Việt Nam và Canada thiết lập quan hệ hữu nghị năm 1973 từ nhiều năm nay 02 nước đã có mối quan hệ hữu nghị và hợp tác hiệu quả. Năm 2022, mặc dù chịu tác động tiêu cực của đại dịch nhưng kim ngạch thương mại giữa Việt Nam và Canada vẫn đạt hơn 10 tỷ CAD (hơn 7,3 tỷ USD) và Việt Nam đã trở thành đối tác thương mại lớn nhất của Canada trong các nước ASEAN.
Từ năm 1990, Canada thuộc nhóm nước đi đầu viện trợ phát triển (ODA) cho Việt Nam, tập trung vào cải cách kinh tế, xóa đói giảm nghèo, nông nghiệp, môi trường với tổng giá trị hơn 800 triệu USD. Gần đây Canada đã công bố khoản ODA trị giá 12,9 triệu đô la Canada cho dự án phát triển hợp tác xã Việt Nam giai đoạn 2015 – 2020 (tháng 11/2015); khoản viện trợ 15 triệu đô la Canada hỗ trợ Việt Nam ứng phó biến đổi khí hậu; viện trợ 15,2 triệu đô la Canada cho 2 dự án an toàn thực phẩm – Safegrow dành cho Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn.
Cái bắt tay lịch sử giữa Thủ tướng Phan Văn Khải với Tổng thống G.Bush (Ảnh: Internet)
Tháng 12/2015, Bộ trưởng Phát triển – Pháp ngữ Canada thăm Việt Nam khẳng định tiếp tục dành ODA cho Việt Nam. Hiện tổng giá trị các dự án ODA còn hiệu lực với Việt Nam là hơn 60 triệu đô la Canada. Bộ trưởng Ngoại giao hai nước đã ký Ý định thư nhằm củng cố và thúc đẩy quan hệ hai nước nhân chuyến thăm Canada của Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Phạm Bình Minh (tháng 9 năm 2014). Trong chuyến thăm Việt Nam của Ngoại trưởng Canada Stephane Dion tháng 9 năm 2016, hai bên nhất trí thúc đẩy quan hệ trên 7 lĩnh vực của Ý định thư về quan hệ hai nước, đặc biệt là thương mại – đầu tư và giáo dục đào tạo. Tham khảo chính trị cấp Thứ trưởng ngoại giao lần đầu tiên diễn ra vào tháng 7 năm 2017 được nâng cấp từ tham khảo chính sách cấp Vụ trưởng.
Việt Nam và Canada xác lập quan hệ Đối tác toàn diện tháng 11 năm 2017 nhân chuyến thăm chính thức Việt Nam và dự Hội nghị cấp cao APEC của Thủ tướng Canada Justin Trudeau. Tuyên bố chung về việc hai nước xác lập quan hệ Đối tác toàn diện đã đề ra các nguyên tắc cơ bản định hướng cho quan hệ hai nước, các phương hướng và biện pháp thúc đẩy quan hệ tập trung vào 7 lĩnh vực hợp tác là: chính trị – ngoại giao, thương mại – đầu tư, hợp tác phát triển, quốc phòng – an ninh, văn hóa – giáo dục, khoa học – công nghệ và giao lưu nhân dân.
Việt Nam và Canada đã trao đổi nhiều đoàn cấp cao đối với Việt Nam Phó Thủ tướng Phan Văn Khải (1994), Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Nguyễn Mạnh Cầm (11/1998), Thủ tướng Phan Văn Khải (6/2005), Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Gia Khiêm (9/2009), Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng dự Cấp cao G20 tại Canada (6/2010), Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Phạm Bình Minh (2014). Trưởng ban Đối ngoại TW Hoàng Bình Quân (9/2017), Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc thăm Canada và dự Hội nghị Thượng đỉnh G7 mở rộng tại Quebec (8-10/6/2018); Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Dân vận Trung ương Trương Thị Mai tại Canada (26-28/11).
Các kệ hàng mẫu trong khu kho hàng lạnh của sàn giao dịch nông sản OFT ở Canada. (Ảnh: TTXVN phát)
Đối với Canada Toàn quyền David Johnston thăm cấp nhà nước (2011), cựu Toàn quyền bà Michaëlle Jean (2014), Thủ tướng Jean Chrétien (1994, 1997), Thủ tướng Stephen Harper dự Cấp cao APEC tại Hà Nội (2006); Ngoại trưởng Stephane Dion (9/2016); Bộ trưởng Thương mại quốc tế Francois-Philippe Champagne (5/2017); Cựu Thủ tướng Jean Chretien thăm Việt Nam (5/2017); Thủ tướng Justin Trudeau thăm chính thức và dự Hội nghị Cấp cao APEC 2017 (11/2017); Chủ tịch Ủy ban Đối ngoại và Phát triển quốc tế, Hạ viện Canada, Robert. D. Nault (12/2017); đoàn 18 nghị sỹ Canada dự Diễn đàn Nghị viện Châu Á – Thái Bình Dương 26 (APPF) tại Hà Nội (18-21/01/2018); lần đầu tiên BTQP Canada thăm VN (6/2018); đoàn Tổng Vụ trưởng Vụ Nam Á – Đông Á Ian Burchett thăm VN (4/2019).
Về hợp tác thương mại – đầu tư, kim ngạch thương mại hai chiều năm 2018 đạt gần 4 tỷ USD, tăng 11% so với năm 2017. Việt Nam là đối tác thương mại lớn nhất của Canada trong khối ASEAN. Canada đứng thứ 14/130 nước và vùng lãnh thổ đầu tư vào Việt Nam với 174 dự án trị giá 5,09 tỷ USD. Hai bên ký kết các văn bản gồm Ý định thư hợp tác giữa Bộ KH-CN và Quỹ Khoa học bang Quebec; Bản ghi nhớ về Gói hỗ trợ kỹ thuật về nghiên cứu quản lý sân bay giữa Tổng công ty Cảng hàng không VN và Ngân hàng quốc gia Canada.
Hợp tác giáo dục-đào tạo giữa Việt Nam và Canada luôn được coi trọng năm 2007, Đại sứ quán và Tổng lãnh sự quán Canada tại Việt Nam đã phát động chiến dịch khuyến khích giới trẻ Việt Nam sang Canada du học. Năm 2012, 3.400 sinh viên Việt Nam học tại Canada, tăng 15,9% so với năm 2011. Hai nước ký kết Tuyên bố chung về GD Đại học giữa Bộ GD – ĐT VN và Bộ GD – Đại học Quebec; MOU về hợp tác nghiên cứu và đào tạo giữa ĐH Kinh tế quốc dân và ĐH Quebec tại Montreal và Dự án xây dựng hệ thống phòng học trị giá 100 triệu USD giữa Công ty Hoàng Thành và tập đoàn Robotel.
Trong quan hệ hợp tác an ninh – quốc phòng: Hợp tác hai nước có tiến triển quan trọng, Canada lần đầu tiên cử một đoàn quốc phòng thăm Việt Nam (13-17/4/2018) theo “Chương trình An ninh Quốc gia Canada” (NSP); Bộ trưởng Quốc phòng Canada Harjit Singh Sajjan thăm Việt Nam (4-6/6/2018), ký MOU về Chương trình hợp tác và huấn luyện (MTCP). Bộ Quốc phòng Canada tiếp tục cấp 4 học bổng (năm 2017 có 01 học bổng) về đào tạo ngoại ngữ; tăng cường sự hiện diện của hải quân Canada ở khu vực như cử tàu Hải quân Hoàng gia Canada HMCS Calgary và Tàu MV Asterix tới Đà Nẵng (26-30/9/2018). Hai bên duy trì tiếp xúc bên lề các diễn đàn quốc tế như ARF, Shangri-La; trao đổi kinh nghiệm và hợp tác về huấn luyện đào tạo tiếng Anh, tham gia lực lượng gìn giữ hòa bình Liên Hợp Quốc, tìm kiếm cứu nạn, cứu trợ nhân đạo, phòng chống tội phạm và nhập cư.
Đối với hợp tác trong các vấn đề khu vực và địa phương 02 nước tăng cường phối hợp chặt chẽ tại các diễn đàn đa phương như Liên hợp quốc, APEC, Cộng động Pháp ngữ (Francophonie)…; có sự phối hợp, ủng hộ lẫn nhau ứng cử là Ủy viên Hội đồng Bảo an LHQ; phối hợp trong nhiều lĩnh vực như giải trừ quân bị, an ninh khu vực, thương mại quốc tế. Hai nước cùng là thành viên của Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP). Đặc biệt Việt Nam và Canada cũng thúc đẩy hợp tác và kết nối giữa các địa phương tương đồng của hai nước như Hà Tĩnh với Langley (tỉnh bang British Columbia), thành phố Hồ Chí Minh với Toronto (tỉnh bang Ontario), Đà Nẵng với Vancouver… Phía Canada đã triển khai một số dự án viện trợ phát triển (ODA) tại một số địa phương như dự án phát triển doanh nghiệp vừa và nhỏ cho tỉnh Sóc Trăng và tỉnh Trà Vinh; dự án đào tạo dạy nghề cho người lao động cho tỉnh Hậu Giang và Vĩnh Long… Thống đốc Ontario, bà Kathleen Wynne thăm TP. Hồ Chí Minh và Hà Nội (12/2017). Chính quyền bang Quebec đang đề nghị xin phép lập Văn phòng Đại diện của bang tại Hà Nội./.
Công Đảo
