Quảng Trị cần tập trung đầu tư bảo tồn di tích lịch sử trọng điểm

Tỉnh Quảng Trị, với vị trí địa lý đặc biệt và lịch sử hào hùng, là nơi lưu giữ nhiều di tích lịch sử quan trọng, trong đó có 4 di tích quốc gia đặc biệt. Hiện tỉnh Quảng Trị đang triển khai hai dự án bảo tồn di tích lịch sử trọng điểm, theo Quyết định số 1230/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về Chương trình Bảo tồn và phát huy bền vững giá trị di sản văn hóa Việt Nam giai đoạn 2021-2030.

Tại buổi làm việc, ông Hoàng Nam, Phó chủ tịch UBND tỉnh Quảng Trị cũng đã đưa ra nhiều kiến nghị để tháo gỡ khó khăn trong công tác bảo tồn và phát huy giá trị di tích lịch sử, trong đó đề nghị Bộ VHTTDL sớm thẩm định, trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt quy hoạch bảo quản và phục hồi di tích quốc gia đặc biệt Thành cổ Quảng Trị và các địa điểm lưu niệm sự kiện 81 ngày đêm chiến đấu bảo vệ Thành cổ.

Ông Hoàng Nam mong muốn Bộ VHTTDL hướng dẫn lập hồ sơ công nhận Hệ thống các công trình khai thác nước cổ Gio An là di tích quốc gia đặc biệt và chỉ đạo cơ quan chuyên môn, đơn vị có liên quan hỗ trợ tham vấn quy trình để UNESCO công nhận là di sản văn hóa thế giới.

Bên cạnh đó, theo ông Hoàng Nam, Lễ hội Vì Hòa bình đã trở thành một sản phẩm du lịch đặc trưng của Quảng Trị, thu hút đông đảo du khách và góp phần nâng cao nhận thức cộng đồng về giá trị lịch sử, văn hóa của khu vực…, vì vậy tỉnh Quảng Trị mong muốn được tiếp tục hỗ trợ tổ chức lễ hội này vào năm 2026 nhằm quảng bá hình ảnh Quảng Trị trên bản đồ du lịch và văn hóa trong nước và quốc tế.

Hiện nay, tỉnh Quảng Trị đang triển khai hai dự án bảo tồn di tích lịch sử trọng điểm theo Quyết định số 1230/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về Chương trình Bảo tồn và phát huy bền vững giá trị di sản văn hóa Việt Nam giai đoạn 2021-2030, bao gồm: “Công viên Thống nhất tại khu di tích Quốc gia Đặc biệt đôi bờ Hiền Lương- Bến Hải” và “Khu di tích Quốc gia Đặc biệt Thành cổ Quảng Trị cùng các địa điểm lưu niệm sự kiện 81 ngày đêm chiến đấu bảo vệ Thành cổ”. Tổng mức đầu tư của cả hai dự án lên đến 170 tỷ đồng từ ngân sách Trung ương.

Dự án Công viên Thống nhất có tổng kinh phí khoảng 80 tỷ đồng, nhằm tu bổ và bảo tồn khu di tích, đồng thời hoàn thiện cơ sở hạ tầng và phát huy giá trị lịch sử, văn hóa truyền thống, d giúp phục hồi các công trình di tích, tạo không gian sinh thái kết hợp với các hoạt động du lịch, giáo dục, góp phần nâng cao nhận thức cộng đồng về giá trị lịch sử của khu vực Hiền Lương- Bến Hải. Dự án này đã được UBND tỉnh phê duyệt và Bộ VHTTDL thẩm định bản vẽ thi công. Theo kế hoạch, dự án sẽ được bố trí 80 tỷ đồng trong năm 2025, nhưng giá trị giải ngân đến nay chỉ đạt hơn 700 triệu đồng.

Dự án Khu di tích Thành cổ Quảng Trị có tổng kinh phí khoảng 90 tỷ đồng, tập trung vào việc bảo tồn, tôn tạo khu di tích và kết nối với các điểm du lịch trong vùng. Mục tiêu của dự án này là bảo tồn di sản, phát triển du lịch bền vững và giáo dục truyền thống yêu nước. Dự án này cũng đã được Bộ VHTTDL thẩm định, đồng thời triển khai đấu nối hạ tầng kỹ thuật. Dự án này sẽ được bố trí 90 tỷ đồng trong năm 2025, song giá trị giải ngân hiện tại mới đạt 740 triệu đồng.

Theo lãnh đạo tỉnh Quảng Trị, các dự án gặp phải không ít khó khăn, vướng mắc về các thủ tục liên quan đến quy hoạch di tích, xây dựng và thủ tục cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, kéo dài thời gian hoàn thiện hồ sơ. Các công tác phê duyệt và điều chỉnh chủ trương đầu tư cũng gặp phải nhiều vấn đề phát sinh, khiến dự án phải điều chỉnh hai lần vào năm 2023 và 2024. Thêm vào đó, việc lựa chọn nhà thầu theo hai bước thiết kế cũng gặp phải nhiều vấn đề, kéo dài thời gian chuẩn bị dự án.

Ông Nguyễn Long Hải, Bí thư Tỉnh ủy Quảng Trị khẳng định, sẽ chỉ đạo quyết liệt để khắc phục tình trạng chậm trễ và đẩy nhanh tiến độ thực hiện các công trình bảo tồn trọng điểm của tỉnh. Tiếp tục phát triển không gian văn hóa sáng tạo, đồng thời bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống, mở rộng không gian du lịch về phía Tây tỉnh- nơi còn nhiều tiềm năng phát triển.

Ông Nguyễn Long Hải cũng mong muốn Bộ VHTTDL hỗ trợ tỉnh Quảng Trị trong việc xây dựng Bảo tàng Quốc gia “Ký ức chiến tranh và khát vọng hòa bình”, với tổng kinh phí 1.000 tỷ đồng, dự kiến thực hiện trong giai đoạn 2026- 2030. Đây là một dự án lớn nhằm tôn vinh lịch sử và di sản văn hóa, đồng thời thu hút du khách trong và ngoài nước…

Phát biểu tại buổi làm việc, Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng đánh giá cao những thành tựu mà Quảng Trị đã đạt được trong lĩnh vực văn hóa, du lịch, đặc biệt là sự kết hợp chặt chẽ giữa phát triển du lịch và bảo tồn di sản. Quảng Trị đã hoàn thành các mục tiêu theo Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XVII, góp phần phát triển kinh tế xã hội của cả nước. Tỉnh cũng đã thành công trong việc phát triển các sản phẩm du lịch đặc trưng như Lễ hội Vì Hòa bình và các tour du lịch chiến trường xưa, từ đó thúc đẩy nền kinh tế địa phương phát triển.

Tuy nhiên, công tác chuẩn bị cho các dự án bảo tồn di tích trọng điểm của tỉnh hiện đang quá chậm, chính vì vậy, Bộ trưởng đề nghị tỉnh Quảng Trị đôn đốc và giám sát tiến độ các dự án để đảm bảo khởi công và hoàn thành đúng kế hoạch. Chia sẻ với Quảng Trị về khó khăn trong việc tìm nguồn vốn đối ứng cho các dự án trong Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển văn hóa giai đoạn 2025- 2030, Bộ VHTTDL sẽ trình Thủ tướng Chính phủ để có cơ chế hỗ trợ ưu tiên, tạo điều kiện tối đa để tỉnh Quảng Trị hoàn thành các dự án đúng tiến độ.

Đối với việc xây dựng Bảo tàng Quốc gia “Ký ức chiến tranh và khát vọng hòa bình”, Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng yêu cầu tỉnh Quảng Trị có những nghiên cứu, triển khai dự án phải phù hợp với tình hình địa phương, chuyển hình thức đầu tư từ hợp tác công tư sang đầu tư công để dự án có thể hoàn thành và sớm đưa vào hoạt động phục vụ bà con nhân dân, du khách trong nước và quốc tế khi đến với Quảng Trị trong thời gian tới.

Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng cũng đề nghị tỉnh Quảng Trị nâng cấp Lễ hội Vì Hòa bình lên thành lễ hội cấp quốc gia và phát triển thêm các thương hiệu di tích khác, như Địa đạo Vĩnh Mốc và Hệ thống các công trình khai thác nước cổ Gio An. Những di tích này không chỉ có giá trị lịch sử mà còn là những điểm đến du lịch hấp dẫn, góp phần phát triển kinh tế địa phương…