Sự việc chế tiêu ngữ đang xôn xao dư luận mấy ngày qua, một lần nữa gióng lên hồi chuông cảnh báo về trách nhiệm của người dùng, của công chúng khi sáng tạo và chia sẻ các sản phẩm truyền thông, các thông tin, trên các nền tảng mảng xã hội.
Cẩn trọng khi sáng tạo
Sự sáng tạo giúp các sản phẩm truyền thông trở nên mới lạ, hấp dẫn, tăng khả năng tiếp cận công chúng. Trong bối cảnh truyền thông hiện đại ngày nay, sự sáng tạo càng thể hiện vai trò là một trong những yếu tố làm nên thành công của các chiến dịch truyền thông, các sản phẩm truyền thông.
 |
| Sinh viên – nguồn nhân lực những người làm truyền thông tương lai. (Ảnh: Trần Xuân Tiến) |
Sáng tạo giúp thu hút sự chú ý của công chúng, truyền tải thông điệp mới mẻ và kích thích tư duy, rộng đường dư luận.
Đôi khi, sáng tạo có thể dẫn đến những thảo luận nhiều chiều, nhưng qua đó thúc đẩy sự suy nghĩ, trao đổi, phản biện, giữa cái cũ và cái mới, tạo ra những góc nhìn đa dạng, những tiếng nói đa chiều, góp phần vào sự phát triển xã hội.
Tuy vậy, khi sáng tạo trong truyền thông liên quan đến chính trị, tôn giáo, tính dục, bạo lực, rất cần sự suy xét kỹ lưỡng.
Chẳng hạn các yếu tố văn hóa như trang phục truyền thống, lễ hội, các tác phẩm nghệ thuật nếu quá trình tạo ra các sản phẩm phái sinh không được nghiên cứu bài bản, chỉn chu, chỉ hời hợt thiếu kiến thức, có thể ảnh hưởng tiêu cực đến văn hóa, hệ giá trị của cộng đồng.
Hoặc các biểu tượng chính trị, các sự kiện, nhân vật lịch sử luôn phải được sáng tạo trong giới hạn của tâm thế thượng tôn pháp luật, thái độ tôn trọng sự thật lịch sử.
Và hành vi sử dụng sai tiêu ngữ vừa qua có thể bị coi là cung cấp thông tin sai sự thật hoặc xuyên tạc, tùy vào tính chất, mức độ vi phạm sẽ bị xử phạt hành chính hoặc xử lý hình sự.
Cái bẫy của sự nổi tiếng
Phối cảnh truyền thông hiện nay, với sự phát triển thần tốc của các nền tảng mạng xã hội, cho phép người dùng, công chúng có thể đồng thời trở thành nhà truyền thông, mở ra khả năng vô tận để người dùng, công chúng thỏa sức thể hiện cá tính, sự sáng tạo của bản thân.
Với đặc tính lan truyền nhanh chóng, những sản phẩm truyền thông độc đáo sẽ dễ dàng trở thành xu hướng. Nhưng đây cũng là cái bẫy danh tiếng, khiến cho người dùng, nếu quá đam mê hào quang nổi tiếng, nếu không biết giữ mình, không cẩn trọng trong phát ngôn và hành động, có thể dẫn đến hậu quả khó lường.
Nếu sự sáng tạo không được nhận thức đúng đắn, sẽ có thể dẫn đến những sự sáng tạo thực chất không phải là sáng tạo, mà là… “tối tạo”.
Thậm chí, không hiếm những trường hợp, đã tìm cách để nổi tiếng một cách bất chấp như lạm dụng sự hài hước, mà không cân nhắc đến tính chất nhạy cảm, đến khả năng vi phạm pháp luật, hay cố tình tạo ra yếu tố “độc, lạ” vượt qua những chuẩn mực được cho phép.
Và như thế, sự sáng tạo bị lạm dụng, đi quá giới hạn về mặt đạo đức, pháp luật, gây ra những hệ lụy, ảnh hưởng đến các cá nhân, tổ chức, cộng đồng xã hội.
Khi bị dư luận lên tiếng phê phán thì mượn cớ cho rằng chỉ sáng tạo với mục đích giải trí vô hại, mà không hề có chủ ý xúc phạm. Đây rõ ràng là một lối nói ngụy biện, thể hiện sự vô trách nhiệm với những sản phẩm sáng tạo của bản thân, và vô trách nhiệm với truyền thông cộng đồng.
Đồng bộ nhiều giải pháp
Sự việc chế tiêu ngữ ồn ào dư luận mấy ngày qua, một lần nữa gióng lên hồi chuông cảnh báo về trách nhiệm của người dùng, của công chúng khi sáng tạo và chia sẻ các sản phẩm truyền thông, các thông tin, trên các nền tảng mảng xã hội. Để hạn chế xảy ra những trường hợp tương tự, chúng ta cần thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp.
Thứ nhất là nâng cao nhận thức của công chúng, của người trẻ về trách nhiệm khi sáng tạo, sáng tạo nhưng không vi phạm đạo đức, chuẩn mực công đồng, và pháp luật. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, truyền thông giáo dục. Công chúng cần nhận thức rõ ràng rằng không phải bất cứ nội dung nào cũng có thể biến thành trò đùa hài hước.
Thứ hai là tăng cường xây dựng hành lang pháp lý, để có những chế tài đủ sức răn đe, xử lý nghiêm minh đối với các hành vi sáng tạo vi phạm về đạo đức, thuần phong mỹ tục, pháp luật, về các hành vi thông tin, tạo dựng, cắt ghép, lan truyền các sản phẩm truyền thông sai lệch, vi phạm pháp luật. Thượng tôn pháp luật chính là tạo nên một môi trường truyền thông lành mạnh, an toàn.
Về phía công tác giảng dạy truyền thông, hiện chúng ta đã có các học phần liên quan về đạo đức truyền thông, pháp luật truyền thông. Thiết nghĩ, trong quá trình giảng dạy, các trường cũng cần bổ sung, cập nhật các tình huống thực tiễn truyền thông để nâng cao nhận thức của sinh viên – nguồn nhân lực những người làm truyền thông tương lai.
