Saudi Arabia – Trung tâm ngoại giao đáng tin cậy của thế giới

Đó là nhận định của ông Sergio Cantone, Trưởng văn phòng hãng tin Euronews tại Đông Âu trong bài viết mới đăng trên trang web của Euronews, ngay trước thềm cuộc gặp giữa hai đoàn Mỹ và Ukraine tại thủ đô Riyadh, thảo luận về lập trường các bên liên quan đến đàm phán hòa bình Ukraine (ngày 11/3).

Bài báo “Từ quốc gia dầu mỏ đến thế lực ngoại giao: Saudi Arabia nổi lên như một trung gian hòa giải toàn cầu” đăng trên Euronews ngày 7/3. (Ảnh chụp màn hình)

Hôm nay 10/3, Thái tử Mohammed bin Salman sẽ đón Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky tại Riyadh, một ngày trước cuộc đàm phán hòa bình đã được lên kế hoạch giữa các quan chức cấp cao của Ukraine và Mỹ. Như vậy, theo Euronews, đây sẽ là cuộc gặp cấp cao đầu tiên giữa hai nước kể từ sau cuộc tranh luận căng thẳng giữa Tổng thống Zelensky và người đồng cấp Mỹ Donald Trump tại Phòng Bầu dục hồi đầu tháng này.

Từ lâu, Riyadh đã là một cường quốc Arab nhờ vào nguồn tài nguyên dầu mỏ dồi dào, nền kinh tế phát triển mạnh mẽ và sự ổn định chính trị trong một khu vực đầy biến động. Nhờ đó, quốc gia này đang nổi lên như một nhân tố quan trọng trong ngoại giao toàn cầu, trở thành một nhân tố trung gian hiệu quả trong việc hoà giải các xung đột trên thế giới.

Quyền lực dầu mỏ

Ngoại giao dầu mỏ là một trong những lý do giải thích cho sự trỗi dậy của Riyadh. Cùng với Mỹ và Nga, Saudi Arabia là một trong những nhà sản xuất dầu thô hàng đầu thế giới. Trên thực tế, Riyadh đã đóng vai trò chủ chốt trong thỏa thuận gần đây của nhóm OPEC+ gồm 8 quốc gia thành viên, nhằm tăng sản lượng dầu thô từ tháng 4/2025.

Động thái này đã góp phần khiến giá dầu giảm trong tuần này và đáp ứng yêu cầu của ông Donald Trump. Hôm 24/1, ông chủ Nhà Trắng đã phát biểu tại Diễn đàn Kinh tế thế giới ở Davos (Thụy Sỹ) rằng, giá dầu thấp có thể giúp chấm dứt xung đột ở Ukraine và tuyên bố ông sẽ yêu cầu Saudi Arabia cùng các nước OPEC khác hành động.

Tác giả Sergio Cantone trích dẫn ý kiến của Giáo sư Raffaele Marchetti (Đại học LUISS, Rome): “Chúng ta đang chứng kiến sự hợp tác giữa Saudi Arabia, Nga và Mỹ nhằm tái cân bằng trật tự thế giới bằng cách sử dụng dầu mỏ như một lợi ích chung với những mục tiêu chính trị rộng lớn hơn”.

Đầu tư mạnh về an ninh

Saudi Arabia có vai trò trung tâm tại Trung Đông, từ việc ra quyết định, tái thiết sau chiến tranh tại Gaza, Lebanon và Syria, đến việc kiềm chế Iran và các lực lượng ủy nhiệm của nước này.

Vào đầu những năm 2000, chế độ quân chủ Saudi Arabia từng đối mặt với mối đe dọa nghiêm trọng từ chủ nghĩa khủng bố Hồi giáo cực đoan do Osama bin Laden cầm đầu, đỉnh điểm là vụ tấn công ngày 11/9/2001 tại Mỹ. Kể từ đó, Riyadh đã đầu tư mạnh vào chính sách an ninh và củng cố sức mạnh bên ngoài.

Theo ông Yves Aubin de la Messuzière, cựu Đại sứ Pháp tại Tunisia, sự thay đổi của thế giới Arab đã dẫn đến việc chuyển dịch quyền lực từ Ai Cập, Syria và Iraq sang các quốc gia vùng Vịnh. Ông nhận định: “Saudi Arabia sở hữu mọi yếu tố quyền lực: tiềm lực kinh tế mạnh, lãnh thổ rộng lớn, 30 triệu dân và vị trí lãnh đạo tôn giáo trong cộng đồng Hồi giáo Sunni toàn cầu”.

Tháng trước, Riyadh tuyên bố sẽ tăng ngân sách quốc phòng lên gần 75 tỷ Euro trong năm nay, tăng thêm gần 3 tỷ Euro so với năm ngoái. Con số này chiếm 7,1% GDP, đưa nước này vào nhóm 5 quốc gia chi tiêu quốc phòng hàng đầu thế giới.

Các thành viên của lực lượng Saudi Arabia tham gia diễu hành quân sự chuẩn bị cho cuộc hành hương Hajj tại thành phố Mecca. (Nguồn: AP)

Sự công nhận quốc tế

Nhờ chính sách ngoại giao cân bằng, Saudi Arabia đã duy trì quan hệ chặt chẽ với các khối như Hội đồng Hợp tác Vùng Vịnh (GCC), Nhóm các nền kinh tế mới nổi hàng đầu thế giới (BRICS), các đồng minh quan trọng như Mỹ, qua đó đóng vai trò trung gian trong xung đột Nga-Ukraine. Theo nhận định của cựu Đại sứ EU tại Saudi Arabia Luigi Narbone, việc đăng cai các cuộc đàm phán quốc tế quan trọng đã mang lại lợi ích chính trị đáng kể cho nước này.

Ông Michael Harris, chuyên gia từ Viện Nghiên cứu Dịch vụ Hoàng gia Anh (RUSI) giải thích, “Mỹ và Nga chọn gặp nhau ở Saudi Arabia vì có rất ít quốc gia đủ điều kiện để đóng vai trò chủ nhà”. Riyadh duy trì mối quan hệ hợp tác với Moscow dù tồn tại những khác biệt trong khu vực với Tehran, đồng thời tiếp tục khẳng định vai trò ổn định trong bối cảnh Trung Đông còn nhiều biến động.

Thận trọng trong vấn đề Palestine

Mỹ mong muốn Saudi Arabia tham gia vào Hiệp định Abraham để thiết lập quan hệ với Israel, nhưng Riyadh khẳng định rằng bất kỳ thỏa thuận nào cũng cần tính đến triển vọng của một nhà nước Palestine. Theo cựu Đại sứ Yves Aubin de la Messuzière, Thái tử Mohammed bin Salman theo đuổi chính sách thực dụng, trong khi Quốc vương Salman Al Saud luôn dành sự quan tâm đặc biệt đến Palestine, đặc biệt là các vấn đề liên quan đến tôn giáo.

Bên cạnh đó, Riyadh cũng thận trọng xem xét phản ứng của công chúng trước những quyết định chính trị quan trọng, bởi phần lớn dân số nước này là người trẻ và rất quan tâm đến tình hình Palestine.

***

Khi Riyadh chuẩn bị cho vai trò “chủ xị” cuộc đàm phán giữa Mỹ và Ukraine về cách thức chấm dứt xung đột Nga-Ukraine, giới quan sát một lần nữa nhắc đến Saudi Arabia như một trung tâm ngoại giao đáng tin cậy của thế giới. Với chiến lược ngoại giao cân bằng và tầm nhìn dài hạn, vương quốc dầu mỏ đang khẳng định vị thế không chỉ là một cường quốc kinh tế mà còn là một người chơi quan trọng trên bàn cờ địa chính trị quốc tế.