Quy hoạch mạng lưới giáo dục đại học: Cần nhưng chưa đủ

* PGS.TS Vũ Hải Quân (giám đốc Đại học Quốc gia TP.HCM):

Quy hoạch nên mở hơn

Quy hoạch mạng lưới giáo dục đại học là nỗ lực của Bộ GD-ĐT để tái cấu trúc, thúc đẩy giáo dục đại học phát triển. Tuy nhiên tôi cho rằng quy hoạch này nên có một số điểm mở, gắn với chiến lược phát triển của các đại học.

Thứ nhất là các trường trọng điểm. Danh sách ban đầu như vậy tôi cho rằng hợp lý. Tuy nhiên cần có chính sách mở cho các đại học khác, chưa là đại học trọng điểm. Trong quá trình phát triển, nếu đại học có sự đầu tư vươn lên, họ cũng cần được đánh giá đầu tư trọng điểm.

Điều này có nghĩa danh sách đại học trọng điểm có thể thay đổi theo thời gian chứ không cố định. Có như vậy mới thúc đẩy các trường nâng cao chất lượng mọi mặt từ đó nâng cao chất lượng hệ thống. Các cơ chế đặt hàng, cạnh tranh công bằng, trường nào làm ra kết quả tốt hơn sẽ được giao.

Một điểm khác tôi cho rằng quy hoạch cần gắn với chiến lược phát triển của các trường, nhất là các đại học lớn. Chẳng hạn chiến lược phát triển của Đại học Quốc gia TP.HCM giai đoạn 2020-2025 đầu tư phát triển các ngành công nghệ sinh học, trí tuệ nhân tạo, công nghệ vi mạch bán dẫn và khoa học liên ngành.

Thế nhưng trong quy hoạch lại giao cho Đại học Quốc gia TP.HCM là xây dựng. Xây dựng cũng là lĩnh vực thế mạnh của Đại học Quốc gia TP.HCM nhưng chưa gắn với chiến lược phát triển của chúng tôi. Đại học Quốc gia TP.HCM là trung tâm đào tạo hàng đầu cả nước về khoa học công nghệ chứ không chỉ lĩnh vực xây dựng.

* TS Lê Đông Phương (nguyên giám đốc Trung tâm nghiên cứu giáo dục đại học, Viện Khoa học giáo dục Việt Nam, Bộ GD-ĐT):

Cân đối phát triển đại học các khu vực

Tôi tham gia khoảng 1/2 chặng đường của việc xây dựng quy hoạch này. Điểm sáng của quy hoạch này đó là việc cân đối đầu tư phát triển đại học giữa các vùng miền, nhất là các khu vực có mức độ tiếp cận giáo dục đại học còn thấp. Do đó nếu thực hiện đầu tư theo quy hoạch này, giáo dục đại học sẽ có sự phát triển hài hòa, đảm bảo nhiều mục tiêu phát triển nguồn nhân lực, phát triển xã hội, đảm bảo an ninh quốc phòng.

Điều này sẽ đóng góp vào sự phát triển chung của xã hội các khu vực này. Hơn nữa, quy hoạch này cũng là văn bản chính thức đầu tiên thiết lập hệ thống đại học trọng điểm. Đây là sự cố gắng của Bộ GD-ĐT để phát triển hệ thống giáo dục đại học.

Tuy nhiên có nhiều vấn đề cấp bách khác của xã hội chưa được đề cập. Chẳng hạn hệ thống giáo dục nghề nghiệp được chuyển giao về Bộ GD-ĐT nhưng quy hoạch hoàn toàn không đề cập gì tới.

Thực tế giáo dục các bậc có liên hệ mật thiết với nhau. Dù đã xác định các lĩnh vực và đại học trọng điểm nhưng những vấn đề nóng về phát triển xã hội chưa được đề cập. Chẳng hạn xây dựng nhà máy điện hạt nhân, phát triển đường sắt cao tốc, hệ thống metro, vi mạch bán dẫn… là những vấn đề phát triển nóng, cần nhiều nhân lực.

Như vậy có thể thấy quy hoạch này chưa theo kịp sự phát triển của xã hội trong những năm gần đây. Các chính sách quản lý nhà nước cũng có sự thay đổi, trong đó có việc chuyển hai đại học quốc gia về Bộ GD-ĐT. Tuy nhiên cách thể hiện câu chữ trong văn bản dễ gây hiểu lầm. Một điểm đáng chú ý nữa đó là cơ chế giám sát việc thực hiện quy hoạch như thế nào chưa thấy đề cập.

* TS Hoàng Ngọc Vinh (chuyên gia giáo dục):

Cần quy hoạch “nguồn nguyên liệu” cho đại học

Quy hoạch để phát triển giáo dục đại học do đó cần phải hài hòa và đánh giá đầy đủ từ giáo dục phổ thông – giáo dục nghề nghiệp – giáo dục đại học. Tôi thấy quy hoạch này chỉ tập trung vào giáo dục đại học mà chưa đề cập đến “nguồn nguyên liệu” cho bậc đào tạo này.

Chúng ta từng thấy quy hoạch nhà máy đường trước đây kém hiệu quả thế nào. Chỉ quy hoạch nhà máy đường mà không có vùng nguyên liệu dẫn đến nhà máy đường xây dựng ra nhưng không có đủ nguyên liệu để hoạt động.

Một điểm cũng cần lưu tâm mà quy hoạch này chưa đề cập đó là quy hoạch ngành đào tạo để tránh chồng chéo, mất cân đối gây lãng phí. Trong bối cảnh đẩy mạnh tự chủ đại học, ngành nào xã hội quan tâm các trường đua nhau mở. Điều này dẫn đến sự mất cân đối, chồng chéo và có thể để lại hậu quả lâu dài sau này cho người học.

Đã từng có thời gian đại học phát triển ồ ạt về số lượng. Quy hoạch giáo dục đại học gắn với phát triển vùng là điều cần thiết. Tuy nhiên có một số chỉ tiêu như số sinh viên/một vạn dân, trường công lập chiếm 70% quy mô đào tạo tôi thấy dường như hơi khiên cưỡng và chưa có giải pháp cụ thể.

Trong bối cảnh Nhà nước khuyến khích xã hội hóa giáo dục, phát triển đại học tư thục thì việc khống chế 30% quy mô đào tạo đến năm 2030 liệu có ổn? Giải pháp cụ thể cho vấn đề này là gì, ngân sách nhà nước đầu tư thế nào là những vấn đề nên làm rõ.