“Quân cờ chiến lược” trong cạnh tranh địa chính trị tại vùng cực Bắc

Bài viết được đăng tải trên trang Modern Diplomacy. (Ảnh chụp màn hình)

Đó là nhận định của ông Hashim Kamal, nhà nghiên cứu thuộc khoa Quan hệ quốc tế, Đại học Quốc phòng Islamabad (Pakistan) trong bài viết Greenland: A pawn in the arctic power struggle đăng tải trên Modern Diplomacy ngày 17/3.

Theo ông Kamal, Greenland đang trở thành tâm điểm cạnh tranh giữa các cường quốc nhờ giá trị chiến lược về an ninh lẫn tài nguyên.

Với vị trí đặc biệt nằm giữa Mỹ, châu Âu và Nga, hòn đảo này nắm giữ vai trò then chốt trong hệ thống phòng thủ Bắc Mỹ, giám sát hoạt động không gian và tên lửa, đồng thời sở hữu nguồn tài nguyên quý giá như khoáng sản, dầu khí và tuyến hàng hải Bắc Cực.

Con đường tơ lụa vùng Cực

Nhà nghiên cứu Hashim Kamal nhận định, với Bắc Kinh, Greenland giữ vai trò quan trọng trong Sáng kiến Vành đai Con đường (BRI) cũng như chiến lược mở rộng sức ảnh hưởng của quốc gia tỷ dân tại cực Bắc.

Dù không phải là quốc gia thuộc vùng Bắc Cực, Trung Quốc vẫn thể hiện rõ ý định xây dựng Con đường tơ lụa vùng Cực – tuyến thương mại bổ sung song hành cùng các dự án hạ tầng thuộc BRI tại Greenland. Mục tiêu của chiến lược này là nhằm khai thác các tuyến vận tải biển tiết kiệm chi phí giữa châu Âu và châu Á qua Bắc Băng Dương.

Ngoài ra, Trung Quốc cũng quan tâm đến việc tiếp cận ngành khai khoáng của Greenland, bởi các nguồn tài nguyên thiên nhiên tại đây đóng vai trò quan trọng, có thể phục vụ cho các ngành công nghệ tiên tiến của quốc gia tỷ dân, đồng thời phục vụ kế hoạch xây dựng cơ sở nghiên cứu và trạm vệ tinh trên hòn đảo này.

Bắc Kinh cũng đang tìm cách thiết lập trạm nghiên cứu, trạm vệ tinh ở Greenland, với mục tiêu mở rộng tầm ảnh hưởng khoa học và chiến lược tại vùng cực Bắc. (Nguồn: Tân Hoa Xã)

Chiến lược “không thể tách rời” của Mỹ

Ông Kamal nhấn mạnh, Greenland có vị trí chiến lược quan trọng đối với Mỹ, đồng thời là hòn đảo lớn nhất thế giới thuộc Bắc Mỹ và đóng vai trò quan trọng trong hệ thống phòng thủ khu vực.

Từ năm 1951, Washington đã duy trì căn cứ quân sự Pituffik tại đây. Ngày nay, Greenland còn là mắt xích quan trọng trong Lực lượng không gian Mỹ, giữ vai trò giám sát các hoạt động tên lửa và không gian. Ngoài ra, hòn đảo này cũng có thể trở thành cầu nối duy trì chuỗi cung ứng từ bờ Đông nước Mỹ đến Bắc Âu.

Những phát biểu gần đây của Tổng thống Donald Trump về tầm quan trọng của Greenland đối với an ninh quốc gia Mỹ một lần nữa khiến khu vực này trở thành điểm nóng trong bàn cờ địa chính trị Bắc Cực.

Trong cuộc gặp với Tổng thư ký NATO Mark Rutte tại Phòng Bầu dục ngày 13/3, nhà lãnh đạo Mỹ khẳng định: “Vì an ninh quốc gia và tự do trên toàn thế giới, Washington xem quyền sở hữu và kiểm soát Greenland là điều tối quan trọng”.

Vị chuyên gia này cũng trích dẫn ý kiến của ông Rebecca Pincus, Giám đốc Viện nghiên cứu vùng Cực thuộc Trung tâm Wilson, cho biết vị thế của Greenland ngày càng gia tăng trong bối cảnh cạnh tranh Mỹ-Trung, cũng như khi Washington phải đối mặt với một cuộc cách mạng công nghệ mới.

Căn cứ quân sự Pituffik của Mỹ tại Greenland. (Nguồn: Reuters)

Theo ông Kamal, Tổng thống Donald Trump hiểu rõ Greenland không phải để mua bán, đồng thời ý thức rằng những tuyên bố về hòn đảo này có thể dấy lên những phản ứng mạnh mẽ từ Đan Mạch.

Tuy nhiên, những phát ngôn gần đây của chủ nhân Nhà Trắng về Greenland, kênh đào Panama và xung đột Ukraine tiếp tục cho thấy cách tiếp cận đặc biệt trong ngoại giao và chính sách đối ngoại.

Bên cạnh đó, ông Kamal chỉ rõ, một trong những lý do khác khiến chính quyền Tổng thống Donald Trump quan tâm đến Greenland là do nguồn tài nguyên khoáng sản phong phú của hòn đảo.

Washington xem Greenland là phương án thay thế cho vị thế gần như độc quyền của Bắc Kinh đối với các khoáng sản đất hiếm. Có thể nói, trong bối cảnh Trung Quốc, Nga tăng cường hoạt động tại khu vực, Greenland là một phần không thể tách rời trong phạm vi ảnh hưởng của Mỹ và là ưu tiên hàng đầu về an ninh quốc gia.

Nhìn chung, Greenland đang trở thành tâm điểm trong cuộc cạnh tranh chiến lược toàn cầu nhờ vị thế quan trọng về cả an ninh lẫn kinh tế.

Khi Bắc Cực ngày càng được chú ý, hòn đảo này không chỉ là mắt xích then chốt trong chiến lược của Mỹ mà còn thu hút sự quan tâm từ nhiều cường quốc. Hơn hết, trong bối cảnh địa chính trị đầy rẫy biến động hiện nay, Greenland sẽ tiếp tục định hình cán cân quyền lực tại vùng Cực này.