Quản lý tiền số để thúc đẩy phát triển kinh tế

Tiền số mở ra nhiều cơ hội cơ hội cho kinh doanh và phát triển doanh nghiệp

Sự tăng trưởng mạnh của tiền số

Tiền số là một loại tiền tệ được lưu trữ và sử dụng dưới dạng kỹ thuật số, được phát hành bởi các tổ chức chính phủ, ngân hàng hoặc các tổ chức tư nhân. Khác với tiền giấy hay tiền xu, tiền số là một dạng tiền điện tử, không tồn tại dưới dạng vật lý có thể sờ, thấy được. Các giao dịch tiền số được thực hiện hoàn toàn trên môi trường điện tử và phải kết nối mạng để hoạt động. Trong thị trường tiền kỹ thuật số, yếu tố quan trọng nhất chính là niềm tin. Khi mọi người tin vào một đồng tiền, họ sẽ đầu tư vào nó, từ đó tạo nên giá trị. Ngược lại, nếu không có niềm tin, dù đồng tiền đó được phát hành cũng không ai quan tâm và nó sẽ không có giá trị thực tế. Giá trị của tiền số được điều chỉnh bởi quy luật cung – cầu, phụ thuộc vào nhu cầu của thị trường, chứ không chịu sự điều tiết của các chính sách bình ổn giá từ nhà nước.

Mặc dù không phải là hàng hóa hay dịch vụ cụ thể nào đó, nhưng tiền số có thể sử dụng như một phương tiện thanh toán. Giao dịch bằng tiền kỹ thuật số mang tính xuyên biên giới và giúp kiểm soát rất nhiều khoản chi phí. Ví dụ, các doanh nghiệp muốn nhập khẩu thiết bị, nguyên liệu hàng hóa thì thường phải mua bằng đồng USD, có thể phải mua chênh lệch giá. Nhưng sử dụng tiền số thì doanh nghiệp không cần đổi sang USD mà vẫn có thể thanh toán vì đồng tiền số này được thừa nhận và có khả năng giao dịch xuyên biên giới.

Trong thời gian qua, tiền số đã có sự tăng trưởng mạnh. Theo số liệu từ CoinMarketCap và các nền tảng theo dõi tiền điện tử khác, hiện nay có khoảng 25.000 loại tiền điện tử đang lưu hành, với tổng giá trị vốn hóa thị trường đạt 2.810 tỷ USD. Theo dự báo của Công ty tư vấn toàn cầu Boston Consulting Group (BCG), đến năm 2030, tài sản mã hóa được đảm bảo bằng tài sản thực sẽ chiếm 10% GDP toàn cầu, tương đương khoảng 16.000 tỷ USD. Sự gia tăng nhanh chóng này đã thúc đẩy sự quan tâm đến việc cung cấp tiền điện tử như một phương tiện thanh toán trên thị trường toàn cầu.

Đơn cử, Gucci – nhãn hiệu chủ lực của Kering đã cho phép mua hàng bằng 10 loại tiền điện tử với hầu hết các sản phẩm của mình tại Mỹ kể từ năm 2022. Bên cạnh đó, một số thương hiệu lớn như nhãn hiệu đồng hồ Hublot, Tag Heuer (thuộc LVMH), thương hiệu thời trang Gucci và Balenciaga (thuộc Kering); hay cửa hàng bách hóa cao cấp của Pháp Printemps, nhà sản xuất bật lửa và bút máy cao cấp S.T. Dupont, công ty du lịch trên biển Virgin Voyages… cũng đã thử nghiệm thanh toán bằng tiền điện tử.

Với Việt Nam, theo báo cáo của tổ chức TripleA tại Singapore, nước ta hiện có khoảng 17 triệu người sở hữu tài sản mã hóa, chiếm 17% dân số, đứng thứ 5 toàn cầu, so với số liệu trung bình dân số toàn cầu ở mức 6,5% thì đây là con số rất lớn. Các đồng tiền số phổ biến như bitcoin (BTC), ETH, SOL, DOGE, KAITO, Pi… được giao dịch khá phổ biến. Binance, Remitano, MEXC Global, BitMart là những sàn giao dịch tiền điện tử đang thu hút sự quan tâm lớn.

Còn dữ liệu từ Chainalysis – công ty phân tích dữ liệu crypto hàng đầu thế giới cho thấy dòng chảy tài sản mã hóa vào Việt Nam liên tục duy trì trên 100 tỷ USD mỗi năm, tính từ 2022-2024, cao hơn gấp đôi dòng vốn đầu tư nước ngoài trực tiếp (FDI). Việt Nam đang có cơ hội lớn để tận dụng nguồn thu từ giao dịch tài sản số. Nếu áp dụng mức thuế thu nhập cá nhân 0,1% như chứng khoán, mỗi năm Việt Nam có thể thu về hơn 800 triệu USD tiền thuế.

Cần khung pháp lý phù hợp với tài sản số

Tiền số đang thay đổi cách giao dịch, mở ra nhiều cơ hội kinh doanh và phát triển doanh nghiệp. Tuy nhiên, các nhà quản lý cũng liên tục đưa ra cảnh báo rằng các loại tiền điện tử là tài sản có rủi ro cao và có ứng dụng hạn chế trong thực tế. Chỉ trong thời gian ngắn từ đầu năm 2025 đến nay, thị trường tiền số đã xảy ra nhiều biến động giá rất lớn, tạo rào cản đối với việc sử dụng rộng rãi tiền điện tử như một phương tiện thanh toán. Điều này đặt ra những thách thức về bảo mật và pháp lý, đòi hỏi sớm có khung pháp lý phù hợp cho loại tài sản số này.

Đứng trước sự bùng nổ của thị trường tiền điện tử, các chính phủ trên thế giới có những cách tiếp cận khác nhau, từ siết chặt quy định nhằm bảo vệ nhà đầu tư đến việc xây dựng hành lang pháp lý hỗ trợ lĩnh vực này phát triển. Hiện nay, trên thế giới có khoảng 120 quốc gia đã hợp pháp hóa tiền điện tử, trong đó 62 quốc gia đã thiết lập các quy định toàn diện. Còn 22 quốc gia, đặc biệt là Trung Quốc, cấm hoàn toàn việc sử dụng và giao dịch tiền điện tử.

Ở Mỹ, chính quyền Tổng thống Donald Trump thể hiện sự ủng hộ mạnh mẽ đối với tài sản kỹ thuật số. Trong chiến dịch tranh cử nhiệm kỳ thứ hai, ông Donald Trump cam kết biến Mỹ thành “thủ đô tiền điện tử của thế giới”, đồng thời đề xuất thành lập kho dự trữ Bitcoin quốc gia. Mới đây, ông Donald Trump đã ký sắc lệnh hành pháp, chính thức cho phép Chính phủ Mỹ xây dựng kho dự trữ chiến lược tài sản kỹ thuật số. Theo kế hoạch, Chính phủ Mỹ sẽ đưa 5 loại tiền điện tử gồm Bitcoin (BTC), Ethereum (ETH), Ripple (XRP), Solana (SOL) và Cardano (ADA) vào Quỹ dự trữ chiến lược mới.

Trong nỗ lực đảm bảo thị trường tiền số có thể phát triển tốt và hạn chế rủi ro lừa đảo hay mất tài sản đối với người sở hữu tài sản số, tháng 4-2023, Liên minh châu Âu (EU) đã thông qua Markets in Crypto-Assets (MiCA) – bộ quy định quy mô lớn đầu tiên thiết lập khung pháp lý chung cho thị trường tài sản số. MiCA yêu cầu các công ty muốn phát hành, giao dịch hoặc bảo vệ tài sản điện tử, tài sản được mã hóa và stablecoin (loại tiền điện tử được tạo ra để theo dõi giá trị của một tài sản hoặc đồng tiền khác, thường tính theo đơn vị USD Euro) trong 27 quốc gia thành viên EU phải có giấy phép hoạt động.

Trái ngược với Mỹ và EU, Trung Quốc duy trì lập trường cứng rắn đối với tiền điện tử. Năm 2021, Bắc Kinh cấm hoàn toàn giao dịch và khai thác tiền điện tử do lo ngại về ổn định tài chính và mức tiêu thụ năng lượng. Dù vậy, Trung Quốc vẫn thúc đẩy công nghệ blockchain và tập trung phát triển đồng nhân dân tệ kỹ thuật số (CBDC), thay vì các loại tiền điện tử phi tập trung.

Ở Việt Nam, các nghiên cứu về tài sản số và tiền mã hóa đã bắt đầu từ năm 2018. Một số định nghĩa về tài sản số đã được đề cập trong Luật Công nghiệp công nghệ số, song vẫn chưa có quy định cụ thể về quản lý và giám sát hoạt động giao dịch tiền số. Tuy nhiên, trong xu hướng tiền kỹ thuật số đang ngày càng phổ biến trên thế giới và thị trường, Việt Nam cũng không nằm ngoài xu thế đó, đòi hỏi nước ta cần sớm nghiên cứu và có cách tiếp cận phù hợp, có khung pháp lý phù hợp.

Cuối tháng 2 vừa qua, trong cuộc làm việc với Ban Chính sách, chiến lược Trung ương về vấn đề quản lý đồng tiền kỹ thuật số, Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhất trí với đề xuất cần sớm quản lý đồng tiền này dưới dạng một loại tài sản ảo. Theo Tổng Bí thư, Quốc hội và các cơ quan của Chính phủ cần sớm thể chế hóa và cụ thể hóa để quản lý lĩnh vực này, đồng thời nghiên cứu áp dụng cơ chế thí điểm có kiểm soát (sandbox) để thành lập sàn giao dịch cho hoạt động này.

Tại cuộc họp báo Chính phủ thường kỳ tháng 2 do Văn phòng Chính phủ tổ chức chiều 5-3 tại Hà Nội, Bộ Tài chính cho biết đã được Thủ tướng Chính phủ giao ngay trong tháng 3 phải báo cáo để ban hành Nghị quyết về thí điểm vận hành sàn giao dịch tiền ảo, được tổ chức bởi doanh nghiệp do Nhà nước cho phép. Từ đó, các tổ chức, cá nhân, nhà đầu tư ở Việt Nam có nơi để giao dịch, đầu tư, mua bán. Nhà nước sẽ bảo vệ các quyền lợi hợp pháp, chính đáng của các tổ chức, cá nhân khi tham gia hoạt động trên thị trường này.