Rào cản pháp lý đang kìm hãm khoa học, công nghệ phát triển

Phát biểu tại phiên thảo luận tổ 1 về dự thảo Nghị quyết thí điểm một số chính sách tháo gỡ vướng mắc trong hoạt động khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số ngày 15/2, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh, Nghị quyết số 57 được Bộ Chính trị ban hành cuối năm 2024 nhằm tạo đột phá trong phát triển khoa học, công nghệ và chuyển đổi số quốc gia.

Tuy nhiên, nếu chờ đợi sửa đổi các luật liên quan – dự kiến đến cuối năm 2025 mới hoàn thành – thì tinh thần đổi mới của Nghị quyết 57 sẽ không còn ý nghĩa. Do đó, Quốc hội cần thông qua ngay nghị quyết thí điểm để nhanh chóng tháo gỡ những rào cản hiện có trong hệ thống pháp luật.

Theo phân tích của Tổng Bí thư Tô Lâm, phạm vi của vấn đề này quá lớn, bởi động đến vấn đề nào của hoạt động khoa học, công nghệ, chuyển đổi số quốc gia cũng có khó khăn do các quy định hiện hành. Đây là bài học cho thấy thể chế là điểm nghẽn. Nếu không sớm tháo gỡ, các chủ trương, đường lối của Đảng sẽ khó đi vào thực tiễn.

Tổng Bí thư Tô Lâm cho rằng, Quốc hội cần thông qua ngay nghị quyết thí điểm để nhanh chóng tháo gỡ những rào cản hiện có trong hệ thống pháp luật.

Dự thảo nghị quyết lần này tập trung giải quyết ba nhóm vấn đề cốt lõi, dù không thể bao quát hết mọi khó khăn, vướng mắc.

Tổng Bí thư Tô Lâm khẳng định, thời gian qua, khoa học, công nghệ không phát triển được là do vướng mắc trong hệ thống pháp luật, trong đó có các luật như Luật Khoa học và Công nghệ, Luật Đấu thầu, Luật Đầu tư công, Luật Doanh nghiệp, Luật Sở hữu trí tuệ…

Trong đó, vướng mắc lớn nhất hiện nay nằm ở quy định của Luật Đấu thầu. Việc phát triển khoa học và công nghệ nhưng vẫn áp dụng đấu thầu sẽ dẫn đến tình trạng “tìm mua đồ giả, đồ rẻ nhất, vì đấu thầu không khuyến khích mua thiết bị đắt tiền”. Điều này có nguy cơ biến Việt Nam thành bãi rác công nghệ, trở thành nơi tiếp nhận các công nghệ lạc hậu của thế giới.

Tổng Bí thư nêu quan điểm, lựa chọn công nghệ phải chọn công nghệ hiện đại, tiên tiến, phải đi tắt đón đầu, nếu không sẽ tụt hậu so với thế giới. Nếu chỉ lựa chọn công nghệ, máy móc giá rẻ (theo quy định của Luật Đấu thầu) chúng ta sẽ trở thành bãi rác công nghệ.

Việt Nam đi sau phải đi tắt, đón đầu, tập trung ngay vào việc làm chủ công nghệ mới, tránh lãng phí nguồn lực cho những công nghệ lạc hậu.

Bên cạnh đó, quy định về đầu tư công, đầu tư tư và hợp tác công tư cũng đang tạo ra nhiều rào cản trong triển khai và ứng dụng khoa học công nghệ. Việc sửa đổi, bổ sung các cơ chế này là vô cùng cần thiết.

Tổng Bí thư Tô Lâm cho rằng, mục tiêu của nghị quyết không chỉ là tháo gỡ khó khăn, mà quan trọng hơn là tạo động lực khuyến khích nghiên cứu khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Tổng Bí thư dẫn chứng, chính sách miễn giảm thuế có thể giúp tăng nguồn thu ngân sách, hay việc giảm lãi suất cho vay giúp nhiều doanh nghiệp tiếp cận vốn, từ đó ngân hàng cũng thu lợi nhiều hơn. Nếu có cơ chế phù hợp, khoa học, công nghệ sẽ phát triển mạnh mẽ, đóng góp thiết thực vào nền kinh tế.

Theo Tổng Bí thư Tô Lâm, dự thảo Nghị quyết của Quốc hội tập trung vào những vấn đề cơ bản, không quy định quá phức tạp. Hệ thống pháp luật sẽ cần tiếp tục sửa đổi, đồng bộ, trước mắt là Luật Khoa học và Công nghệ và các luật liên quan, bảo đảm luật phải sát với thực tiễn; cả hệ thống phải đổi mới tư duy, đổi mới cách làm, không ngại khó khăn…

Nguyệt Minh