Quốc hội thảo luận chuyện phân quyền, ủy quyền

ĐB Phạm Văn Hòa (Đoàn Đồng Tháp) cho rằng, về nguyên tắc phân định thẩm quyền hiện nay, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ có trách nhiệm trình Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội quyết định các nội dung theo quy định của Hiến pháp và những vấn đề cơ bản, quan trọng thuộc thẩm quyền của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quộc hội đã quy định tại Luật Tổ chức Chính phủ.

Ông Hoà nêu, Thủ tướng là người đứng đầu Chính phủ lãnh đạo công tác của Chính phủ và chịu trách nhiệm trước Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội về trách nhiệm của Chính phủ và những nhiệm vụ được giao, đảm bảo nguyên tắc Thủ tướng ủy quyền cho địa phương, ủy quyền cho bộ trưởng, trưởng ngành thì không chen vào công việc nội bộ của bộ, ngành, ủy ban nhân dân.

Ông Hoà đề nghị, trong phân cấp, phân quyền phải có cơ chế cụ thể, nếu không đưa vào luật cũng phải đưa vào quy định để người được phân quyền, ủy quyền và giao thẩm quyền dám làm, dám chịu trách nhiệm.

Ông Hoà đề nghị, người phân quyền phải có trách nhiệm kiểm tra, giám sát, thanh tra người được phân quyền, ủy quyền. Khi người được ủy quyền làm chưa đúng thì người phân quyền cũng phải chịu trách nhiệm liên đới.

Theo ĐB Trần Văn Khải (Đoàn Hà Nam), phân quyền không rõ ràng có thể dẫn đến sự chồng chéo giữa Trung ương và địa phương. Một số nhiệm vụ trọng yếu (quy hoạch, đầu tư công, quản lý đất đai, môi trường) có thể vừa thuộc trách nhiệm của Chính phủ, vừa thuộc thẩm quyền của địa phương, dễ dẫn đến tranh chấp trong thực thi chính sách. Nếu Trung ương vẫn giữ quyền ra quyết định nhưng giao địa phương thực thi mà không rõ trách nhiệm có thể dẫn đến thiếu đồng bộ và trì trệ trong triển khai.

Bên cạnh đó, theo ông Khải, việc phân quyền có thể khiến một số địa phương tự quyết định theo lợi ích địa phương, không nhất quán với chính sách chung. Một số tỉnh, thành phố giàu tài nguyên hoặc có kinh tế mạnh có thể tận dụng quyền phân quyền để thiết lập các chính sách ưu đãi riêng, gây bất bình đẳng với các địa phương khác. Ngược lại, các địa phương yếu kém có thể không đủ năng lực thực hiện, gây trì trệ hoặc thậm chí lạm dụng quyền lực để trục lợi.

Ông Khải đề xuất điều chỉnh nội dung Điều 7 về phân quyền, bổ sung nguyên tắc “phân quyền có điều kiện”, chỉ phân quyền khi địa phương đủ năng lực tài chính, nhân lực, quản trị. Bên cạnh đó, cần xây dựng chỉ số đánh giá năng lực quản trị của từng địa phương trước khi phân quyền.

Đối với vấn đề phân cấp, ông Khải cho rằng, giám sát thiếu chặt chẽ có thể dẫn đến lạm quyền trong phân cấp, nhiều nhiệm vụ có thể vừa do bộ quản lý, vừa do địa phương thực hiện. Không có cơ chế đánh giá hiệu quả phân cấp có thể dẫn đến việc giao quyền nhưng không đủ điều kiện thực hiện, gây lãng phí và trì trệ.

Ông Khải đề xuất điều chỉnh nội dung Điều 8 về phân cấp. Theo đó, bổ sung cơ chế “thẩm định hiệu quả phân cấp”, quy định rõ nhiệm vụ nào bắt buộc phải có báo cáo đánh giá hằng năm. Các quyết định phân cấp phải được Quốc hội giám sát định kỳ. Đồng thời, áp dụng nguyên tắc “phân cấp linh hoạt”, đối với các địa phương chưa đủ năng lực, cần có chế tài kiểm soát thay vì giao toàn bộ quyền hạn.

Về vấn đề ủy quyền, ông Khải lưu ý, ủy quyền thiếu kiểm soát có thể khiến trách nhiệm bị đùn đẩy giữa các cấp chính quyền. Khi một nhiệm vụ được ủy quyền nhưng không có cơ chế ràng buộc trách nhiệm có thể dẫn đến tình trạng cấp dưới không thực hiện hoặc thực hiện không hiệu quả. Một số nhiệm vụ quan trọng, ủy quyền mà không kiểm soát có thể dẫn đến tham nhũng, tiêu cực.

Phát biểu giải trình, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà cho biết, Bộ sẽ tiếp thu, giải trình đầy đủ ý kiến của các đại biểu.

Bà Trà nhấn mạnh, Luật Tổ chức Chính phủ là đạo luật gốc của nền hành chính Nhà nước Việt Nam và việc sửa luật này được thực hiện vào thời điểm lịch sử. Vì vậy, luật sửa đổi mang ý nghĩa chính trị, xã hội, pháp lý và lịch sử khi chúng ta đang thực hiện cách mạng về tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị, gắn với hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả.

Bộ trưởng Phạm Thị Thanh Trà cho biết, Luật Tổ chức Chính phủ (sửa đổi) lần này được xây dựng với tư duy hoàn toàn mới về xây dựng hệ thống luật pháp của Việt Nam theo tinh thần chỉ đạo của Bộ Chính trị, Tổng Bí thư và Chủ tịch Quốc hội, để luật đảm bảo sức sống lâu dài, vừa thực hiện mục tiêu quản lý Nhà nước vừa thực hiện mục tiêu kiến tạo và phát triển.