QUẢN LÝ TÀI SẢN SỐ, TIỀN SỐ

Theo dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về việc thành lập, vận hành trung tâm tài chính tại Việt Nam, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đề xuất thử nghiệm có kiểm soát (sandbox) sàn giao dịch tài sản, tiền mã hóa (tài sản số, tiền số) với mô hình kinh doanh ứng dụng công nghệ trong lĩnh vực tài chính (fintech). Việc giao dịch bằng tài sản số, tiền số trong trung tâm tài chính được đề xuất thực hiện từ ngày 1-7-2026.

Đề xuất thử nghiệm tiền số

PGS-TS Trần Hùng Sơn, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Phát triển Công nghệ Ngân hàng – ĐHQG TP HCM, nhấn mạnh để xây dựng trung tâm fintech như một trụ cột của trung tâm tài chính quốc tế tại TP HCM, cần phát triển hệ sinh thái fintech. Trong đó, việc triển khai sandbox cho hoạt động công nghệ tài chính được xem là một yếu tố thúc đẩy sự phát triển này.

Theo ông Sơn, TP HCM cần tiên phong trong việc triển khai sandbox cho hoạt động công nghệ tài chính trên địa bàn. Ngoài 3 lĩnh vực được thử nghiệm giải pháp fintech – được đề cập trong dự thảo Quy định về cơ chế thử nghiệm có kiểm soát hoạt động fintech trong lĩnh vực ngân hàng của Ngân hàng Nhà nước, TP HCM có thể đề xuất là địa phương thử nghiệm tiền kỹ thuật số trong thời gian tới. Thành phố cần thành lập trung tâm hỗ trợ tư vấn pháp lý cho fintech trong quá trình triển khai; chuẩn bị đội ngũ chuyên gia có nhiệm vụ đề xuất, xây dựng các quy định, theo dõi và giám sát việc triển khai.

“Việc triển khai sandbox tại TP HCM sẽ giúp thành phố có thêm kênh thể hiện định hướng phát triển, xây dựng thương hiệu trung tâm tài chính quốc tế nói chung và trung tâm fintech nói riêng. Ngoài ra, cần lắng nghe các kiến nghị, đề xuất để xây dựng các chính sách, điều kiện cơ sở vật chất phù hợp cho sự phát triển trung tâm tài chính quốc tế” – ông Sơn gợi ý.

Chuyên gia tài chính Phan Dũng Khánh cho rằng việc thí điểm mở sàn giao dịch tiền số, tài sản số là đúng với chủ trương “bỏ tư duy không quản được thì cấm” của Chính phủ. Chính sách của Việt Nam hiện nay là đẩy mạnh ứng dụng công nghệ, trí tuệ nhân tạo (AI) vào mục tiêu phát triển kinh tế. Dù chưa có hành lang pháp lý rõ ràng nhưng các thống kê cho thấy Việt Nam luôn nằm trong tốp sở hữu tài sản số hàng đầu thế giới.

“Nếu tạo khung pháp lý, cho phép thử nghiệm sàn giao dịch thì vừa có thể quản lý tốt, thu được thuế vừa tận dụng công nghệ để phát triển. Đưa việc quản lý tài sản số vào khuôn khổ sẽ hạn chế được tình trạng lợi dụng các loại tiền này để lừa đảo, đồng thời phổ biến kiến thức về công nghệ tài chính” – ông Khánh nhìn nhận.

“Trái tim fintech” của Đông Nam Á

Theo ThS Phạm Mạnh Cường, người sáng lập Công ty TNHH Wischain (chuyên tư vấn, xây dựng và chuyển giao dự án Blockchain), trung tâm tài chính quốc tế cần được vận hành như doanh nghiệp (DN) tư nhân năng động, liên tục cải tiến “sản phẩm, dịch vụ” để thu hút dòng vốn từ tài sản số, trái phiếu, cổ phiếu…

Điều này đòi hỏi trung tâm cần có cơ chế pháp lý linh hoạt, môi trường kinh doanh mở; có chính sách ưu đãi thuế, hỗ trợ vốn cho DN fintech để kích thích đa dạng hóa dịch vụ. Hệ sinh thái blockchain sẽ giúp minh bạch hóa việc giao dịch, giảm chi phí, kiểm soát dòng tiền và ngăn chặn huy động vốn phi pháp.

Hiện nay, ngoài việc xây dựng luật, các nước như Hàn Quốc, Singapore, Thái Lan… còn tạo lộ trình dài hạn với cơ chế miễn giảm thuế hấp dẫn, chính sách thu hút nhân tài và hợp tác công – tư hiệu quả. Việc công nhận tài sản số từ sớm giúp họ chiếm lĩnh thị phần, biến trung tâm tài chính thành đầu mối kết nối dòng vốn quốc tế.

“Để TP HCM có thể trở thành “trái tim fintech” Đông Nam Á, cần hoàn thiện luật pháp, xây dựng thị trường vốn số, hướng tới mục tiêu tạo niềm tin cho các “ông lớn” công nghệ toàn cầu. Chỉ khi giải quyết được bài toán pháp lý và chính sách thì mới thể hiện được tiềm năng thực sự, đưa trung tâm tài chính quốc tế thành động lực tăng trưởng mới cho nền kinh tế” – ông Cường nhấn mạnh.

Bà Lê Ngọc Mỹ Tiên, đồng sáng lập kiêm Tổng Giám đốc Công ty CP Blockchainwork, cho rằng việc kết hợp công nghệ fintech, blockchain với lợi thế về hạ tầng, nguồn nhân lực công nghệ, khu công nghệ cao, trung tâm nghiên cứu và phát triển (R&D) sẽ giúp trung tâm tài chính quốc tế trở thành điểm đến của nhiều chuyên gia, “đại bàng” công nghệ trên thế giới. Từ đó, thu hút các DN liên quan fintech trên toàn cầu, đồng thời mở rộng cho các ngành khác như bán lẻ, bất động sản tham gia. Đây sẽ là cánh cửa để trung tâm tài chính quốc tế thêm khả năng thúc đẩy kinh tế thành phố, trở thành đầu tàu công nghệ trên cả nước.

Dù vậy, theo các chuyên gia, cần sớm xây dựng quy định rõ ràng về tiền điện tử, bảo vệ dữ liệu người dùng và cơ chế sandbox để DN thử nghiệm công nghệ mới. Ngoài ra, cần có thêm nhiều quỹ đầu tư mạo hiểm để tạo điều kiện cho các DN “sinh sau đẻ muộn” có cơ hội tiếp cận môi trường đầy tiềm năng này.

Có điều, đưa vào khuôn khổ thế nào và quản lý ra sao là bài toán không đơn giản. Chuyên gia kinh tế, TS Đinh Thế Hiển cho rằng tài sản mã hóa, tiền mã hóa là xu hướng nhưng đi kèm rủi ro lớn và cần thiết phải nghiên cứu rất sâu. Riêng với đề xuất mở sàn giao dịch tiền số tại Trung tâm Tài chính quốc tế TP HCM vào năm 2026, cần cân nhắc kỹ về thời điểm.

Theo TS Hiển, Trung tâm Tài chính quốc tế TP HCM trước hết phải làm tốt lĩnh vực tài chính truyền thống, theo hướng mở tối đa các định chế và sản phẩm tài chính đang phổ biến tại các trung tâm tài chính thế giới, sau đó mới đến các loại hình khác. 

“Nếu đưa tài sản số, tiền số vào khuôn khổ pháp lý, phải chọn lọc những sàn giao dịch với các loại tiền số được nhà nước cấp phép, quản lý và thu thuế. Thời gian qua, bên cạnh Bitcoin và Ethereum đem lại mức sinh lời, rất nhiều nhà đầu tư đã bị thiệt hại nặng nề bởi những loại tiền ảo, thậm chí giả mạo” – ông băn khoăn. 

(*) Xem Báo Người Lao Động từ số ra ngày 27-2