Quảng bá di sản làng nghề Hà Nội

Từ con đường di sản Nam Thăng Long – Hà Nội

Thực hiện Chương trình số 06-CTr/TU ngày 17/3/2021 của Thành ủy về “Phát triển văn hóa, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, xây dựng người Hà Nội thanh lịch văn minh giai đoạn 2021-2025”, tuyến du lịch “Khám phá con đường di sản Nam Thăng Long – Hà Nội” ra mắt tháng 4/2024 đã trở thành tour du lịch đặc sắc ngoại thành Hà Nội.

Tuyến du lịch được khai thác điểm đến từ Trung tâm Hà Nội đến các di tích lịch sử, làng nghề của khu vực Thanh Oai – Ứng Hòa – Mỹ Đức như đình Nội (hay gọi đền Lạc Long Quân), làng hương Quảng Phú Cầu, làng nghề dệt Phùng Xá. Không đơn thuần là một hành trình du lịch, tuyến du lịch còn một hành trình trở về nguồn cội, nơi du khách thưởng thức từ nét văn hóa Tràng An đến văn hóa xứ Đoài trong mạch nguồn di sản văn hóa làng nghề.

Đến nay, “Con đường di sản Nam Thăng Long – Hà Nội” trở thành tuyến du lịch nội đô chính thức đầu tiên được công bố trong kế hoạch phát triển hệ thống các tuyến du lịch kết nối Trung tâm Hà Nội với các làng nghề tiêu biểu tạo điểm nhấn sản phẩm du lịch chất lượng cao.

Từ điểm dừng chân đầu tiên trên hành trình khám phá đình Nội, di sản văn hóa quan trọng của huyện Thanh Oai gắn với huyền tích Cha Rồng – Mẹ Tiên, du khách đến tham quan làng hương Quảng Phú Cầu (xã Quảng Phú Cầu, huyện Ứng Hòa) có tuổi đời hàng trăm năm tuổi. Làng hương không chỉ là địa điểm sản xuất lượng hương lớn nhất nhì cả nước, hiện nay trở thành điểm du lịch hấp dẫn của nhiều du khách trong nước và quốc tế.

Tại điểm dừng chân cuối của hành trình, hấp dẫn bởi các hoạt động trải nghiệm với làng nghề dệt tơ tằm Phùng Xá, huyện Mỹ Đức cùng với xưởng sản xuất của nghệ nhân ưu tú Phan Thị Thuận. Qua lời kể của nghệ nhân Phan Thị Thuận – người đầu tiên nghiên cứu nghề dệt lụa tơ sen và ý tưởng biến con tằm thành những người thợ dệt, du khách đến xưởng dệt được trải nghiệm hoạt động trồng trồng dâu, nuôi tằm, se tơ, dệt vải, dệt thêu tơ sen để hoàn thiện sản phẩm tơ sen độc đáo. Ngoài ra, được “mục sở thị” con tằm tự dệt, chứng kiến hình ảnh người thợ ươm tơ tằm hay hình ảnh tỉ mẩn, cẩn trọng rút sợi tơ từ cuống sen.

Sau gần 9 tháng Sở Du lịch TP Hà Nội khai trương tuyến du lịch mới, tại xưởng dệt của Công ty TNHH Dâu tằm tơ Mỹ Đức do bà Phan Thị Thuận thành lập đón lượng khách ổn định. Các đoàn tour du lịch trong nước và quốc tế đến tham quan, tìm hiểu và đánh giá cao việc tích hợp sản phẩm văn hóa làng nghề với sản phẩm du lịch. Đây là tín hiệu khởi sắc cho hoạt động du lịch làng nghề.

“Trước đó, xưởng dệt đón lượng khách tự phát theo các tour du lịch lẻ, thì nay nhiều đoàn du khách biết đến tuyến du lịch mới, số lượng khách tham quan trải nghiệm cũng tăng đáng kể. Đồng hành tour du lịch của Thủ đô, đòi hỏi tổ chức tour cũng phải chuyên nghiệp hơn trong cách phục vụ. Chủ xưởng cũng chủ động sửa sang lại xưởng dệt, bố trí không gian phòng khách, khu vực trải nghiệm thực tế tại xưởng dệt và khu trồng sen…” – nghệ nhân Phan Thị Thuận cho biết.

Thúc đẩy du lịch trải nghiệm gắn với di sản làng nghề, Sở Du lịch TP Hà Nội tiếp tục đưa tuyến du lịch thứ hai từ Trung tâm Hà Nội đến Thanh Trì – Thường Tín – Phú Xuyên. Nghệ nhân ưu tú Nguyễn Thị Hồi (thôn Hạ Thái, xã Duyên Thái, huyện Thường Tín, Hà Nội) chia sẻ: “Làng sơn mài Hạ Thái mang dấu ấn làng nghề Thủ đô bởi sự độc đáo trong sản phẩm sơn mài truyền thống.

Từ năm 2020, làng nghề sơn mài Hạ Thái được UBND TP Hà Nội công nhận là điểm du lịch làng nghề. Phát huy danh hiệu, chính quyền địa phương đã dành sự quan tâm về cơ sở hạ tầng của làng nghề, khu trưng bày sản phẩm, vận động các gia đình, xưởng sản xuất trang bị cơ sở sản xuất, xây dựng các khu vực trải nghiệm một số công đoạn về quy trình sản xuất sản phẩm sơn mài. Xưởng của gia đình chúng tôi cũng là điểm trưng bày sản phẩm sơn mài tiêu biểu”. 

Tại huyện Thường Tín, mặc dù đã được UBND TP Hà Nội công nhận 4 điểm du lịch gồm: điểm du lịch làng nghề sinh vật cảnh Hồng Vân, làng nghề sơn mài Hạ Thái, làng nghề sừng Thụy Ứng và điểm du lịch làng nghề mộc cao cấp Vạn Điểm, thế nhưng việc thu hút du khách gặp nhiều khó khăn vì chưa có tour du lịch đặc thù.

Định hướng phát triển du lịch của Thủ đô, tháng 10/2024, Sở Du lịch TP Hà Nội xây dựng chương trình du lịch “Nghệ thuật làng nghề thủ công Duyên Thái”. Thông qua việc ra mắt các trung tâm workshop góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế du lịch gắn với bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống của địa phương.

Tiếp cận xu hướng của các công ty du lịch inbound (đón khách quốc tế) ưa thích chương trình city tour (tham quan TP, thường đi ban ngày), bởi vậy chương trình du lịch “Nghệ thuật làng nghề thủ công Duyên Thái” với vị trí địa lý không cách quá xa trung tâm Hà Nội hứa hẹn tạo sức hút cho du khách quốc tế.

“Đánh thức” sắc màu văn hóa bản địa

Với dấu ấn từ các tuyến du lịch trải nghiệm thực tế các làng nghề, ngành du lịch Hà Nội triển khai tuyến Trung tâm Hà Nội – Sơn Tây – Ba Vì với điểm nhấn sắc màu văn hóa bản địa. Trong đó, mô hình “Điểm đến du lịch cộng đồng bản Miền” (Ba Vì) được đánh giá là mô hình du lịch cộng đồng gắn với văn hóa truyền thống của các dân tộc thiểu số đầu tiên trên địa bàn TP Hà Nội.

Năm 2024, trong khuôn khổ Diễn đàn du lịch ASEAN (ATF) diễn ra tại Lào, sản phẩm du lịch nông thôn bền vững: Trải nghiệm ẩm thực truyền thống Bắc Bộ tại Làng cổ Đường Lâm vinh dự được trao giải thưởng sản phẩm du lịch bền vững ASEAN.

Nhằm giữ vững danh hiệu quốc tế, khơi dậy những giá trị văn hóa làng cổ, tăng thêm trải nghiệm cho du khách, từ tháng 5/2024, tour du lịch “Đêm làng cổ” chính thức khởi động. Đây là sản phẩm du lịch mới do Ban quản lý Di tích Làng cổ Đường Lâm phối hợp cùng UBND xã Đường Lâm (thị xã Sơn Tây, Hà Nội) và người dân tổ chức. Thông qua hoạt động “Đêm làng cổ” tạo sinh kế cho hơn 50 hộ dân tại địa phương. Ước tính, mỗi hoạt động cuối tuần có hàng trăm khách lưu trú qua đêm.

Ngày 29/11/2024, trong chương trình quảng bá sản phẩm du lịch Đêm Hà Nội 2024, Sở Du lịch TP Hà Nội công bố quyết định công nhận 3 điểm du lịch cấp TP gồm: đền Quán Thánh, đền Voi Phục và Đảo Ngọc – Trúc Bạch; công nhận 2 nghề truyền thống đúc đồng Ngũ Xã và sản xuất các sản phẩm từ cốm Hàng Than tại quận Ba Đình.

Chủ tịch UBND quận Ba Đình Tạ Nam Chiến khẳng định, trong những năm qua, UBND quận Ba Đình đã tập trung đẩy mạnh việc xây dựng sản phẩm du lịch đặc thù, quảng bá rộng rãi các giá trị văn hóa gắn với các di tích lịch sử, lễ hội, sản phẩm văn hóa truyền thống, sản phẩm ẩm thực thông qua việc vận hành website phục vụ phát triển kinh tế số với 2 tên miền: visitbadinh.com và visitbadinh.com.vn, phát triển các kênh giới thiệu, quảng bá hình ảnh như youtube, tiktok, fanpage. Đồng thời, tập trung đầu tư phát triển hạ tầng đô thị, vườn hoa cây xanh, tạo cảnh quan môi trường văn minh, hiện đại, cơ sở hạ tầng phục vụ phát triển du lịch, gắn với những đặc thù về văn hóa, lịch sử.

“Điểm du lịch Đảo Ngọc – Ngũ Xã, nơi được xem như một viên ngọc quý giữa lòng Hà Nội, hình ảnh được tái hiện nếp sống, văn hóa Hà Nội thời bao cấp thông qua mô hình “Bảo tàng đường phố Hà Nội”. Cùng với ý tưởng xuất phát tình yêu Hà Nội đó đã khai phá thêm dư địa cho phát triển du lịch quận gắn với nghề đúc đồng Ngũ Xã và bánh cốm Hàng Than đặc trưng cho sự cần cù, khéo léo, tinh tế, thanh tao của người Ba Đình, Hà Nội” – Chủ tịch UBND quận Ba Đình Tạ Nam Chiến nhấn mạnh.

Để du lịch làng nghề “cất cánh”

Phát triển làng nghề gắn với du lịch là hướng đi tiềm năng, mang lại lợi ích kinh tế, tạo sinh kế bền vững cho người dân, gìn giữ di sản văn hóa địa phương. Thống kê trong 11 tháng năm 2024, du lịch Hà Nội đón 25,33 triệu lượt du khách, tăng 11,7% so với cùng kỳ năm 2023. Trong đó, khách du lịch quốc tế đạt 5,67 triệu lượt (vượt chỉ tiêu kế hoạch đề ra năm 2024 đón 5,5 triệu lượt khách) tăng 35,8% so với cùng kỳ năm 2023. Khách du lịch nội địa đạt 19,66 triệu lượt, tăng 6,3% so với cùng kỳ năm 2023. Lượng khách du lịch tăng cao nên tổng thu từ khách du lịch trong 11 tháng qua đạt 99.949 tỷ đồng, tăng 17,8% so với cùng kỳ năm trước.

Từ số liệu trên, Hà Nội sắp “cán đích” thành công về chỉ tiêu đặt ra ban đầu đón 26,5 triệu lượt khách năm 2024. Trong đó, du lịch làng nghề có nhiều đóng góp vào tổng lượt du khách đến Hà Nội.

Theo Giám đốc Sở Du lịch Hà Nội Đặng Hương Giang, cuối năm 2024, Sở Du lịch tiếp tục triển khai xây dựng mô hình thí điểm phát triển kinh tế du lịch nông nghiệp, nông thôn gắn với xây dựng nông thôn mới trên địa bàn TP Hà Nội giai đoạn 2022 -2025. Tổ chức Hội nghị tập huấn phát triển mô hình du lịch cộng đồng nông nghiệp, nông thôn trong xây dựng nông thôn mới năm 2024 tại các huyện: Gia Lâm, Quốc Oai và Mê Linh.

Đây là hoạt động thực hiện Kế hoạch 73/KH-UBND do UBND TP Hà Nội ban hành về phát triển kinh tế du lịch nông nghiệp, nông thôn gắn với xây dựng nông thôn mới trên địa bàn Hà Nội giai đoạn 2022 – 2025. Một trong những mục tiêu tổng quát là: phát triển và đa dạng hóa kinh tế nông thôn thông qua phát triển kinh tế du lịch nông nghiệp, nông thôn với loại hình du lịch cộng đồng, du lịch sinh thái, du lịch làng nghề gắn với nông – lâm – ngư nghiệp có tiềm năng.

Nghệ nhân Phan Thị Thuận cho rằng, trước tiên, đạt được mục tiêu này cần chú trọng phát triển nguồn nhân lực liên quan đến du lịch văn hóa làng nghề: nghệ nhân, thợ thủ công, truyền thông,…: Việc tích hợp sản phẩm văn hóa làng nghề với sản phẩm du lịch, xây dựng thương hiệu và gói trải nghiệm du lịch văn hóa làng nghề cần được đầu tư, chú trọng.

Vừa qua, Hội đồng Thủ công thế giới đã đến Hà Nội khảo sát, đánh giá tại các làng nghề, mở ra cơ hội cho các làng nghề phát triển, sớm đưa làng nghề Thủ đô trở thành thành viên mạng lưới Làng nghề thủ công thế giới.