Rộ tin Mỹ lên kịch bản rời khỏi ghế chỉ huy NATO

Mỹ đã nắm giữ vai trò SACEUR trong suốt hơn 70 năm kể từ khi ông Dwight D. Eisenhower, vị tướng trong Thế chiến 2 và là Tổng thống Mỹ thứ 34, đặt nền móng năm 1951. Tuy nhiên, trong một động thái chưa từng có, chính quyền Tổng thống Trump đang cân nhắc thay đổi điều đó, NBC News dẫn lời hai quan chức quốc phòng nắm rõ kế hoạch này tiết lộ.

Việc từ bỏ SACEUR ít nhất cũng sẽ là một sự thay đổi mang tính biểu tượng lớn trong cán cân quyền lực của NATO – tổ chức ra đời vào năm 1949 và đóng vai trò quan trọng trong cấu trúc an ninh châu Âu kể từ sau Thế chiến 2. Nếu Mỹ từ bỏ SACEUR, các thành viên NATO buộc phải tự lựa chọn quốc gia khác để lấp đầy khoảng trống này.

Vị trí SACEUR đã được một số tên tuổi nổi tiếng nhất trong lịch sử Mỹ nắm giữ, trong đó có thể kể đến ông Alexander Haig – người từng làm Ngoại trưởng Mỹ và Chánh văn phòng Nhà Trắng, ông John Shalikashvili – Chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng Liên quân Mỹ hay ông Wesley Clark, ứng viên tổng thống Mỹ năm 2004.

Chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump chưa bình luận về thông tin tiết lộ kế hoạch nêu trên. Chưa có thông tin về phản ứng của giới chức NATO.

Nỗ lực cắt giảm ngân sách

Tổng thống Trump và Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Pete Hegseth nhiều lần nhấn mạnh rằng các đồng minh châu Âu phải chịu trách nhiệm nhiều hơn cho quốc phòng của chính châu lục này. Ông Trump thường xuyên chỉ trích các thành viên NATO không đáp ứng mức chi tiêu quốc phòng.

Trước tình hình trên, ông Trump đang cân nhắc một sự thay đổi chính sách lớn, theo NBC News. Theo đó, Mỹ thậm chí có thể không bảo vệ một quốc gia NATO nếu nước đó bị tấn công – điều vốn là nguyên tắc cốt lõi của liên minh, trong trường hợp nước này không đáp ứng yêu cầu chi tiêu quốc phòng.

Ngoài ra, chính quyền Tổng thống Trump cũng đang cân nhắc một số thay đổi tiềm năng khác, bao gồm sáp nhập Bộ Tư lệnh châu Âu (EUCOM) và Bộ Tư lệnh châu Phi (AFRICOM) thành một bộ chỉ huy duy nhất có trụ sở tại Stuttgart (Đức), cũng như hợp nhất Bộ Tư lệnh miền nam (SOUTHCOM) với Bộ Tư lệnh miền bắc (NORTHCOM).

Các đề xuất tái cấu trúc diễn ra trong bối cảnh Tổng thống Trump đang cắt giảm chi tiêu và nhân sự trên toàn chính quyền liên bang. Theo các quan chức nắm rõ kế hoạch, việc sáp nhập các bộ chỉ huy có thể giúp quân đội cắt giảm biên chế có chức năng chồng chéo, qua đó tiết kiệm chi phí vận hành.

Nếu tất cả các kế hoạch được thực hiện, Mỹ có thể tiết kiệm tới 270 triệu USD trong năm đầu tiên, theo NBC News dẫn tài liệu nội bộ của Lầu Năm Góc. Khoản tiết kiệm đó tuy lớn, nhưng cũng chỉ chiếm khoảng 0,03% trong ngân sách hằng năm 850 tỉ USD của Bộ Quốc phòng Mỹ.

Thêm vào đó, Lầu Năm Góc còn dự kiến chuyển hàng trăm nhân viên từ trụ sở chính sang Suffolk thuộc tiểu bang Virginia (Mỹ), cắt giảm 375 nhân sự dân sự trong các lĩnh vực lập kế hoạch, không gian mạng và phát triển lực lượng, với tổng tiết kiệm dự kiến 470 triệu USD trong 5 năm.

Bộ phận phòng thủ tên lửa của Bộ Tư lệnh Không gian Mỹ cũng có khả năng bị loại bỏ trong quá trình tái cấu trúc. Nhiệm vụ phòng thủ tên lửa đã được các dịch vụ và các đơn vị chỉ huy chiến đấu khác hoàn thành và do đó có thể bị loại bỏ mà không ảnh hưởng đến hoạt động chung của quân đội, NBC News dẫn lập luận từ Bộ Quốc phòng Mỹ.

Các chuyên gia nói gì?

Một số chuyên gia nhận định cái giá phải trả của kế hoạch tái cấu trúc và cải tổ của chính quyền Tổng thống Trump có nhiều rủi ro hơn lợi ích.

Cựu Đô đốc James Stavridis, người từng giữ chức SACEUR và là người đứng đầu Bộ Tư lệnh châu Âu (2009 – 2013), viết trong một email rằng: “Việc Mỹ từ bỏ vai trò Tổng tư lệnh tối cao đồng minh NATO sẽ bị châu Âu coi là một tín hiệu quan trọng cho thấy Mỹ đang rời xa liên minh”.

“Đó sẽ là một sai lầm chính trị có quy mô lớn, và một khi chúng ta từ bỏ, Mỹ sẽ không có cơ hội quay lại. Chúng ta sẽ mất đi sức ảnh hưởng lớn trong NATO, và điều này có thể được coi là bước đầu tiên để rời khỏi liên minh hoàn toàn”, theo ông Stavridis. Vị đô đốc Mỹ cũng nhận định việc sáp nhập EUCOM và AFRICOM có thể tiềm ẩn rủi ro lớn vì các khu vực này quá rộng lớn để bất kỳ cá nhân nào có thể quản lý.

Tướng nghỉ hưu Ben Hodges, cựu chỉ huy cấp cao quân đội Mỹ tại châu Âu, cho rằng việc Tổng thống Trump có kế hoạch tái cấu trúc chỉ huy quân đội chỉ sau 2 tháng nhậm chức dường như được thúc đẩy bởi mục đích cắt giảm chi phí và không phải một chiến lược quân sự mới toàn diện.

Ông Hodges cảnh báo động thái của chính quyền Tổng thống Trump có thể làm suy giảm ảnh hưởng của Mỹ tại châu Âu. Mỹ cũng có thể mất một số quyền tiếp cận các căn cứ hải quân và không quân quan trọng tại Ý, Đức, Ba Lan và Tây Ban Nha – những vị trí chiến lược giúp Mỹ duy trì ảnh hưởng và phản ứng nhanh với các cuộc khủng hoảng.

Ngoài ra, việc cắt giảm bộ phận phòng thủ tên lửa của Bộ Tư lệnh Không gian Mỹ càng làm dấy lên lo ngại về thiếu chuyên môn dài hạn.

Mỹ cũng có khả năng sẽ dừng kế hoạch mở rộng lực lượng tại Nhật Bản, giúp tiết kiệm khoảng 1,18 tỉ USD. Tài liệu Lầu Năm Góc thừa nhận điều này có thể làm suy yếu khả năng kiểm soát phía tây đường kinh tuyến gốc, đồng thời gây căng thẳng với đồng minh quan trọng ở châu Á.