 

Theo đồng nghiệp người Nhật của tôi giải thích, cô giáo đang hướng dẫn các cháu đi tàu, các chỉ dẫn trên tàu, cũng như quy tắc lên xuống tàu một cách có nề nếp, tránh làm phiền người khác. 

Đây là hoạt động ngoại khóa khá phổ biến. 

Thông thường, học sinh từ mẫu giáo sẽ được đưa ra ngoài trải nghiệm thế giới xung quanh. Trong đó có việc học đi tàu, sử dụng các phương tiện giao thông công cộng một cách văn minh. 

Có lẽ chính điều này đã ít nhiều tạo nên nề nếp, ý thức tốt của phần đông người Nhật trên các tuyến tàu điện cũng như trên xe buýt: giữ vệ sinh, giữ yên lặng, xếp hàng ngay ngắn và nhiều hành vi văn minh khác.

Đô thị văn minh, phương tiện văn minh nên việc đưa vào hoạt động giáo dục nhằm trang bị kỹ năng, kiến thức cũng như cách hành xử chốn công cộng là chuyện đương nhiên.

Các trường học, nhất là trường mẫu giáo, tiểu học tại những nơi đã có metro như Hà Nội, TP.HCM nên chăng cũng thực hiện các hoạt động ngoại khóa, giúp học sinh thật sự trải nghiệm thực tế?

Biết xếp hàng ngay ngắn thành một hàng khi đi thang cuốn, xếp hàng chờ lên tàu, rồi giữ vệ sinh, giữ trật tự trên tàu – những việc này không phải là quá khó. 

Nhưng chắc chắn những điều này sẽ mang lại sự hứng khởi lẫn ích lợi lâu dài khi chính các em sẽ trở thành những thế hệ công dân văn minh tiếp theo khi sẽ có hàng chục tuyến tàu điện phủ khắp thành phố.

Dạy con trẻ xếp hàng còn mình lại chen lấn

Ý thức chung của cộng đồng cũng là một nét đẹp khác đang dần hình thành trên các tuyến metro của Hà Nội và TP.HCM khi tôi đã chứng kiến hình ảnh hành khách ngồi gọn gàng, nhặt rác trên tàu hay giữ nguyên mảnh giấy gói kẹo trên tay, chờ xuống ga tàu rồi bỏ vào thùng rác. 

Những hành động đẹp nên được lan tỏa và cần được mọi người hưởng ứng, không chỉ trên tàu, tại nhà ga mà cả ở bên ngoài.

Chính sự “học tập”, “bắt chước” này mà nhiều nơi, như tại Đài Bắc (Đài Loan, Trung Quốc), không chỉ ở các ga tàu, mà gần như bất kỳ chỗ công cộng nào cũng rất sạch sẽ dù thiếu vắng thùng rác. 

Bởi chính quyền khuyến khích người dân mang rác về nhà, phân loại và thải loại một cách phù hợp. 

Du khách khi đến đây, ban đầu cũng rất ngỡ ngàng vì đi mãi mà không thấy thùng rác công cộng. 

Sau đó cũng đành tự gói ghém rồi mang rác về chỗ ở để bỏ vào thùng theo quy định chứ không dám vất lung tung vì nhìn thấy xung quanh mình không ai làm vậy cả.

Bên cạnh đó, tạo ý thức và nuôi dưỡng sự văn minh cần có sự chung tay của gia đình, mà cụ thể là ba mẹ, người lớn làm gương cho con trẻ. 

Chúng ta dạy trẻ em phải biết xếp hàng nhưng chính mình lại chen lấn, xô ngang xô dọc giành chỗ. 

Chúng ta dạy trẻ em phải biết bỏ rác đúng nơi quy định, nhưng lắm khi đi trên đường, tôi phải giật mình né vội những cú “phun mưa”, khạc nhổ của người chạy xe bên cạnh. Hay lắm khi chứng kiến những ông bố, bà mẹ ném thẳng vỏ hộp sữa, hộp xốp xuống đường trong khi vẫn đang chở con mình.

Rồi khi lên tàu, vào bệnh viện vẫn vô tư mở loa ngoài ầm ĩ thì làm sao mà dạy dỗ, làm gương cho các cháu nhỏ phải biết giữ yên lặng ở chốn công cộng?

Đồng ý rằng tất cả sẽ phải đi kèm với biện pháp chế tài mạnh, công khai mức tiền phạt nếu vi phạm trên tàu, và lấy đó làm tiêu chí để xử phạt như cách Singapore đã và đang thực hiện. 

Trong lúc chờ những biện pháp chế tài như kể trên được áp dụng, lẽ nào lại phải trông chờ  vào sự nhắc nhở của những người xung quanh và ở ý thức của mỗi cá nhân với hy vọng những hành vi lố bịch như hít vòng, đu xà trên metro sẽ không còn tái diễn?