Số xã giảm 4/5, hé mở mô hình chính quyền cơ sở “như một huyện nhỏ”

Thông tin Bộ trưởng Bộ Nội vụ nêu tại phiên họp thứ nhất của Ban Chỉ đạo thực hiện sắp xếp, tổ chức lại đơn vị hành chính các cấp và xây dựng mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp chiều 13/3 mở ra nhiều sự quan tâm về mô hình chính quyền cấp cơ sở tới đây. 

Cụ thể, Bộ trưởng Phạm Thị Thanh Trà nhấn mạnh sắp xếp, tổ chức lại đơn vị hành chính các cấp và xây dựng mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp là việc rất hệ trọng của quốc gia, dân tộc, cũng là việc rất lớn, rất khó, rất phức tạp.

Nữ Bộ trưởng cho biết hôm nay (14/3), Bộ Chính trị sẽ họp thống nhất chủ trương, sau đó Đảng ủy Chính phủ sẽ gửi đề án lấy ý kiến của các địa phương và gửi các bộ, ngành cho ý kiến. Dự kiến khoảng trung tuần tháng 4, Ban Chỉ đạo sẽ báo cáo Ban Chấp hành Trung ương nội dung này.

Trao đổi về việc tổ chức lại đơn vị hành chính cấp xã, theo Bộ trưởng Nội vụ, hiện nay cấp xã có 10.035 đơn vị, dự kiến sẽ tổ chức lại chỉ còn khoảng 2.000, tức mỗi xã “gần như là một huyện nhỏ”. Việc này thuộc thẩm quyền quyết định của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, có thể làm ngay sau hội nghị Trung ương.

Sau khi Hiến pháp sửa đổi và sửa đổi, bổ sung Luật Tổ chức chính quyền địa phương cùng các luật có liên quan, cả nước sẽ kết thúc hoạt động của chính quyền địa phương cấp huyện.

Cũng trong cuộc họp này, Phó Thủ tướng Thường trực Nguyễn Hòa Bình (Trưởng Ban Chỉ đạo) cho biết, trong đề án Chính phủ trình, có khoảng 1/3 nhiệm vụ của huyện chuyển lên tỉnh, 2/3 chuyển xuống xã – xuống cơ sở. Trong tuần sau, Bộ Chính trị chủ trương lấy ý kiến tất cả các tổ chức đảng, bộ, ngành, địa phương.

Quy mô, hoạt động của cấp xã hiện nay

Theo báo cáo của Bộ Nội vụ, số lượng đơn vị cấp huyện trong cả nước là 696 đơn vị và có 10.035 đơn vị cấp xã.

Hiện nay, Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2025 có hiệu lực từ 1/3 quy định nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương cấp xã; trong đó, 2 đối tượng chính là HĐND và UBND.

HĐND xã có 12 nhiệm vụ, quyền hạn (từ 1 đến 12) như bảng trên. Bên cạnh đó, HĐND thị trấn có đủ 12 nhiệm vụ, quyền hạn như HĐND xã, đồng thời thực hiện thêm 2 nhiệm vụ, quyền hạn (thứ 13 và 14).

Ngoài ra, HĐND phường thực hiện 11/12 nhiệm vụ, quyền hạn như HĐND xã (trừ nhiệm vụ thứ 4) và thực hiện thêm nhiệm vụ, quyền hạn thứ 14 như bảng trên.

UBND xã có 6 nhiệm vụ, quyền hạn (từ 1 đến 6) như bảng trên. UBND thị trấn thực hiện 6 nhiệm vụ, quyền hạn như UBND xã và bổ sung thêm nhiệm vụ xây dựng, trình HĐND cùng cấp xem xét ban hành nghị quyết để thực hiện 2 nhiệm vụ, quyền hạn thứ 13 và 14 của HĐND cấp xã.

UBND phường thực hiện 5/6 nhiệm vụ, quyền hạn như UBND xã (trừ nhiệm vụ, quyền hạn thứ nhất) và bổ sung thêm nhiệm vụ xây dựng, trình HĐND cùng cấp xem xét ban hành nghị quyết để thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn thứ 1, 2, 3, 8 và 14 của HĐND cấp xã.

Mô hình và thẩm quyền của cấp huyện hiện nay

HĐND huyện thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn (từ 1 đến 17) theo bảng trên. Bên cạnh đó, HĐND thị xã, thành phố thuộc tỉnh, thành phố thuộc thành phố trực thuộc Trung ương thêm 2 nhiệm vụ so với HĐND cấp huyện (từ 1 đến 19) như trong bảng.

Bên cạnh đó, HĐND cấp quận cũng được quy định nhiệm vụ và quyền hạn theo thứ tự từ 1 đến 17 và cộng thêm nhiệm vụ “quyết định biện pháp quản lý dân cư và tổ chức đời sống dân cư, bảo đảm trật tự công cộng, cảnh quan đô thị trên địa bàn theo quy định của pháp luật”.

Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2025 quy định nhiệm vụ, quyền hạn của UBND huyện (theo thứ tự từ 1 đến 9). Bên cạnh đó, Luật cũng định rõ nhiệm vụ, quyền hạn của UBND thị xã, thành phố thuộc tỉnh, thành phố thuộc thành phố trực thuộc Trung ương và UBND quận.