Ranh giới nào cho nội dung và tính chân thực trong ảnh báo chí khi sử dụng trí tuệ nhân tạo

Hỗ trợ đắc lực cho các phóng viên và biên tập viên hình ảnh

Trên thực tế, AI đã trở thành một trợ thủ đắc lực cho các nhà báo, các cơ quan báo chí sử dụng vào việc khai thác dữ liệu, phân tích hình ảnh, viết các nội dung… Trong công việc sáng tạo nội dung số, AI có thể hỗ trợ các nhà báo xử lý hậu kỳ ảnh, làm hậu kỳ video, đồ họa, thu thập, phân tích dữ liệu, gợi ý cách viết để tham khảo, gợi ý cách đặt tiêu đề.

Đã có nhiều cơ quan báo chí, truyền hình ứng dụng AI vào hoạt động hàng ngày, thậm chí là các sự kiện, chương trình lớn. Như tại chương trình “Tết nghĩa là hy vọng” năm 2024, nhóm sản xuất chương trình của Đài Truyền hình Việt Nam (THVN) đã dùng AI vẽ lại chân dung liệt sĩ và mẹ Việt Nam anh hùng. Câu chuyện bắt đầu tại xóm Chín Chủ, xã Điện An, huyện Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam có tới 17 liệt sĩ hy sinh, 7 bà mẹ Việt Nam anh hùng.

Tuy nhiên có rất nhiều gia đình đến tận bây giờ vẫn chưa có một tấm ảnh thờ dành cho người thân của mình. Tại chương trình “Tết nghĩa là hy vọng” ê kíp của Đài THVN đã phối hợp với một đơn vị làm dự án dùng AI để tái tạo ảnh những người liệt sĩ, người Mẹ Việt Nam anh hùng, nhờ vậy họ có cơ hội trở về đoàn tụ bên mái ấm gia đình…

Hay như gần đây trong chương trình “Gặp nhau cuối tuần” trở lại sau 19 năm, Trung tâm Phim truyền hình, Đài THVN đã sử dụng AI để vẽ những bức tranh tái hiện về nguồn gốc Làng Đuổi xưa. Nhiều hình ảnh về làng quê, bến nước, sân đình xa xưa hiện ra giúp khán giả có những trải nghiệm và hình dung thú vị về bức tranh làng quê xưa đã biến mất.

Có thể dễ dàng nhận thấy ở thể loại ảnh báo chí, những ứng dụng AI được phát triển liên tục trong thời gian gần đây đã hỗ trợ rất tốt cho các phóng viên và biên tập viên hình ảnh trong tác nghiệp, xử lý và xuất bản.

Việc sử dụng AI và các phần mềm mạnh đến nỗi, chúng có thể làm biến đổi mọi yếu tố trong một khuôn hình. Chúng ta có thể điều chỉnh màu sắc, ánh sáng, độ tương phản, áp dụng hiệu ứng đặc biệt và sắp xếp các yếu tố hình ảnh để tạo ra một bức ảnh hoàn chỉnh và tương thích với chủ đề đang làm việc.

Tuy nhiên điều gì cũng có hai mặt, ngày nay khi cầm một ấn phẩm tạp chí, chúng ta có thể dễ dàng nhìn thấy hình ảnh của những gương mặt người mẫu với làn da trắng hồng, sáng đẹp không có bất cứ một tì vết nào xuất hiện trên trang bìa của một cuốn tạp chí nào đó. Trong nhiều sự kiện, cùng một góc chụp nhưng hình ảnh xuất hiện trên các tờ báo khác nhau lại có phần hậu cảnh sắp đặt hơi khác do AI can thiệp có chủ ý. Chính điều này đôi khi làm sai lệch bản chất và tính chất nội dung thông điệp của hình ảnh, dẫn đến sự bàn tán của dư luận và phản ứng của công chúng.

Yêu cầu số một là tính trung thực

Thực tế đã chứng minh, trong thời đại mà chiếc điện thoại trở nên quá quen thuộc, người dùng vô tình trở thành nạn nhân của việc thao túng hình ảnh. Động tác lướt điện thoại nhanh và liên tục khiến họ dễ dàng bị những hình ảnh do AI tạo ra đánh lừa.

Tất nhiên, không thể phủ nhận những lợi ích mà các công cụ AI mang lại cho các nhà báo trong nhiếp ảnh. Nhờ công nghệ, những tác phẩm ảnh báo chí đến với độc giả sẽ đẹp hơn, sắc nét hơn, phù hợp thẩm mỹ hơn.

Chia sẻ với phóng viên Báo Nhà báo và Công luận về ứng dụng AI trong việc làm ảnh báo chí, nhà báo Ngô Huy Hoàng – Biên tập viên ảnh, Báo Thiếu niên tiền phong và Nhi đồng chia sẻ: Khác với ảnh thương mại và ảnh nghệ thuật, ảnh báo chí có những chuẩn mực riêng, bắt buộc những người làm báo phải tuân thủ. Yêu cầu số một là tính trung thực. Vì thực chất, ảnh báo chí là sản phẩm cung cấp thông tin bằng hình ảnh. Khi đã là thông tin thì cần phải chính xác và khách quan.

“Tuy nhiên, trong sự cạnh tranh có phần khắc nghiệt của truyền thông hiện đại và bối cảnh sự phát triển của kinh tế báo chí chi phối sự tồn tại của các tòa soạn như hiện nay. Sự hòa trộn giữa ảnh báo chí, ảnh thương mại và ảnh nghệ thuật trong các tác phẩm báo chí đôi khi làm chúng ta quên mất ranh giới của mình bằng cách dùng AI can thiệp quá sâu vào nội dung của tác phẩm. Điều này phần nào còn vi phạm về đạo đức của người làm báo” nhà báo Ngô Huy Hoàng nhấn mạnh.

Thực tế này cho thấy có nên chăng, việc sử dụng AI cần ở một chừng mực vừa đủ để làm nhân vật và bối cảnh sáng hơn, nét hơn, đẹp hơn nhưng tuyệt đối không làm thay đổi cảm xúc nhân vật, chi tiết bối cảnh và nội dung cần phản ánh. Khi có sự can thiệp sâu của AI thì nên có chú thích rõ ràng, tránh gây hiểu lầm và phản ứng của độc giả.

Có thể khẳng định, sử dụng AI trong tác nghiệp ảnh báo chí sẽ là một phần không thể thiếu trong kỷ nguyên số ngày nay, việc sử dụng một cách phù hợp sẽ giúp các nhà báo và tòa soạn nâng cao hiệu quả trong công việc, thu hút được độc giả. Trái lại, lạm dụng chúng có thể gây nên sự phản ứng trái chiều của dư luận, thậm chí khủng hoảng niềm tin. Vì không một sức mạnh công nghệ nào có thể vượt qua được lương tâm nghề nghiệp và đạo đức của người làm báo.